F. Vanlalrochana

Guest writer

F. Vanlalrochana

I CHANTAWKAH LUNGAWI SUH

Mizo tlangval chhuanawm Kaphleia khan, tuipui ralah lehkha zirin, a ram leh hnam tana a tha a thawh theih hun tur kha a thlir a. Zirlai mai a nih lai atangin a ram leh hnam hmasawnna tur leh ropuina tur kha a ngaihtuah thin.

Chutianga a hmalam hun thui tak thlira, ram leh hnam tana a engkim hlan a tum lai chuan, natna khirh takin a man ta hlauh mai a. A hunlai chuan tihngaihna an hre der lo. Khung hranin a awm a, miin an tih hle.

Vantlang zinga a tel a rem ta lo a, zawi zawiin a natna chuan a hneh tial tial a. Rei loteah thihna chuan thlan khurah a hnuk lut mai dawn a ni tih inhre chungin, ama nun te, a hmangaih Mizo hnam te, mihring nun hrim hrim te a chhut a. Thlirtu tih essay ropui tak mai hi a lo ziak ta a ni.

Thihna kut chuan a rawn ban zuau zuau tawh tihah chuan, “Thihna chu ka hlau lo a, thlan thim pawh ka hlau hek lo. Mahse, khawvela thiltih tur pawimawh tak tak a tam teh lul nen, pakhat mah tiloa ka liam tur hian min tilungngai ber a ni,” a la ti hram hram a. A hun tawp a hnai tawh a. A thlan laitute hman raw inkhak ri pawh a hre viai viai thei tawh ang tih a nih tawh avangin, a dinhmun a pawm a. “Mihring hi engnge kan nih? Engkim duha engkim hmu tlak lote kan ni, thil ho mai mai umin kan intibuaia a, kan chan chheteah kan lawm mai tur a ni tih ka lo hrechhuak a,” a ti. A chantawkah lungawi a zir ta zawk a. Chantawka lungawina hi thil duhawm tak a niha chen a awm a, mihring min tihahdam fo bawk.

Thuhriltute tawngka atang pawhin, chantawka lungawi tura fuihna leh zilhna kan dawng tawh thin a. Kan la dawng leh thin ang. Kei erawh chuan, “I chantawkah lungawi suh,” ka han ti hlauh dawn a ni.

Mihring hi kan chantawkah kan lungawi fo. Chantawkah lungawi chhan hi tam tak a awm ang a. A tha zawnga chantawka lungawi leh, hmasawn lo zawnga chan tawka lungawi hi awm theih a ni. A hmasawn lo zawnga chantawka lungawite vangin, ‘I chantawkah lungawi suh’ kan han inti a nih hi!

Kan Comfort zone chhuahsan kan hreh avangte hian kan chantawk, kan dinhmun ni mekah kan lungawi fo thin. A hla thu taka kan sawi chuan, kan comfort zone kan tih chuan, kan muanna thingthiang kan tihna a ni mai awm e.

Comfort zone chu, nunphung pangaia kan awm reng theihna, a hranpaa beih leh tum hran ngai lo, kan nuam tih ang zawnga kan khawsak theihna hi a ni ber mai awm e. Psychogist Berdwick-a chuan, "Mihringin anxiety-neutrala a awm theihna hmun a ni," a ni tiin a sawi. “Min kam runtu awm lo a kan khawsak theihna,” a tihna a nih chu.

Mizote hian comfort zone chhuahsan kan hreh em em mai. Thil hi a lo tih naw naw theih thin a. Hei hian, mimal, chhungkua, kohhran leh khawtlang anga kan hmasawnna tur hi nasa takin min ti thuanawp a ni. 'Kan tih dan a ni lo' 'Kan kal dan pangngai hi a tha e' kan tih fona chhan hi, kan comfort zone chhuahsan kan hreh thin avang a ni.

Mihring hi, stress (min mawlhtu/ turtu) tlem tal tel lo chuan, keimahnia theihna awm hi sawr chhuah lohin a awm fo. Min turtu, min mawlhtu, min nawr kaltu a awm hian, hmalam kan pan phah thin. Hmasawnna hi chu kan comfort zone chhuahsana tawn leh neih chi a ni tlangpui.

Pianpui theihna nei sang tak, comfort zone chhuahsan hreh tlattu mihring chuan, a dam chhunga thil tha a tawn leh a chan ve tur hi a chan phak loh phah thin. Thil tha leh duhawm zawk a chan fo a ni.

Anxiety leh Stress te pawh hi, thunun thiam chuan, thil tha zawk ti tura min nawr kaltu a ni thei. Alasdair White-an, 'From Comfort Zone to Performance Management' tih a ziak a. Hei hian, 'Stress management' lam a hawi a. ‘A chang chuan, infuihphurna (motivation) hian thil ropui zawk ti turin min nawr kal a. A chang chuan, stress-in,’ a ti a ni. Kan khawtlang leh kan ram kan vei em em a, kan thin te a rim a, chhungrilah min vit ngut ngut a. Mahse, ram leh hnam leh khawtlang siam thatna tura pen chhuah chu, 'Comfort zone' chhuahsan kan peih loh avangin engmah tih lohah kan tlak fo.

Politics-a lut tawh sa rau rau pawh hi, comfort zone-a an tawm tawh laklawh chuan, duh tawk an ngah hma. Anmahni aia mi 'ambitious' zawkte'n an tum ram thlenna atan hman ruaah an hmang a. Anni lahin, hmanrua maiah an hmang tih inhre chung pawhin, an awmna hmun chhuahsan an hreh tawh lak lawh a, chhungrila insawh insawh hian, anmahnia hnuhnung zawk leh theihna nei sang bik lote hnung hi an zui duan duan thin. Pianpui leh zirna avanga theihna kawnga an aia hniam zawkte'n an hman tangkai tawkah an awm a. An tum leh lawmna level hniamteah dahin, dam chhunga lungawi tak tak si loin, comfort zone chhungah an hun an hmang ral mai mai thin.

Count of Monte Cristo thawnthu kha ka hre reng thin. Abbe Faria khan, Edmond Dantes-a hnenah Chateau d'If lungina an tan dun lai khan heti hian a ti a nih kha, "Mihring finna tak tak chawk tho tur hian vanduaina kan tawhte pawh a tul ve bawk a ni. Silai zen ti puak tur chuan che thei lo a sawr beh tlat, tih muk tlat a ngai a, chutiang bawkin mihring ngaihtuahna, finna tak tak hi par chhuak a, rah nei tur chuan, thil dang ngaih tuah thei lo tawp a, lung ina tan te pawh a ngai ve bawk a ni. Chhum infawk khawmin kawlphe thiltihtheihna (electricity) a siam a, electricity chuan tek a siam a. Tek chuan eng a siam tih pawh i hria alawm. Khawvel thil harsatna leh remchan lohna hneh thei tur chuan Pathianin mihringte hi finna a pe," tiin.

Ka hrilh a che, i 'Comfort zone ata chhuak la, dinhmun tha zawkah rawn ding rawh.

A chang chuan, kan theihna chin kan hriat loh avang te, kan theihna chin sanzia hre tura kan beih peih loh avang te hian kan chantawkah kan lungawi mai thin. Tha thawh leh bei vak loa thil pangngai tak kan tih theih chuan, a awlsam zawn ching mihringte hian kan duhtawk kan ngah thuai zel.

Tlanglawn mi (mountaineer) George Mallory kha zawhna an zawt a. "Engvangin nge tlang in lawn thin?," an ti a. A chhanna chu, a bul ang reng viau a. "A awm avangin" (Because it's there) tih a ni. George Mallory-a chanchin behchhan hian, Jeffrey Archer-a'n, 'Paths of Glory' tih novel a ziak nghe nghe. Mihring tumahin an la lawn chhuah ngai loh Everest tlang kha a lawn chhuah theih ngei a in ring a. Lawn chhuah tumin a bei ta a. A tlang lawn chu a rawn kir ta mai lo a. An han zawn chuan, a ruang an hmu ta zawk a. A lo chhuk lam niin an hria, mihring zinga Everest tlang lawn chhuak hmasa ber pawh a nih hmel. Nung dama rawn kir leh hmasa ber erawh chu, Edmund Hillary leh Tenzing Norgay-a an ni. Tenzing Norgay-a hi, a vawi 7-na beihnaah a hlawhtling chauh a ni.

Everest tlang ai pawha lawn hau tak an tih, tlanglawn mi tam tak nunna lo la tawhtu, 'Killer Mountain' an tih mai chu Nanga parbat a ni a. Metre 8216 zeta sang a ni a, lawn a hautak em em mai a. A lawn chhuak hmasa bertu chu Alpine climbing an tih ang ti chhuaktu Herman Buhl-a a ni. Lawn a harsat em avangin a lawnpuiten an kir san a, Fit 4000 chuang chu amahin a lawn hial. Tlanglawnnaah hian Oxygen a la hmang lo zui. Tlang chhip atanga a kir lehna kawngah, vur thli tleh avangin vur khawn degree 60 a awnah zan khuain a inham tang nghe nghe. Rothap hrip hrep tak a ni. ‘Mihringin a ti thei ang em?,’ tih hial tur thil harsa pawh hi miin a tum phawt chuan, a lo ti thei chiang tih chu Herman Buhl-a hian a rawn lantir a ni.

Mihringte hian kan theihna chin hi kan hre lo thin hle a. Kan peih chin chiahah hian kan duhtawk thin a, mahni leh mahni tal han infuihin, han innawr kal leh hret ila, kan thlen theih chin nia kan hriat aia sang hi kan thleng thei vek a ni. Inchung (roof) hi mihringten kan siam chawp mai mai a ni a, kan inchung san zawng hi kan peih chen chenah a ni fo mai. Kan theihna chin sanzia hre tur pawha bei peih lo hian, leia thil tha tam tak kan chan zawk thin a ni.

Novelist ropui, Louis L’Amour-a khan, Novel 92 zet a ziak a. A ngaihnawm em em vek mai. Chung zinga pakhat chu Bendigo Shafter tih a ni a. Chumi buah chuan, Ruth Macken-i’n Bendigo Shafter-a hnenah hian, “Nobody got anywhere in this world simply by being content,” tiin a sawi. Mi tu pawh, chantawka lungawi chu, an thleng sang thei ngai lo a tihna a ni. Thleng sang tur te, hlawhtling tur te, dingchhuak tur te chuan, thlen chin atanga hmasawn zel tum tur a ni.

Hetianga chantawka lungawi loh kan sawi hian, Lalzova chantawka lungawih lohna ang kha chu kan sawi lo. Lalzova khan, bialnu deuh roh Lalliani a nei a. Ani khan a zin hlain Pasal a lo nei a. Chumi avang chuan, “Ka chantawkah ka lungawi lo, ka damchhan ka luah zo si lo,” tih hla kha a phuah ta a. Khatiang chantawka lungawi lohna ang kha chu tuna kan sawi hi chu a ni lo. Hetiang thil tawn ve chuan, ngaihzawng thar neih thuai mai tur a ni, hla phuah sak duh reng reng loh tur.

Ram leh hnam dinhmun thlir la, chik la, i lungawi dawn em? I chantawkah hian lungawi reng reng suh. US President 36-na, John F. Kennedy khan. “America hian ngaiawh tur pawhin theihpalingkawha a tan a ngai,” tiin a sawi. He ram leh hnam dinhmun, i chantawkah hian lungawi reng reng suh. Hmalam a panna atana thawktu ni rawh.

In khawtlang dinhmun thlir la, chik la, i lungawi dawn em? Lungawi reng reng suh. Zawhna zawt la, chhanna zawng la. Khawtlang tha zawk, nuam zawk, inngeih zawk, hlim zawk in neih theihnan tha thawh ve rawh. Mi tihah dah lo la, tel ve la, ti ve rawh.

I dinhmun leh nihna thlir la, i lungawi em? I theihna aia theihna nei sang lote kha nang aiin an dinhmun a sang zawk fo em? Hmalam pan turin in sang mar la. Tun ai khan thawkrim la, tun ai khan dawhthei la, tun ai khan ruahmanna siam thiam la. I dinhmun siam tha la, i chhungkua pawh hmalam pan pui rawh.

I ti thei lo ang tih tumahin hrilh che suh se. I ti ang tih an hlauh vang mai mai a ni. Tuna i nihna aia sangah khan i chuang kai ang tih an hlauh vang mai mai a nih kha. An peihnain a tlin loh avangin, i theihna kha an teh hniam sak mai mai che a nih kha.

Chuvangin, khawvel harsa tak, pawh sawm vek che an tumna khawvelah hian, i chantawkah lungawi suh ka ti a che. Bei la, bei leh thin la. I thlan tui a luang thlawn lo ang. I chantawkah lungawi suh la, thawhrimna nen khawvel hneh hneh rawh le. Thlemtu chuan, i chantawkah lungawi rawh tia a thlem che pawhin, hei hi hre reng ang che, i chantawkah lungawi suh. Chantawka lungawi loh hi, nakina lungawina kumhlun neihna tur a ni zawk e.

Tirhkoh khan, “Hmu tawh reng inti ka ni lo va, famkim tawh reng inti pawh ka ni hek lo; ‘Krista mi man chhan chu ka man thei dah law maw,’ tiin, a ûmin ka ûm zâwk a ni. Unaute u, manah ka inngai lo. Amaherawhchu, he thil pakhat hi ka ti ṭhîn - hnung lama thil awmte chu theihnghilha, hma lama thil awmte chu banin, Krista Isuaa Pathian chung lam koh chhan lâwmman hmu tûrin, tiam chin lam chu ka pan ṭâlh ṭâlh a ni. Chutichuan, puitling apiang chutiang rilru puin i awm ang u; tin, eng kawngah pawh rilru danglam pu in lo nih chuan, chu pawh chu Pathianin a la hriattîr ang che u. Eng pawh ni sela, kan thlen chin aṭang khân hma i sâwn zêl ang u.” (Phillipi 3:12-16) a ti a nih kha! Khawvel hun harsa tak karah hian malsawmna lo dawng teh u.