Hmeichhiate u, in lo ropui ber e! (International Women’s Day 8th March pualin)

Tihian ka ngaihtuah mai mai a, zankhat thil thuah hmei-chhiate hi bo ta duak ila khawvel hi a ho awm mang e! Mipa che buai fe fe chu an tam ve ngawt ang le!

‘Mizo society chu mipate lalna leh thuneihna a ni’ kan ti ṭhin a. Mizo mipa ṭhenkhat phei chuan “Fa min neihsak tura ka neih che i nih hi” “Engkim hi ka ta” “Hmeichhia i lo sawi ve avangin ka chuti lovang” tih ṭawngkamte hi hmeichhiate chunga fiamthu nan takte an hmang fova (an rilru tak taka an sawi phei chu ka ring hran lo). Kan rilruah hian chhungkaw khaidingtu leh enkawltu, thu ber tur leh ‘lu’ ber tur chu mipa, nupui fanaute chu pa ber thu hnuaia awm tura ngaihna hi a bet nghet sa lutuk a. Hmeichhe mawhphurhna chu inchhungkhur leh a pasal fanaute enkawl, mipa ṭanpui tura Pathian siam an ni a, chhungkaw rorelna leh thuthlukna pawh mipa chanpual vek ni tura ngaih a ni tlangpui.

Mahse, chhungkaw tam zawk hi chik takin han ngaih-tuah mah teh u, thuneihna leh thuthlukna siam kawngah hian rorelna pumhlum hi pa in a chang vek tak tak miah lo a nia. Nu tel lo chuan Pa te pawh hi an nawi ve nuaih tho a nia! A dik tak chuan nu tel miah lova chhungkaw rorel hi a awm thei tak tak ang em le? Hmeichhiate finzia te, an huaisenzia te, chhungkaw enkawl tura an tha leh rilru an sen dan te, an ṭhahnemngaihna te ngaihtuah chian hi chuan chhungkaw rorel leh thuneihna hi an chang zawk mah lo maw ka ti hial a ni!

Parawl ngat phei chu chhungkaw enkawlah hian hmeithai aiin an lak tlak lo daih zawk. Parawl aiin hmeithaiin fa an dam zawk a, parawl in chhung aiin hmeithai in chhung a phuisui zawk tlat. Mipa ka sawi nepna lam lovin hmeichhia leh hmeithai Mizovin ka rilrua kan lo dah nep deuh ṭhin hi a dik chiah lo a ni ka tihna a ni.

“Hmeithai an zahawm lo” kan tih te fo hi a khawilaiah tak hian nge maw an zahawm loh bikna lai le! Pa an neih loh vang maw? Pasal sun ngat te phei chu an duh vanga pa nei lo an ni hleinem. Kei chuan an zahawm lohna lai tak sawi tur ka hre hauh lo; hmanlai aṭanga ṭawngka lama kan neih leh kan ngaihdan hi thlak kan tum loh vang mai mai a ni. Hmeithai fate hlei hlei hi an fel zawk mahin ka hria. Chuvangin, hmeithaite pawhin “Keini chu hmeithai kan ni a, mi hmuhsit kan nia” ti tawh suh u. Tunlai chhanah tuman an hmusit tak tak lo che u.

Hmeichhiate’n “Hmeichhia ve mai kan nia” “chak lo zawk kan nia” tih reng te hi a hun tawh lo. Chhungkua enkawl tura Pathianin a talent ropui tak a pek che u hi in lawm zawk tur a ni dawn lawm ni? Hmeichhiate hi thiltihtheihna tam tak Pathianin kan kutah a dah a, nute hi in ropui a, inchak a ni. Dik tak chuan chhung tin han ngaihtuah ta ila sum thawk chhuaktu, ei zawngtu zawk chu kan ni lo mai thei; mah se sum ni lo, sumin a lei theih loh in theihna hmanga fa leh pasal, chhungkaw enkawlnaa in thawh nasatzia leh nitina in thiltih hi han chhut neuh neuh teh u, a tam a nia.

Pathianin chhungkaw khaidingtu leh enkawltu ni tura finna leh theihna tam tak a pek che u in hman nasatzia hi haider chi a ni lo. Pa te nen in theihna kawng a inang lo a ni mai zawk. Mi hlawhtling kan tih te pawh hian an hlawhtlin chhan an sawi pawhin “ka pa min enkawlna” tih aiin “ka nu min enkawlna avangin” tih hi an sawi tam zawk mah asin! Chuti chung chuan “chak lo zawk, thiltithei mang lo angah in la in dah amaw! Chhungkaw enkawl tur hian nangni 'nute' hi in ṭha ber.

Tin, chhungkua ṭhuikhawm a, remna siam kawngah pawh hian hmeichhiate hian mawh in phur tam zawk emawni chu aw tih tur a ni. Miten “an chhungkua an fel hlawm” tia an fak ṭhinte hi ‘an pa hi a fel em a,’ tih aiin ‘an nu a fel em a’ tih emaw ‘mo an nei fuh em alawm’ tih hi a langsar chawk ṭhin. Han ngaihtuah chiang mah teh u, mipain hmeichhia a siamṭhat aiin hmeichhiain mipa a siam ṭhat hi nupa chungchangah pawh hian an tam zawk a rinawm.

Nupa in thihsan chung-changah pawh hian pa chu a nupui a boralin nupui tur kan zawn sak vat a, ‘nupui nei leh sela a ṭha ang’ an ti a. Hmeichhia chu a pasal a boralin pasal dang kan zawn sak chung lem lo, nei lo se kan duh zawk mah a, pasal an neih leh hma phei chuan kan hmuh dan a dik lo a, lerh nih te an hlawh hial zawk. Chu chuan a tarlan chu hmeichhiate hi inchhungkhura fanaute enkawl turin in pawimawh, mipate nun tifamkimtu an ni. Eng emaw avanga nupa
inṭhen a lo ṭul pawhin fate hi chu nu lamah (rethei zawk pawh nise) an awm duh zawk tlat ṭhin. Tlangval ve ur tawh pawh hian an nu te an pan zawk tlat zel, a mak a ni!

Fanute hlei hlei hi an lo hlu! Nu leh pate pawhin fanute hi dam loh ni khuaah chuan an thlamuanpui zawk fo. Pa ber a dam loh pawhin fapate ai chuan fanute enkawl an duh zawk tlat zel zu nia! Hmangaihna leh khawngaihna hi Pathian hian hmeichhiate kutah hian a dah tam hle a ni tih a hriat theih.

Hmeichhiate u, chhungkaw enkawl tura koh in ni a, insit tur a ni lo. Pathian hian nute hi finna a pe nasa a nia. Thil-tihtheihna in nei a, in fate hma hun, an chatuan nun thlengin in kutah a awm. Chhung-kua in enkawl ṭhat leh kan ram leh hnam tan rohlu in chher-chhuak hnem dawn a ni mai. In enkawl ṭhat loh leh ram leh hnam a ral dawn a ni mai a, in mawhphurhna sanzia leh in koa innghat a tamzia te hi ngaituah teh u, in nep lo “Hmeichhiate u, in lo ropui ber e!"

- Rualzamawii