F. Vanlalrochana

Guest writer

F. Vanlalrochana

SAWI LOH INSAWITIR

Reformed Theology Book Club Whats app group-ah member pakhatin thu a rawn post a. Chu a thu rawn post chu hei hi a ni:

“YAHWEH/ELOHIM” tih hi Mizo ṭawnga a awmzia sawi dawn chuan HLUNA tih tur a ni. –Rev.Dr. Zairema

Pu Zairema hian a lo ti tak tak em ni?” tih a ni a. Pu Zairema hian a tih ka ring lo khawp a. YAHWEH emaw ELOHIM hi HLUNA tia sawi chi a ni lo hrim hrim a. Ani phei chu BIBLE lehlin lama a dam chhung hun tam ber hmangtu, Pathian hming ziah dan tur pawh ngaihtuah uluk em em mai a ni si a. A kutchhuak, a bua chhuak-ho chu ka nei kim a, ka chhiar tawh hlawm. Ka han ngaihtuah let pawhin, HLUNA tih tur a tihna lai awm reng reng ka la hre ngai si lo.

YAHWEH leh ELOHIM chu a hranpaa sawi fiah buai ve tum loin, Revd. Chuauṭhuama’n, ZOṬAWNG BIBLE DICTIONARY’ bua a hril fiah dan hi han tar lang mai ila a ṭha awm e:

ELOHIM [Heb. 'elõhîm]: Hei hi a awmze dik tak chu 'pathiante' tihna a ni. Israel-te Pathian bik sawina a nih chuan 'Pathian' tiin lehlin a ni ṭhin. Elohim chu pakhat aia tam sawina (plural number) a ni a; mahse, Israel-te Pathian sawina a nih chuan pakhat aia tam tihna ni loin a ropuizia tihlanna (plural of majesty) a ni.

YHWH [Yahweh, Heb. YHWH): YHWH hi Grik tawngin "Tetragrammaton' an ti a; chumi awmzia chu 'hawrawp pali' tihna a ni. Israel-te Pathian hming bik a ni a, vowel tel loin an ziak ṭhin a. Vowels an telh chuan 'Yahweh' tih a ni. Juda-te chuan Pathian an zah êm avangin Thuthlung Hlui an chhiarin he hming a lo awm chuan chhiar ve kher loin pumpelhna tür an zawng a, 'Adonai' an ti daih ṭhin a; adonai awmzia chu 'Lalpa' tihna a ni. YHWH lehlinna chu 'Lalpa' tih erawh a ni lo. Tunlai erawh chuan Juda-te leh Thuthlung Hlui mi thiamte chuan 'Adonai' ti loin YHWH lo awm apiangin 'haShem' an ti thin a; chumi awmzia chu 'Hming chu (the Name)’ tihna a ni. Hebrai-ho ngaih d^nah chuan hming hian a putu nihna (personality) a keng tel a. Chuvangin, an Pathian hming pawh chhiar kher loin pehhêl nân 'haShem' tih hi an hmang ta a ni.

English Bible lamah chuan YHWH hi 'LORD' tiin hawrawp pui hlirin an ziak ṭhin a. Chumi chu Mizo Bible pawhin a zui a, 'LALPA' tiin hawrawppui vekin ziak a ni. Tùnlai English Bible-ah chuan Roman Catholic lehlin Jerusalem Bible leh The New Jerusalem Bible-ah chauh 'Yahweh' tiin an dah. YHWH hi Elohim (Pathian) tih nen hman kawp a nih chuan 'LALPA Pathian' (LORD God) tih a ni a. Tùnlai Bible lehlin thar deuh (cf. NRSV, NIV)-ah te erawh chuan 'Sovereign LORD' tiin an dah thung. YHWH tobul chu Hebrai tawnga 'awm’ tihna hayah (Heb) niin a lang a. Mosia hnêna a inlàr pawh khân 'AWMA KA NI' tiin a inpuang a ni (Exod. 3:14).

Ka han tar lan tak aṭang pawh hian YAHWEH leh ELOHIM chu HLUNA tia lak kawp chi a nih lohzia a chiang tawh mai awm e. Rev. Zairema sawi dan hian i han chhu zui dawn teh ang.

Pu Zairema kh^n, tun hma deuh khan booklet pakhat PATHIAN HMING (mi ṭhenkhat chauh chhiar tur) tih hi a ziak a. Chutah chuan, Pathian hming chungchang hi ngaihnawm deuhin a sawi a. Chuta ṭang chuan, ELOHIM leh YAHWEH chungchang a sawi dan tawitein i han la chhuak teh ang:

ELOHIM: Hebraihoin Pathian kan tih tlukpui ṭawngkam an hman ngun berte chu 'El' tih te, 'Eloa' tih te leh 'Elohim' tihte hi a ni. El plural chu 'Elim' tih tur ni awm tak a ni a, mahse Elim tih an hmang ngai lo. Eloa tih hi hnam dang pathian sawi nân deuh an hmang deuh ṭhin emaw tih tur a ni, an Pathian sawi nân pawh hlaah chuan an hmang bawk tho a. He thu hi Arab tawngin Mosolman-ho chuan an Pathian sawi nân an hmang ta a, 'Allah' an ti. 'Eloa’ plural chu 'Elohim' tih a ni a, Plural ni mah se singular angin an hmang. Plural an hmang hi 'Plural of Majesty' an vuah a, lalten 'Kan khua leh tui' tia an ṭawng, lal ṭawng anga hman tâk a ni awm e. Elohim tih hi plural ang ni loin an Pathian bik sawi nân singular angin an hmang zing hle a ni. Rom (Latin) ṭawngin 'Deus' an ti a, Grik tawngin 'Theos' an ti a. Deus tih te, Theos tih te, God tih te, El tih te hi mi thuhmun em ni ang tih chu Theology mite chhan tur a ni ang a.

YAHWEH: Hebraiho hian an Pathian hming bik chu hetiang hian an ziak ṭhin: Sâp hawrawp chuan YHWH (Heb....) tiin an zia, 'hawrawp li an vuah. Hebrai leh Sapho hawrawp lam rik dan a inang chiah lo a, Hebraiho lam rik dan nia an hriat chu Sâpho chuan 'YAHWEH' tiin an ziak ta ber. He thu hi ṭawng upa tak niin a lang; mahse Bible an ziak laia an thu hman Sâp hawrawpa HYH tia an ziak, keini chuan chhiar ila, HAIA tia kan chhiar tür chu 'awm, ni,' an tihna a ni. Pathian hming hawrawp li pawh hi he thu aṭanga insiam chhuak hi niin an hria. Mizo ṭawnga he hming awmzia lehlin 'AWMA' tih hian a Hebrai thu awmzia a phawk fuh hle awm e. NI-A tia lehlin theih pawh a ni. 'Awm tawh, awm mêk, la awm zel tur', a inhriattirna ngai ngawt ni loin a pung zêl dâwn tih a kâwk tel niin an sawi.

Kan tar lan tak ang bak hian ELOHIM leh YAHWEH chungchang chu Rev. Zairema khan a sawi lo a ni. Bible-a Pathian hming dah dan turah pawh hian duh bik a nei a – Yahua tih a ni. Rev. Zairema khan a ngaih pawimawh a, a duh angin Bible lehlinah an hmang ta lo. Pathian (YHWH/Jehova) lehlin nan hian Yahua hman a duh a ni. A lehkhabu Kan Bible Hi tihah khan a sawi chiang viau. A ngaih dan chuan hnam tinin Pathian sawina ṭawngkam kan nei a, keini Mizote pawhin Pathian hming bul fuk tak kan nei lo nain Pathian tih te, Patuan tih te, Sa leh Khua te hi pathian anga kan lo biak ṭhin a ni a. Bible-a Pathian hming langsar deuhte chu El, Elohim, leh YHWH tihte hi a ni a. YHWH hi vawi 6838 kan hmu. Exodus 3:14-a "Awma chu ka ni," tih hi YHWH tih nen hian inzawm hlea ngaih a ni. Saptawng lamah pawh a hming tak ziak lovin 'Lord' tia ziak a ni a, Mizo tawngin 'Lalpa' tia lehlin a ni. Rev. Zairema ngaih dan chuan 'Lalpa' tih hi Pathian hming a ni lo a, amah zahna entirna leh kohna a ni. Hebrai-ho chuan 'Lalpa' tih sawi nan Adonai an hmang bawk a. Chu chu Lalpa tihna a ni. Chuti a nih laia YHWH hminga 'Lalpa' kan dah hian Pathian leh a hming ropuina a khuh bo nia ngaih theih a ni. Pathian (Yahua) chu lal a ni mai lo va, Pathian ropui, Thuthlung Hlui hun zawng zawnga Yahua kha a ni tih hi a a ngaih dan nghet tak a ni. Rev. Zairema chuan, "Bible ziaktuten Pathian hming an ziak kher ang hian Yahua tiin ziak ve zel ila Bible thu, a boruak ken nen a phawrh zawk fo dawnin kan hria a, Committee chu kan lungrual hle; mahse, a la thar deuh avangin mi ṭhenkhat chuan an duh lo a, 'kan pawm lo ang' te an rawn ti a, kan hmang ta rih lo a ni," a ti.

Kan sawi tak ang hian Pu Zairema hian Bible-a Pathian hming ziah dan tur leh sawi fiah dan turah a ulukzia kan hmu thei ang. Bible ṭawngbul lamin a sawi ang mil thei bera lehlina duhzia a hmuh theih a ni.

Reformed Theology Book Club-a Pu Zairema chungchang rawn sawitu hian, hmun danga Pathian thu inchuh neite inhnialnaah, lehlama ṭangten an ṭanhmun tih nghehna atana an hman niin a sawi a. Chung mite chuan Pu Zairema chu a sawi loh tawp an sawitir tihna a ni a, a zia lo khawp mai.

Sawi loh insawitir dan hi chi thum a awm a. A chunga kan sawi fiah tawh ang chi- an sawi loh tawp sawi anga lantir/sawitir hi chi khat chu a ni a. Chi dang erawh chu, an taka an thusawi ngei, a awmzia kan hriat thiam reng, amaherawhchu, kan hriat thiam loh luih a awm a. Sawi loh insawitir dan dang leh chu, an sawi kan benga kan hriat, kan hriat thiam meuh loh avanga a sawi loh anga kan hriat thiam sak a, kan sawi chhuahsak hi a ni.

Social Media vangte pawh a ni ang a, tunlaiah hian kawng hrang hrangin sawi loh hi kan insawitir nasa em em a. Politician-te pawh hi an sawi loh kan sawitir nasa a ni. Eng emaw kawng zawng taka kan tana hlawkna kan zawn vangin mi dang hi sawi loh kan sawitir ṭhin tlangpui. Chu chu thil hrisel lo tak mai a ni a. Chin zui zel loh pawh a ṭha a ni.

Sawi loh insawitir-ah chuan Lena leh Eric-a te sawi lohpui insawitir kha pui tak a ni. Stephen Auhmun sawi dan ang chiahin, kan thu hi ka han khar ang e:

A chanchinbu ber a chhuak tawh lo bawk a, tu pawi mah kan sawi lo turah ngai ang.

Kan ṭhianpa Lallenmawia Jongte (Lena Jongte) hi Varṭian Weekly Magazine-ah Joint Editor a ni ṭhin. Mobile phone awm tirh lam kha a ni a, chanchinbu-ho khan SMS huang an neih deuh fur kha.

...

Ṭum khat chu kan Lena pek khan khatih laia thil thleng pawimawh deuh mai chungchang news feature a ziak a, mahse mipui lam aṭangin a beisei anga ngaihven a hlawh zui lo. Tichuan kan ṭhianpa ve deuh tho Eric R. Zomuanpuia phone number 9436153609 hmangin SMS dengkhawng tak a phuahchawp ta a nih kha. (Eric-a hi 'Kan ṭhianpa' ka ti tak na a, amah hian 'a ṭhian' nia min ngaih ang hian keini chuan kan ngai lêt ve lêm lo thung).

...

Eric-a chuan a beisei loh deuh deuh aṭangin phone call a dawng a, ani lah a lo bangbo nasa mai si. A tihngaihna hre lo chuan Lena chu a rawn phone a, “Eng nge ka ngaih dan ni a? Ka ngaih dan ka hre ve duh a nia," a rawn ti lêt hê hâw ta mai. Mahni ngaih dan pawh hriat loh kha chu buaithlak a ti ve hle ni tur a ni.

Ni hman nuam vek ule.