
Guest writer
F. Vanlalrochana
Rev. Dr CL REMA, LEI LALTE AIA VAN LALPA THLANGTU CHU
Rawngbawltu duhawm tak, Pastor Thanzinga khan fapa chhuanawm tak tak a nei a. CL Rema, CL Hminga leh CL Ruala te an ni. Pakhat IAS a ni a, a bansan a, Missionary-in a kal. Pakhat chu pastor niin, Mizo Bible letlingtu zinga mi a ni a, Mizorama remna awm theihna tura tha thawhtu a ni a, pakhat chu Politician niin, MP te pawh a ni.
January ni 3, 1925 ah Lunglei District-a Thiltlang khua-ah nau a lo piang a. A pa hi dika a hriat leh dik loa a hriat chu huai taka sawi lang nghal zel mi a nih avangin Thiltlang lal khan a ngaithei lo viau a. A fa tir a pian chuan Thiltlang lal chuan a zu en a, “A pain lal a tai a, a hmingah Laltaia ka sa e,” a ti a. Mahse a pa chuan “Lalberte Lalber nen kan inrem a, a hming chu Lalrema a ni zawk,” a ti ve thung a. Chhangte hnam niin Lalrema tih chu a pu ta zawk a ni.
ZIRNA LAM: Kum 1934-ah chuan Serkawnah Primary Exam a bei ve a, 12-na a ni a, 1935 chuan Middle Vernacular ṭan a ni a, batch hmasa berah a tel ve a. Final Exam 1938 kuma an neihnaah pakhatna a ni. Middle English a zir zawm leh a, Final Exam hmain The Prince of Wales Technical School, Jorhat-ah sawrkar Scholarship hmuin a zir ta a. Kum 3 course ṭha takin a zir zova, record a siam. Jorhat Christian High School-ah American Baptist Mission chawmin a zir chhunzawm ta zel a. 1947 chuan Calcutta University hnuaiah Matriculation, First Division-ah a pass a ni. Serampore College-ah zir zawmin kum 1949 khan Intermediate of Arts, 1st Division-ah a pass a. St. Paul's College, Calcutta-ah B.A Honour English, lst Division-ah a pass leh a. MA. English zir zawmin 1954-ah M.A. a pass a ni.
ZIRLAI HRUAITU: Serampore College-a 1947-a lehkha a zir ṭan lai kha chuan Mizo zirlai dang hi an la awm ve mang lo. 1949-ah St. Pauls College-a BA a zir chhunzawm chuan, zirlai dangin an rawn belh ve ta neuh neuh a. MZP Branch pawh a ding ve ta hial. Pu Lalrema kha President hmasa ber a ni a. He an pawl hi tun hnu chuan Kolkata Mizo Students tiin an in vuah. MA a zir zawh hnu hian St. David’s Hostel warden-ah te aṭang a. Hetah hian MZP te chu an inhmu khawm ṭhin a ni.
Mizo rawngbawltu chhuanawm, sawrkar hna ṭha tak bansan vetu tho Dr LN Tluanga hian a tia lawm, Kolkata a lehkha zir tura a thlen tirh khan, a mah lo buaipuitu Pu Lalrema, MA zirlai kha, lawmthu sawinan Cinema enpui a tum a, ani chuan, a lo inkhawmpui ta zawk a ni. Zirlai a nih lai reng aṭang pawhin a danglam bikzia a hriatthiam theih awm e.
HNATHAWH: Pu Lalrema kha, IAS first Batch zinga tel theihna remchang nei thei tur a ni a. St. Paul’s College Principal-in duhsak takin, “Sawrkarin ICS thlakna turin IAS an siam dawn a, dil ve turin ka duh che. English-ah chuan examiner pakhat ka ni dawn a, ka ṭanpui thei ang che,” a ti a. Mahse, IAS chu eng nge a nih pawh ngaihtuah lovin a dil ta lo. Pathianin, Thlarau bo man tura a lo hual lawk tawh vangte pawh a ni zawk mai thei a ni.
Kum 1954 aṭangin Multipurpose Community Project-ah Project Executive Officer (PEO) hna a thawk a. Mizoram chu District pakhat, Sub Division pahnih a la ni a. Aizawl Sub Division huam chhungah an thawk a. Heta a thawh lai hian, an fiamthu pakhat chu, “Pu C.L. Rema te chu Aizawl nula ho pawhin an khawih thei lo. Project Officer a nih lai te khan Bible hi a zakzeh run zel a, a buaithlak an ti e,” tih a ni. Krista tan a danglam lo ngam a ni. Kamding lian hmasa a nih tehlul nen. Kum 1956 tawp thleng a thawh hnuin Lunglei Sub-Division-ah PEO hna thawkin a insawn. He Project hian Agriculture, Communicative Health leh Education a huam a ni.
IAS A ZAWM: Rev. Dr. CL Rema kha Direct IAS anga sawi an awm leh ṭhin a. Direct IAS chu a ni lo. PEO hna a thawh lai hian sawrkar hnathawk laite tan IAS hna dil theihna Special Recruitment an hawng a, Mizo Officer eng emaw zatin an dil a. A vannei a, an zinga tling chhun a ni a. Kum 1958 khan IAS a zawm ve ta a. Sawrkar hna kum 4 a lo thawh tawh zatve kum 2 chu IAS Service-a chhiar sakin 1956 batch-ah an dah.
Assam Cadre pek a ni a, kum 1968 thlengin IAS hna a thawk a. North Lakhimpur SDO-in a awm a. Jorhat District DC-in a awm a leh a, hei hi Posting-ah rau rau chuan an ngaihhlut a ni. Jorhat DC a nih lai hian chutih laia Assam Chief Minister B.P Chaliha a han zina chaw chhun an ei dawnin lawmthu sawina ṭawngṭai nei turin a ding ta mai a, Chief Minister pawh chu a maimitchhing ve mai. A nunah khan Lal Isua khan hmun sang ber a chang a. Khawvel Lalte hmaah a danglam chuang lo a. Lal Isua ringtu a nihna kha lan tir a ṭhulh chuang lo reng reng a ni.
Secretariat lamah Mizoram buai lai khan Tribal Areas Department Joint Secretary a ni a. Hetah hian a thawk ṭhain a tangkai hle. Mizo College zirlai, rambuai-in a nan chin ho bik phei chuan an chhawr leh zual. CM hnenah te sawipuiin, anmahni ṭanpuina turin thil tam tak a tih sak a ni.
Assam sawrkara a hna chelh hnuhnun ber chu Director of Community Project a ni. Central Government-ah Defence Ministry-a Deputy Secretary Appointment pek a ni a. A Department-a a thawhpuiten an thlah fel hnuin a hna thar zawm lovin hun puma Pathian rawngbawl hna thawk turin a bang ta zawk a ni.
ZAIPAWL CONDUCTOR: 1963-64 a Kerala zaipawl zin kha a tira conductor chu CL Rema hi a ni a. An kal hma ni emaw lawkin sawrkar thil avangin a hmanlo ta thut a, Tv. Lal Rinmawia’n a hruai zui ta a ni. Hemi tum hian Upa Chawngzika, Mission Veng te pawh kha bass sain an kal ve. An hunlai khan Mizo IAS pathum emaw bak an la awm lo a. An zinga pakhat chu zaipawl an hruai tir ṭhin tihna a nih chu. A inpekna leh inngaihtlawmna kha a chhinchhiah tlak hle.
IAS-AIAH MISSIONARY : Assam sawrkara Director of Community Project a chelh laiin, Central sawrkarin defence ministry-ah Deputy Secretary turin a dah a. Hetiang dinhmun pek a nih hian a entir chu, Pu Lalrema khan hna a thawk ṭha a, a hming ṭha hle a, IAS-ah pawh a hmabak eng pawl tak a ni tihna a ni. Central sawrkara secretary puitling leh a bak dang pawh a ni lo ang tih a sawi theih loh.
Kum 1967 khan, North Bank Baptist Mission, American Baptist Missionary te chu India ram chhuahsan tura an hriattir avangin Pu Lalrema chu anmahni puia, an rawngbawlna chu IAS ni chunga chhunzawm dan kawng dap turin an sawm a, Chu an sawmna chu Pathian kohnaa ngaiin, a hna chu kum 1968 khan, a ban san a, hun pum a rawngbawl turin a chhuak ta a ni. A kohna dawn dan hi a ro ang reng hlein a hriat. A pa rep rep viau. Banna a theh luh hian Assam Chief Secretary chuan, “You must think a hundred times before you submit this,” (vawi 100 zet ngaihtuah hmasa phawt rawh) a lo ti a. Ani chuan, “Sir, I have done it,” (Ka pu, ka ngaihtuah fel vek tawh e) ti-a a chhan hnu chuan a banna thu a ziahna lehkha chu a laksak ta a ni.
MISSIONARY CL REMA: CL Rema chu, Missionary a luh hnu hian India ram leh khawvel pum huap rawngbawlna chanvo pawimawh tak tak chelhin ropui takin Lalpan a chawisang ta zel a. Medical (Hospital pahnih), Kohhran leh Literature Education te chu a enkawl a. Mission ram Pass mumal nei lo te pawh Pass a Siam fel a, Hospital pawh ṭha takin a enkawl chho a ni. Wisconsin, America-ah Pathian thu kum khat an zir tir a. Tezpur Baptist Church Pastor atan Ordain a ni a. Pastor hnaah hi chuan, hlawh a nei lo.
A rawngbawlna hna pangai bakah khawvel kristian pawl hrang hrangah hotu a ni a. Khawvel hmun hrang hrangah Pathianin a hruaiin, a tir kual a ni. Rawngbawlna kawnga a hna chelh, a sulhnu leh chawimawina a dawnte chu tlar thluai lo mai ila, a ropui ber Vanlallukhum a khum tawh bawk a. Thil chhinchhiah tlak tak chu, 1955-56 khan Central KTP committee member a lo ni tawh a, KTP General Conference hmasa ber 1954 a neihah khan Inrinni zanah thupui a sawi a. A thupui chu, “The End of Salvation-Saved to serve” tih a ni.
A HUN TAWP: August ni 3, 2016 (Nilaini) zan dar 12:00 khan Engkim zawng aia a thlan Lalpa hnenah a chawl ta.
Tin, Lalṭhutthleng hmaan,
Thiama ka din hunin
Chhandamtu Ngilnei chuan
Lallukhum min pe ang.