
Guest writer
F. Vanlalrochana
HO CHI MINH-A LEH VIETNAM DAM KHAWCHHUAHNA
Ho Chi Minh-a kha, Nguyen Sinh Cung tih hmingpuin, May 19, 1890 khan, Vietnam ram lailia khaw te tak teah a lo piang a. Nun ropui tak hmangin, ram tan a hun zawng zawng hlanin, anmahni awptute doletna kawngah ṭangkai takin a inhmang a. Vietnam ram lo zalenna atan a theihtawp chhuain a inpe a, a thawh pawh a thawk hlawk hle. Democratic Republic of Vietnam, North Vietnam an tih bawk ṭhin a lo din theihna tura bultumtu niin an hruaitu pawimawh a ni. Vietnam war-ah pawh a hoin an ding chang a, Vietnam ram pawh an lo insuihkhawm leh thei ta nghe nghe a ni.
Ho Chi Minh-a hun hmasa lamah hi, France-in an awp lai a ni a, hun harsa tak tak a tawng a. Nationalism leh communism te a tuipui chho ta, a zin zau em em a, hriatna leh thiamna a zawng a, Vietnam ram din chhuahna tura theihtawp chhuahin amah thlawptu a zawng bawk a. France, Soviet Union, leh China ramah te pawh cheng kualin France ram lak ata Vietnam chhanchhuah turte a tlangaupuiin mipui a ho khawm a, Communist hruaitu pawimawh tak tak aṭangin zirtirna leh kaihhruaina a dawng bawk.
Vietnam ram zalenna tur leh mahni kea a dinna tura a dinnghehna leh Vietnam ram tana a ṭhahnemngaihzia lanna chu, an ram awptu France ho paihthla tura First Indo-china War-a hruaitu dinhmuna a rawn dinchatnaah khan kan hmu thei a ni. Ho Chi Minh-a ho hian, Viet Minh an din a, he pawl hi Vietnam zalenna sualtu an ni a, Vietnam hnam zinga pawl chi hrang hrang awm darhte chu Ho Chi Minh-a hian a rawn suihzawm a. Indonaah a kaihruai a, rawlrala inbeihna hmang ṭangkaiin, inbeihna hrang hrangah an chak a, a tawpah phei chuan France sipai te chu Dien Bien Phu hmunah kum 1954 khan an tlawm ta a ni.
Geneva Accords 1954 zuiin Vietnam chu ram pahnihah ṭhen a ni a, hmar lam chu Ho Chi Minh-an a kaihruai a. A rilrua lian ber chu Vietnam ram inzawm khawmna lehna a ni. Vietnam war a lo chhuak ta nge nghe.
Ho Chi Minh-a inpekna, a ngaihtuah thiamna leh chi peng hrang hrang a suihzawm thiamna te chu tunlaia hruaitu dinhmun chelh mekte leh activist-te tan zirtur hlir a ni kan ti thei awm e.
Ho Chi Minh-a nuna kan zirtur ṭhenkhatte hetiang hian han sawi ta ila:
1. Tei rei peihna leh tumruhna: Ho Chi Minh-a khan an ram lo zalenna atana an beihna kawngah khan, harsatna nasa tawk mah se, a beidawng duh reng reng lo a, a ding nghet tlat a, a tawpah a tum a hlen thei ta a ni. Hetianga ṭanna ngaia ṭan tlat theihna, harsatna kara beidawng loa beih hram hramna hian kan tum ram min thlen ṭhin a ni tih hi Ho Chi Minh-a chanchin aṭang hian chiang takin kan hmu nawn a ni.
2. Inpumkhatna leh thawhhona ṭha siam: Ho Chi Minh-a khan Vietnam hnam zinga pawl hrang hrangte a thlungkhawmin a insuihkhawmtir thei a, chu chuan an zalenna sual kawngah nasa takin a pui a ni. Thawhhohna leh chakna tak tak hi inpumkhatnaah a innghat a ni tih kan hmu thei ang.
3. Mipuite nen an inzawm: Ho Chi Minh-a khan Vietnam mipuite rilru, an mamawh, an duhzawng leh chakzawng a hre hneh em em a. Vietnam mipui nawlpui nen an inzawmna a thuk a, amah kha an ngainat tlat avangin mipui kha a chawkphurin, a ko chhuak thei reng a, ama dinnaa dingnghet tlat thei turin mipuite khan an ṭan tlat a ni.
4. Ruahmanna mumal tak neih leh insiam rem theihna: Ho Chi Minh-a kha thil ruahman thiam tak, remruat thiam tak mai a ni a, a ngaihtuahna leh a khawthlir erawh a ṭul angin a siam rem thei bawk. Vietnam ram leilung a hriat chhianna te, rawlrala inbeihna a hman ṭangkai thiamna te leh boruak inthlak ang zela a insiam rem theihna chuan, anmahni aia chak daihte lakah pawh hlawhtlinna a pe leh ṭhin a ni.
5. Thurin nghet tak a vuan: Ho Chi Minh-a kha communist thurinin a hneh em em mai a, chu chuan zalenna sual tur leh chanhaite tana bei turin a pui nasa a ni. Heng a dinna te hi mipuiin an pawmpuiin an tuipui a, amah an zawm vein, hma lam panna tur chhan ṭha tak an neih ve phah a ni.
Ho Chi minh-a nunah hian tumruhna, inpumkhatna leh dikna zawnga beihtute tan zir tur kan hmu. A sulhnu leh chanchinte chuan zalenna leh mahni inrelbawlna duha beitute a la fuih phur zel a. chutihrual chuan, ram zalenna zawnga beihna kawngah harsatna a awm tamzia leh mahni indah ṭha a, inhlan ral a pawimawhzia kan hmu bawk a ni.
Ho chi minh military tactic
Vietnam war laia Ho Chi Minh-a military tactic-te khan inhnialna a thlen nasa a, sawiselna pawh a tam hle tho mai. A tactic hmang hian hlawhtlinna a hmu a, Dien Bien Phu hmuna France sipaite a hneh te, Vietnam insuihkhawm lehna te a thlen nain, a tactic avangin nasa taka tawrhna leh mi tam tak thihna a thleng ve tho a ni.
Ho Chi Minh-a military strategy an sawiselna lian tak chu, hun rei tak chhunga rawlral chetna leh inrin loh laia inbeih thut thutna, hun bi nei loa inbeih thut thutna a kalpui kha a ni. Mipui nawlpui zinga khawsain Viet Cong (National Liberation Front)sipaite khan, America sipaite leh Vietnam chhim lam sipaite kha an inrin loh laiin an bei thut a, an lambun a, an kap thut a, an insaseng leh thuai ṭhin a. Hei hi assymetrical conflict an ti a. Hetiang beih let hi a har em em mai a.US sipaihote kha indona pangngai hmachhawn ṭhang leh chutiang hmachhawn tura chher nasat an ni a, ralthuam nei ṭha zawk mah se, Viet Cong ho kha an chai hlei thei tlat lo.
Rawlrala chetna hmang hian Viet Cong(Ho Chi Minh-a te) chuan US sipai chu an bei thut a, an inpawt mar nghal zung zung thei bawk a, an tan chuan a ṭhat viau rualin, a ram mipuite tawrhna erawh a nasat phah hle. Ho Chi Minh-a tactic hian mipui a nghawng lo thei lo a, anmahni support lo hlei thei loa an awm ṭum pawh a tam. Mipui tam tak an pem a ṭul phah a, an in leh lo a chhiat phahin, nasa takin an tuar a ni.
Ho Chi Minh-an ral beihna kawnga a ruahmanna siamah khan, Ho Chi Minh Trail an tih mai, kawng insuihzawm thluah chu a hmang ṭangkai em em mai a. An ram ṭhenawm, Laos leh Cambodia te pawh heng kawngte hian a paltlang vek a ni. Heng kawng te hmang ṭangkai hian, Hmar Vietnam khan, Chhim Vietnam-a an sipai awmte hnenah khan, ei tur leh mamawh dang te, ralthuam te, leh an sipaite thuam chakna dangte an thawn thei reng a. Hetianga thil thawn kualna rem chang an neih ṭhat em avang hian, sipai chak zawk US pawh hun rei tak an chelh thei ta reng a ni.
Amaherawhchu, he Ho Chi Minh Trail avangin tharum thawhna tam tak a lo thleng a, an ṭhenawm ramte dinhmun pawh a ti derthawng vek a ni. United States leh an ṭanrualpuite khan he kawng tih bahlah a nih theihna tur hian nasa takin bomb an thlak a, Laos leh Cambodia-ah pawh chhiatna nasa tak leh thihna tam tak a thlen a ni.
Vietnam War laia Ho Chi Minh-a ralbeihna kalpui dan khan Vietnam zalenna leh insuihkhawmna hruai thleng mah se, mi tam takin nunna an chanin, nasa takin an tuar a, an ram leh a chhevelah te a ṭha lo zawngin nghawng a nei thuk hle bawk.
September 2, 1969 khan kum 79 mi niin Hanoi-ah a thi a. Vietnam ram insuihkhawmna, a ram tiam thlira chu hmu hman lo mah se ama kaihhruaiten an rawn hlen ta tho a ni. Ho Chi Minh-a zirtirna te hi Hoism tiin an sawi a, tun thlengin Vietnam ram kalsiamah a la pawimawh hle reng a ni.
Land Reform: Ho Chi Minh-a khan Land reform a tupui em em mai a. Chuvangin, i han sawizui lawk teh ang. North Vietnam-ah 1953-1956 chhung khan land reform hi a kalpui a. A ṭang leh lutuk a, an ram a nghawng dan a ṭha lo lamin a thuk ta deuh a, 1956 phei kha chuan, “Tihsual siam ṭhatna” Campaign an kalpui a. Amah ngei pawhin thu pha a chawi nghe nghe a ni.
A thih hnuah Vietnam chu ram khata an lo awm hnuah chuan land reform chu an kalpui leh ta a. Mi pakhat tan sq metre 360 zel an pe a. Chhungkaw member an tam deuh leh an nei tam a ni mai. Chu ram chu kum 20 an enkawl a. An enkawl ṭhat leh kum 20 dang atan an renew leh ṭhin. Tu mah ram nei zau fal an awm lo a ni.
Khawvela buh thar chhuak hnem ber dawttu an ni a. Kum khatah vawi hnih buh an seng a. Vaimim vawi khat an seng bawk. Tun hnaiah kum khatah vawi thum thar theih buh an ching ṭan.
Mizoramah chuan ram nei zau em em an awm a. Ram nei lo an awm ṭeuh bawk a. In hmun thlengin a to em em a, rapthlak tham khawpin a to a ni.
Kan ram hian Land Reform kan mamawh tak zet mai.
National Treasure film tawpah khan, FBI Agent Sadusky-a khan, "The Templars and the Freemasons believed that the treasure was too great for any one man to have, not even a king. That's why they went to such lengths to keep it hidden" tih kha a sawi a. Ka ngaihtuah nawn fo ṭhin. Mi pakhat tan ram zau lutuk neih te hi a ṭha lo a. Sawrkar tan pawh a him lo a. Tu emaw hausa fal lutuk awmte thleng hian a him lo thei.
Tlangkawmna: Vawiinah chuan, Hanoi khawpuia Ho Chi Minh mausoleum chu khualzin hiptu pawimawh tak a lo ni ta a, mi tam tak he hmun hi amah avangin an tlawh ṭhin a ni. Ama lem hi pawisaah te, in (building)-ah te leh vantlang hmun rem chang hrang hrangah Vietnama ramah chuan hmuh tur a awm thliah thluah a ni. Hero angin kan hmu emaw, dictator angin kan hmu emaw, awptute do lettu angin kan hmu emaw, kan hmuh dan chu eng pawh ni se, Vietnam ram tana a hnathawh ropuizia erawh chu hnial rual a ni lo a ni.