LALTHANKIMA, ‘LAL KA THLANG’

Mizo pa ropui tak pakhat, zirna ṭha ber ber dawng bik si loa Mizo zinga sap ṭawng thiam ber pawl, CKTP OB hmasa berte zinga mi, Kohhran Upa leh Pathian thu sawi thiam Lalthankima kha, hma­ngaihnain a ti buai ve em em ṭhin.

Rawlthar la naupang tê a nih laiin, lungrun takin ngaihzawng a nei a. Kum 15 mi lek a nih laiin amah aia kum 4 a upa a ngaizawng ṭhin a ni. A la thutak a, a ngai em em ṭhin. A ngaihzawng khan pasal a neihsan ang tih a hlau a, Nupui nei rual pawh a la ni lo chung khân,

“A parmawi vul lai thliah hmain

Khuandimin mi liamsan ka hlau,

Dil chhin ila, a rem lawm ni

Kan hel lai, dar biahnemi”

a ti vawng vawng mai a ni. Kum 15-mi emaw chauh ni chunga hetiang thu chhakchhuak tur chuan, thinlung lama turtuin a birh nasat dan tur ngut ngutzia chu, mi tam zawk chuan kan ngaihtuah chhuak thiam lo ang. Anni kum 15 nih hun laia an khawtlang boruak leh tunlaia kan boruak hi chu nasa takin a danglam tawh tih chu a chiang reng mai a. Chutih rual erawh chuan, Lalthankima mi bik nihna kha a hmuh theih a ni.

Zirtirtu ṭha a sawi tling, Lushai Hills District Council-a MDC te pawh lo ni hial tawh a ni a, Zikpuii pa te nen khân an in kawm bul hle. C. Zachhunga, Baktawng te nen pawh khân hla fiam te nen an in chhaih fo ṭhin. Upa Lalthankima khan, district Council session-ah khân, “Kan tih fe pawhin, Dr. Rosiama erawh kan tluk thei ngang lo,” a ti! Dr. Rosiama kha District Council Chairman a ni a, a ṭhutna ṭhin pawh museum-ah an vawn ṭhat hi.

A hranpaa zirna a nei lo nain Pathian thu thiam a tling a, thusawi a thiam a, a ziak thiam bawk a. Mâm leh fel fai leh dak thlarh maiin, fun kim tak siin thu a ziak thiam a ni. A sermon bu pawh hi a awm a, Dawrpui Vengthar KṬP pawhin an tihchhuahsak a, mi ngainat hlawh tak a ni.

Hla pawh a phuah tam lo na a, a hla phuahte chu a ṭha hle. Sawi lar hluai si lohah chuan Solfa thiam a tling bawk.

Mi thil chikmi leh ngaihtuah nasa a ni a. Thihna chungchang te hi rapthlak a tih avangin a ngaihtuah ngâm ngai lo a. “Pathian hi eng vangin nge maw a lo awm le…Awm lo se la, keni pawh awm lo ila,” ti tein a ngaihtuah ṭhin a. Mihring nun bul a ngaihtuah a, hahthlak a ti a, ngaihtuah tur tam a ti a. Natna te, tawrhna te, thihna te hian a ngaihtuahna a tibuai a. A nun chuan chawlhna a mamawh a, a thlarau vakvai chuan vawn tur nghet a zawng a ni.

Chutia nun buai taka a awm lai chuan, kum 1950 khân Pathian khawngaihna leh thlamuanna chu amahah a lo thleng ta a. Chhandam nih inhriatna lawmawm tak chu a lo chang ve ta a ni. A nun vakvai chuan chawlhna a lo hmuh takah chuan,

“Kraun hlu ber chu ka ta ni se

Ka Isua ka khum tir ang;

Nunna lalah ka thlang ta e,

Lal dang rawng ka bawl lo ang”

a ti chhuak ta a. Heta ṭang hian Lalpa lak atan chu a vakbo ta ngai lo a. Mizo Kohhran chanchinah pawh sulsutu zingah a tel chhoin, KTP dintute zingah te telin, Kohhran berampu rinawm tak niin Chatuan chawlhna a pan ta a ni. A intiam ang ngeiin, Lal dang rawng a bawl ta lo reng a ni.

Isaac Watts-a hla ropui, “Isua kraws mak tak chungah khan” tih ai hian a ropui zawk hialin Mizo mi thiam ṭhenkhat chuan an ngai a ni.

“Ram zawng zawng hi

ka ram ni se,

Isua lal nan ka pe ang;

Chhak, thlang, chhim,

hmar, tlang leh phai te,

Ama tan ka pe vek ang”

tiin Lalthankima hi a au chhuak a ni. Mi ṭhenkhat chuan, Isaac watts-an a pek phal ai hian Lalthankima pek phal hi ropui zawkah an ngai hial a ni.

Mizo Hla pariat a phuah a, sap hla engemaw zat a phuah a, chung zinga panga chu kawl ṭhat a ni a, Sweet hour prayer tihte pawh kha Mizo ṭawngin a letling bawk a. Kristian Hlabuah hian a kut chhuak hmuh tur a awm ve a ni. A kutchhuak hla pakhat, ‘Tlaitla eng mawi kawngkhar hawn tur chu’ tih kha, 2006 khan ram pum huap zaipawl intihsiakna atan KTP ten kan hmang tawh a. Ka lung a ti leng hle ṭhin. A hranga groupin kan zir ṭumin ka zirtir ve nghe nghe a ni.

Ṭawngṭai hun hlu tih hla a lehlin phei hi chu, chang pakhat chu a phuah belh a. Chu ber chu a mawi ta ber zawkin ka hria. Kristian Hla Buah phei chuan hemi chang hi a chuang ta lo. Upa Lalthnakima’n a phuah belh changa chu hei hi a ni,

“Zion daia ka lal fam hnu,

Ropuiin a tho leh ta a,

Kan inpawl ṭhin ṭawngṭai hunan,

Chatuan tuinungte min pe ang,

Kan leng dun thangvan sangah te,

Lungngaih lawman a lo chang a,

Hlimna a kim, Halleluiah,

Thlakhlelhawm ber

ṭawngṭaina hun,” tih hi.

Mizo hla ropui pahnih, “Muan, Muanna kim” tih leh, “Damlai tuipui fawn piah lamah chuan” tih sap ṭawngin a letling a, Duhtak chawl ta James Dokhuma novel, “Gabbatha” tih kha sap ṭawngin a letling bawk.

Amah ka hriatrengna chu, KTP Golden Jubili kum, 2004-a Pandal Hlan inkhawm ni tain ka hria, khami ṭuma a thusawi tawi te kha a ni: “KTP te hi leadership Training in nei rei ta. A zuitu nih in thiam a ngai tawh zawkin ka hria. Discipleship Training uar rawh u,” a tih kha. CKTP Term hmasa bera Vice-Chairman (tuna Asst. Leader an tih tak hi) a ni a, a bulṭantute zinga tel a nih avanga thusawi tura sawm a ni. Hemi ṭum hian, Stacy VL Muanpuii pawh a zaiin ka hria. A hla sak erawh ka hre tawh lo. Pawna ka tei kual lai a ni mai thei.

Sermon thiam a ni kan tih tawh kha. A sermon te kha a fiah bik riau zel a, Kraws chungchanga a sermon ka la hriatreng zinga tawite hi han sawi chhuak leh lawk ila,

“John Knox-a fanu, Jane-i chu John Welsh-a nen an innei a. A pasal chu protestant thurin a phatsan loh chuan a lu tan tura rorelsak a ni. Tan in hotute chuan Jane-i chu an bia a, ‘I pasal hian a thurin hi phatsan sela chhuah theih a ni chauh ang,’ an ti a. Jane-i chuan a pasalin Isua a phatsana a hnena a nun reng theih chu a thlang lo. Krista avangin thi sela, Krista hnenah chuan nung sela a duh zawk a, ‘Pute u, a lu chu ka lo chang ang e,’ a ti ta a ni. Kraws aia rapthlak zawk a awm lo. Kraws aia helna nasa zawk a awm hek lo. Kraws chu kan nuna kan thihna tur a ni lo va, kan thiha kan nunna tur a ni,” tih hi. Tun lai khawvela kraws pu loa kristian tumna, a nuam apiang zawng ringtute hian kan mamawh tak a ni. Krawsa thi si lo a, hmel danglamna tlanga cham hlen tum, bawkte hran khawh ta mai hi kan tam ta hle mai.

Upa Lalthankima erawh zawng leia a kraws put nite hmang zoin, a rawngbawlnate hlenin, engkim zawng aia a thlan a Lal Isua hnenah a chawl tawh e.