KAWNGPUI THLUR LI (4 LANE) NEIH VAT VAT A NGHAHHLELHAWM
Ram hmasawnna tura tehfung pawimawh ber pakhat chu kawng ṭha neih hi a ni. Mizoram hian kawngpui kan nei ṭha lo hle a, Hmarchhak State zingah pawh a nei chhe ber pawl kan ni hial awm e. Hei tunhnaiah Vairengte – Sairang inkar kawngpui thlur li (4 Lane)-a siam turin hma an la chho mek a ni a, heti ang kawngpui ṭha tak kan ramin kan nei ve tur hi a phurawmin, a vanneihthlak tak zet a ni. He kawngpui siam turah hian a ram mipuite pawhin theihtawp chhuaha kan lo ṭawiawm ve hi kan tih tur a ni. Vairengte – Sairang kawng hi Mizoramin State pawn aṭanga kan châk lakluhna kawngpui pawimawh ber a ni a, harsatna awm miah lova lirthei (a lian a té) tlan pur pur theihna tur, kawngpui zau nuam tak (4 Lane) an siam tur hi Mizoram tan hmasawnna mellung pawimawh tak a ni ngei ang. He 4 Lane hi siam zawh a nih hun chuan Mizoram Economy hmelhmang pawh nasa takin a tidanglam dawn a ni.
He 4 Lane kawng hi Ministry of Road Transport & Highway sum hmanga Bharatmala Pariyojana hnuaia thawh tur a ni a, hna thawktu tur (Executing Agency) hi NHIDCL te an ni. Vairengte – Sairang inkar kawng 4 Lane siam tur hi 90.25 kms-a thui a ni a, he Project hi kum 3 chhunga zawh tura ruahman a ni. He kawng hi an siam zawh hunah chuan Aizawl – Vairengte inkar hi 30 kms laiin a hma aiin a tawi zawk dawn a, Aizawl – Vairengte hi darkar 2 chhung lekin a thlen theih tawh dawn a ni.
Kawng zau zawng tur : 4 Lane kawng hi Mizoramin kan vawi khat neihna tur a nih vangin a tam zawk chuan kan la hmelhriat lutuk lo mai thei a, chu vangin kawng an siam tur zau/len zawng tur hi kan lo hriat ve hrim hrim hi a pawimawh awm e. A tlangpuiin 4 Lane National Highway an siam hian thlur khat hi 3.7 – 3.9 metres-a zau a ni ṭhin a, thlur li hi 14.8 – 15.6 metres-a zau a ni tlangpui bawk. Tuna Vairengte – Sairang kawng 4 Lane an siam tur hi thlur 2 ve ve a kal tur a ni a, a laiah 2 metres a zau awmin, chu chuan thlur 2 ve ve te hi a daidang ang. Kawngpui thlur 2 zau zawng hi 7.5 metres ve ve tur a ni a, thlur khat zel hi 3.75 metres (12.375 feet) a zau a ni ang. Motor-in a rah tur chin kawngpui thlur li zau zawng hi 15 metres a ni. Kawngpui thlur 2 sir tawn tawnah hian Paved Shoulder 1.5 metres a awm ve ve ang a, Earth Shoulder 1 metre ve ve awm bawkin 0.5 metre Drain a awm ve ve bawk ang. Tichuan 4 Lane hian a pumpuiin 23 metres-a zau a awh dawn tihna a nih chu.
Tuna 4 Lane kawng an siam tur hi zau ṭha pangngai tak tur a ni a, hmun danga 4 Lane kawng an siamte nena khaikhin pawhin a zahpuiawm hran loh hmel. He 4 Lane hi a ruala lirthei pali (4) insu buai miah lova tlan thei tura duan a ni a, an ruahman danah chuan kawng hi ngil leh chhuk chho awm lova a zal thei ang bera siam tur a ni bawk.
Kawng Laitu turte : Vairengte – Sairang kawng 4 Lane siam tur hi Package hrang hrang paruk (6) ah ṭhen a ni a, NHIDCL hnuaiah hian Construction Company hrang hrangten Tender chhangin Package tinah kawng laih hna hi an thawk dawn a ni. Package 3 : Vairengte – N.Chhimluang inkar a ni a, 14.85 kms niin Dhatarwal Company ten an thawk dawn a ni. Package 4 : N.Chhimluang – Gosen veng (Rengtekawn) inkar a ni a, 16.5 kms niin Shivalaya Company ten an thawk ang. Package 5 : Gosen veng – Thingdawl inkar a ni a, 18 kms niin RSK & MLN ten an thawk ang. Package 6 : Bualpui – Kawnpui inkar a ni a, 16.35 kms niin Pappu Prasad Company ten an thawk ang. Package 7 : Kawnpui – Mualkhang inkar a ni a, 13.65 kms niin Balaji Company ten an thawk ang. Package 8 : Mualkhang – Sairang inkar a ni a, 10.9 kms niin Dhatarwal Company ten an thawk ang.
Kawng lai tur Construction Company te hi an inbun fel vek tawh a, hna ṭan mai thei turin khawl chi hrang hrang nen an inchhawp rup tawh hlawm. Company ṭhenkhat phei chu kum 2 hma lam aṭang tawh khan khawl nen Work Order nghakin an lo awm tawh a: ni khat lek pawh hna thawk lova an khawl a ding mai mai hi uiawm tham tak tur a ni. Heti leh chen hi hna thawk lovin an khawlte hi an ding tawh a, eng zat tak sum hloh tawh ang i maw, chhut tham fe chu a ni ngei ang. Kum 2020 aṭang khan 4 Lane kawng hi lo lai ṭan tawh chu ni se, tunah chuan 80 – 90 % lai an thawh zawh tawh a rinawm.
4 Lane Malsawmna : 4 Lane hian kawng hrang hrangin Zoram tan malsawmna a rawn thlen dawn a, chu'ng (benefits & advantages) te chu kan sawi vek seng lo vang, a ṭhena zar chauh han tarlang ila :
i) Chhungkaw ṭhahnem takin an ram leh thlai a tihchhiat man (zangnadawmna) sum eng emaw zat an dawng dawn a, an vuavangte tan pawh malsawmna a ni ngei ang. Hei hian chhungkaw tam tak saving a neihtir bakah in leh lo din kawngah nasa takin hma a sawntir bawk ang.
ii) Hnathawh tur nei lo tan hna eng emaw zat a siam dawn a – labour, driver, operator etc atan Mizo eng emaw zatin hna an hmuh phah ang, hei hian family income a tihpun phah bawk ang.
iii) Company hnuaiah mizo ten contract/sub contract thawh tur an hmuh phah bawk ang.
iv) CSR Fund aṭangin a ram mite tana thil ṭha tih nan Company-in 2% a pe ang a, chu chu mipui vantlang tan chhenfakawm tak tur a ni.
v) 4 Lane kawng hian Zoram mipuite hun leh sum nasa takin min save-sak dawn bawk.
vi) Bungraw phurh man nasa takin a tlawm phah ang a, mi retheiten man tlawm zawkin bungrua an lei theih phah bawk ang.
vii) Sumdawngte tan bungraw phurh luh a awlsam phah ang.
viii) Zin veivakte tan hun rei lo te chhungin an thlen theih phah ang.
ix) Driver te tan a hahdam phah bawk ang.
x) Kawngpui chep vanga Traffic Jam a reh phah ang. Hei hian kalkawnga rei tak tak motor tang a pumpelhtir dawn a ni.
xi) Lirthei chhuk leh chho tan a hranga tlanna tur a awm tawh dawn vangin hma zawnga insut/accident kan pumpelh phah bawk ang.
xii) Bungraw rawn lut aṭangin GST nasa takin a pun phah ang a, lirthei aṭanga chhiah lo lut pawh a pun phah bawk ang.
4 Lane kawng kan ṭangkaipuina tur lam kan sawi rualin, hmasawnna hnathawh a nih dawnin eng emaw chuan a tawrh ve a ngai tih erawh kan hriat tel a ṭha. He kawngpui laih tur hian kan ram leilung awm dan hmelhmang pawh a sâwi danglam ngeiin a rinawm, 4 Lane alignment chhunga thing leh mau eng emaw zat pawh a chhe tel ngei ngei dawn a ni. Kawng hi boruakah a kal ngawt thei si lo va, a kalna tur lei an laih a ngai miau bawk si a, tihchhiat a mual mual chu a nei lo thei dawn lo a ni. Kan ram rohlu thing leh maute hi ui viau mah ila, a tihngaihna a awm lo. Kan CM zahawm tak Pu Lalduhoma’n Press Conference a neih ṭuma a sawi pakhat dik ka tih em em chu, “Kan ram hma sawntir kan duh chuan a man kan pek ve a ngai a ni,” a tih hi a ni. Eng emaw chânna/hlohna awm miah lovin hmasawnna hna a thawh theih ngawt loh va, a ram mite pawh hian chu chu kan inhuam ve a ngai. A tak takah chuan heng thing leh mau a tihchhiat turte hi kum hnih khat hnuah chuan ngai a rawn awh veleh mai dawn a, a tihchhiat tur lam ringawt engto lo hian a malsawmna rawn thlen tur zawk lam hi rilruah dah lian thei ila a duhawm hle. Tuna 4-Lane kawng kal tur sawiseltute ngei pawh hi nakinah chuan a lawm tur leh, a malsawmna dawng nasa hlei hlei tur an la ni lo vang tih a sawi theih loh. Kan ram hi ei leh bar leh thil dangah kan intodelh si lo va, state pawn aṭanga kan mamawh chawkluhna kawngpui tal hi kan neih ṭhat a ngai a ni.
Engtikah nge 4 Lane hi an laih ṭan dawn? : Harsatna hrang hrang avanga 4 Lane kawng hna ṭan thei lova hun rei tak a awm mek laiin tun hnaiah Sawrkar pawhin theihtawp chhuahin a chinfel dan tur kawng a dap a. Tunah hian Forest Dept chuan High Court-in RRF a ṭhiahna kha pawmin, (4-Lane kalna tur –Roadside Reserved Forest a nih vanga User Agency te Forest Clearance diltir an tumna kha tidanglamin) Supreme Court thutlukna – Godavarman Case a Recorded Forest a nihna ang zawkin Forest Clearance hi diltir turin hma a la mek a. Hemi chungchang hi Mizoram Sawrkar aiawhin Forest Dept chuan ziakin Ministry of Road Transport & Highway-ah a thlen tawh bawk. He thil hi MoRT&H pawhin lo pawm tawhin NHIDCL te a ṭul anga hma lo la nghal turin a hriattir zui a ni. NHIDCL lam pawhin bawh zui nghalin FC dilna tura thil pawimawh leh, hemiin a ken tel CA/NPV (ramngaw siam lehna tura pawisa pek tur) ngai zatte an chhut fel mek niin hriat a ni.
NHIDCL hotute chuan he thil hi June thla chhunga an tihfel hman ngei an rin thu an sawi bawk. Hetih lai hian User Agency ten Forest Clearance an dil dawn takah chuan Mizoram Sawrkar pawhin Ramngaw siam lehna tur hmun – CA Land an pek ngei a ngai a, chumi CA Land tur chu tunah hian Revenue Dept pawhin an zawng mek a ni awm e. CA Land hi Forest Clearance an dilna turah upload tel ngei ngei a ngaih vangin Revenue Dept pawh hian a rang thei ang bera an pek vat a ngai a ni. Engpawhnise, Project hi a hun takah ṭan thei lo mah se, tun dinhmunah hnathawk tan thei tura thil a fel chho dawn nia a lan vang hian a lawmawm hle a. Harsatna hrang hrang vanga 4 Lane kawng Zoramin kan chhawr vat thei lo tur erawh a vanduaithlak tak zet a ni.
- James Vanlalringa Vairengte