
Guest writer
F. Vanlalrochana
SUDDEN THAWNTHU THLIRNA
Kum 2000 AD hmalama Mizo tlangval thawnthu chhiar nachang hriate zawt la, Sudden cowboy bu pakhat pawh chhiar lo chu an vang ngawt ang. Sudden-a hming pangngai hman thin James Green, James Grover leh Jim Severn tih te a nih kha.
James Green emaw, Sudden hi, a ziaktu hmasa chu, ziakmi Oliver Strange a ni. Sudden thawnthu engemaw zat a ziak a. A thih hnuin Frederick H. Christian-a'n a chhunzawm ve leh a ni. Pu Lalsangliana khan a let nual a, tunhnaiah Pu PL Liandinga hian Oliver Strange-a ziah ho hi a let zo tawh a, a buin a ti chhuak vek tawh.
Sudden Thawnthu bu hrang hrangte han sawi hmasa ila:-
Oliver Strange-a khan Sudden bu sawm a ziak hman -
Sudden—Outlawed (1935)
Sudden (1933)
Sudden—Gold Seeker (1937)
Sudden Rides Again (1938)
Sudden Makes War (1942)
Sudden Takes the Trail (1940)
Sudden Plays a Hand (1950)
The Marshal of Lawless (1933)
The Range Robbers (1930)
The Law o’ the Lariat (1931)
Frederick H. Christian-a khan Sudden bu hi panga a ziak -
Sudden Strikes Back (1966)
Sudden—Troubleshooter (1967)
Sudden at Bay (1968)
Sudden—Apache Fighter (1969)
Sudden—Dead or Alive! (1970)
Sudden lehkhabute hi American Wild West hunlaia silai chelek thiam pakhatah a innghat a, chupa chuan amah enkawl sei liantu apa anga a en bumtu pahnih a zawng a. Jim-a, tleirawl te chuan a pa thi tur hnenah chuan, chu mite pahnih chu a zawng chhuak ngei ang a, phuba pawh ala ngei ngei ang tih a intiam a. James Green tiin a invuah chawp a, a hnulawkah rukru a puh a ni a, dan pawna hnawh chhuahin a awm a, outlaw a lo ni ta a ni.
Sudden-a thawnthu hrang hrangte hian Silai chelek thiam em em mai pa pakhat, kawlphe ang maia puakruk phawi ran vanga ‘Sudden’ tih hming hlawh chhuaktupa thil tawn hrang hrang a tar lang ber a. Tin, Sudden hi mi fing leh ngaihtuahna thuk tak mai, dan zaha ngaisang tak, a tul tawpah lo chuan silai chelek mai mai duh lo, mahni mihring puite zaha ngaihlu thiam, huaisen leh chak a ni a. A pa hmelhmate a zawn chhoh zelna kawngah chuan, Governor Blake-a, Arizona ram governor nen an intawng a, a ni chuan a ngaidam zui a, US Deputy Marshal a lo ni zui ta a ni. Kawng dang a sawi chuan, Governor Secret Agent a ni.
Ṭhenkhat chuan sudden lehkhabua tawng kam hmante chu tunlai huna atan chuan pawm theih a ni lo an ti a. Ṭhenkhat chuan a tawng hmante hi chu a hunlaia mi a ni a, he’ng ṭawngkamte hi chu a hunlaia tawng an hman dan ber, mi tam tak tih dan ve reng a ni an ti thung. Sakawr dum Nigger chungah ala chuang zuia, Range Robbers-ah erawh kha chuan, ram sakawr nu a sawi hmin a, a hmangzui a ni. Hei hi a hnulawka a nupui la ni tur nen an la intawh tur thu tarlanna angah a ngaih theih bawk awm e.
Engpawh nise, a changtupa chuan Native American an tih, Red Indian-te a zah hle a, amah ngei pawh chu an enkawl sei len a ni a; chumai ala ni lo, Sudden lehkhabu ho hian chi inthliarna chu a ṭha lo a ti a, tu pawhin lo ti se, thil ṭha lo leh demawm a nih thu a pho lang a ni.
Sudden lehkhabute hi 1920 tawplam leh 1930 tir lamtea tih chhuah ṭan a ni a. America khawthlang lama ram leilung pianhmangte chiang taka tar lan a ni a, chu chu chu’ng hunlaia ziaktute chin ṭhan loh lam tak a ni.
Sudden thawnthu hrang hrangte hi a kal dan a inang tlang hle; Khaw pakhat dan bawhchhiatna hrang hrang hluarna leh boruak muanawm lohna hmunah Sudden a rawn lang nawlh a. Sudden chuan khaw mipuite zah a hlawh thuai a, thil dik lo a piang a bei a,mipui leh mi dik te awpbettu a tuk dawl a, mi chak lo te a veng him a, hmun dang pan turin chhuak leh ta ṭhin a ni- hetiang hi Sudden bu hrang hranga a thawnthu tlangpui a ni ṭhin. Thil awm ve ziah chu, kut tuma insualna, hmanrua pakhat mah hmang loin kuttuma an insual ang chite leh harsatna hrang hrang karah a changtupa a dingchang zel bawk te, ranch-a bawng ruk a ni ziah a, mi bawng vulha chhinchhiahna lo thlak sak te, saloon ṭawp tak, khaw mipui punkhawm ṭhinna tih ang chite hi a ni. Heng bakah hian, Silai hmang inbeihna, sudden-a puakruk phawi ranzia tar lang thei zawng hi a awm ve ziah bawk. Tin, Novel zawng zawngah hian, Sudden-a chuan tlangval la naupang deuh, amah ang em ema theihna nei sang ni chiah lo hi ṭhianah a nei ve ziah a, heng a ṭhiante naupang te hian a hmeichhe lo duh ve deuh hi a hnuah an kawp zui zel a, The Range Robbers-ah kha chuan amah Sudden a zawk kha hmeichhe zuna uai chu a ni ta thung a. Sudden-a thiltih ve ziah chu, inngaizawngte harsatna chingfelin, a inkawp tir leh ziah a, harsatna liante a ching fel zo a, khaw dangah, outlaw pahnihte zawngin a kal leh ta ṭhin a ni. The Range Robbers-ah outlaw pahnihte chu a tawng a, a hnulama a nupui la ni tur chu a tawng bawk a nih kha.
Sudden-a thawnthu te hi ‘potboiler league’ an tih mai, (pawisa hlawhchhuahna tura a hunlaia mi duhzawng leh lawmzawng anga piang ziahna lehkhabu lam ho sawinana hman) zinga mi niin, a thawnthu kal chhoh dan pawh mar put mai leh hrilhlawk theih deuh roh, a thawnthu ruangam chiang nghal kuk mai a ni chung hian, an inbiakna ngaihnawm leh pui tak tak mai te, one-liner an tih ang chi te, fiamthu tak deuh ril tak, awmze nei leh nuih ti za riau mai chi tea khat a ni a, chhiar a nuamin a kal zaih a, a ṭawngkam hman a dangdai a, a thil sawifiah dan hrim hrim a ngaihnawm a hlu danglam riau. Wild West hunlai thil hrang hrang-an nun dan, an tawngkam hman leh ṭawng dan phung leh an dan leh thil tihphung neihsa (customs) te a tar lang chiang em em bawk.
Sudden bua an ṭawngkam pahnih chauh lo tarlang ila: Sudden Rides Again bu-ah khan mi sual paliin saloon kawngkharah hmeichhe pakhat an lo dal a, Sudden chuan, “Ka pi kal tlang rawh; i kawng dal an awm a nih pawhin i rap mai dawn nia, an chunga kaltlang bak i tih angai lo ang,” a lo ti a ni. An dal lui dawn a nih chuan, a kap let tawp dawn tih a sawina a ni. Bu dangah pawh Sudden-a chu eng nge a thawh ber tih an zawh chuan, Sudden chuan “Fakna lam chu a ni lo phawt mai a ,” a lo ti a.
Mi ṭhenkhat chuan Frederick Christian hian novel bu hnih zet chu a thawnthu kalhmang inang deuh thawin a la chhawng a ni mai lo a, Sudden Strikes back phei chu a chhe theih tawpin a ziak chhuak a ni an ti. Khami buah khan mi pakhatin Sudden-a sakawr khalh a tum a, sakawr khan a khing thla a nih kha. Kha thil thleng lo thlirtu nula hming kha ‘Noreen’ tia tar lan a ni. Hetiang deuh hi The Range Robbers-ah pawh a awm. Hetiang chiah hian, Sudden at Bay leh ‘Sudden’ pawh kha a inang thui hle a ni. ‘Dead or Alive’ tih buah khan, Frederick khan Sudden kha nupui a sun tir a - Noreen chungchang a sawinaah a thih thu tar lang chiang zawngin a ziak a ni. Frederick Christian chuan a changtu (character) dang ‘ Angel’ a siam belh a. Sudden At Bay bua mi ang chiahin, thawnthu kal chho (ruangam) dang pawh a siam belh leh a, Angel pawh a lan kha.
TIHSUAL : Oliver Strange-a hian tihsual a nei a. Sudden-a hi Arizona Governor Bleke-a khan, US Deputy Marshall atana ruat angin a ziak a. Hei hi a dik lo a. US Marshall Service hi chu Federal Service a ni a. A ruattu hi US President a ni. George Washington-a hun lai aṭangin an ruat ṭan. Arizona Governor chuan Arizona Ranger chauh a ruat thei a. An jurisdiction pawh Arizona ram chhung chauh a ni.
Engpawhnise, Mizo ṭhalai tam tak lo awi tlei tawhtu thawnthu hi vawiin thlengin miin an la chhiar a, a la chhiar lo kan awm a nih pawhin, Mizo ṭawng leh Sap ṭawnga chhiar tur a awm kawp takah hi chuan chhiar thar ve leh hrim hrim ila, a lo chhiar tawh pawhin chhiar nawn leh ila, a ngaihnawmna a la bo chuang lo nia!