RUAHTUI KHAWL NACHANG HRIA ANG U


(Fur kan thleng chho leh ta chu a ni mai a, ruahtui khawl nachang hriat hi a hlu chho dawn a ni…)

ENG TIN NGE KAN KHAWL ANG

Ruahtui khawl dan hi kawng hrang hrang a awm a. Hnampui ho chuan lui lianah tuikhuahna (dam) lianpui an siam a. Henga an tuikhuahsate hi ṭhal leh tui harsat hun atante hmangin, lui luang nasa lutuk vengtu atan pawh a ṭha hle a ni. Kawlphetha siam nan thlengin a ṭangkai a, sorkar pawh he lamah hian a harh thar a ṭul hle niin a hriat.

Mimal tan pawh ruahtui hi awlsam téin a khawl theih a. In chunga ruahtui khawlna siam hi kan hriat tlanglawn ber a ni awm e. Tin, mahni kawt kaia ruahtui khawlna siam pawh an awm ta nual mai. Heng ruahtui dah khawlna tur tanky (storage tank) hi a remchang laiah siamin, awlsam tein tui an khawl tawh mai ṭhin.

TUI MAMAWHNA A SANG ZEL

Mipui kan pun chhoh dan thlir hian sorkar pawh hian min chawm hneh lo niin a hriat a. Khawvel changkang zelah fainaah mipui kan ṭhangharh chho a, kan chet velna hrim hrimah tui kan hmang tam tulh tulh a, khaw lumin zual lam a pan deuh deuh bawk nen, tui mamawhna a sang chho zel niin a lang. Chutih rualin, Public Health Engineering Department (PHED) hian chhungkaw thlen phak loh a la ngah khawp mai a. Sorkar tui sem dawng pha chin pawn kan khawp kham meuh lo chu a ni.

KHAWL THEIH A TAM

Mi thiamten an chhut danin, Mizo in pangngai takah hian kum khatah in chunga ruahtui khawlna aṭangin tui litre singnga (50,000) chuang daih a khawl theih niin an sawi a. Chhungkaw tam vak lo tan phei chuan thla tam tak rin a ni hial ngei ang. In chhung khura tui mamawhna za a sawmsarih (70%) zet a phuhru thei niin an sawi bawk.

RUAHTUI KHAWL HLUTNATE

Mahni in chunga ruahtui khawlna siam hi a hautak lovin tui bill tih hniamna hmanraw ṭha tak a ni a. Chemical tel lo a nihna hian a ti thiangin, ruahtuiin lei ṭhatna (fertility) a tlen fai tur venna a la ni cheu a, thlai leh pangpar tui pek nan phei chuan duhthusam a ni. Tin, lei hnuai tui (ground water) thianghlimna ven nan a ṭangkai em em bawk.

Kawngpui, step, park, etc. vela tui luang (storm water runoff) tur vengin, tui luangin hmun pawimawh lai a hreuh chhe tur leh lei a la hek tur venna a ni tel a. Leimin leh lei tawlh tur thlenga venna ṭha tak a ni. Tin, tui bill chanve aia tam mah kan khawl phah daih thei niin mi thiamte chuan an sawi bawk. Hetiang zela in tinin ruahtui kan khawl thei a nih chuan, sorkar pawh nasa takin kan pui tihna a ni dawn a ni.

- Daniel Lalrinfela, Assistant Professor
Department of Social Work, ICFAI University