Chemtatrawta Philosophy ( Pessimistic view )
Mizote hian thawnthu inhlan chhawn ṭhahnem tak kan nei a. Heng kan thawnthu neihte hi mi ṭhenkhat chuan a ngaihnawmna piah lama a chhunga thu thuk/ ril inphum hi kan ngaihtuah thleng lo mai thei. Thawnthu inhlanchhawn chi (Folklore/ Folk tale) te hi hnamdangte chuan research beihna hmanraw pawimawh tak tak atan an hmang mek a ni. Tun ṭumah hian Chemtatrawta thawnthua Philosophy inphum hi haichhuah ka tum a ni. A thawnthu bulṭanna a, “Hmanlai hian Chemtatrawta hian luiah chem a tat rawt rawt a, Kaikuang a lokal a, a tilah a cheh sak ta hlawk mai a...” He thu aṭanga lang chiang em em chu, Chemtatrawta hian a nupui fanau leh a ram economy tih hmasawn nan a tih theih sang ber chu, lo vah a, thing leh mau, in leh lo dinna atana te, tuah thing atana thing leh mau lak/sah a ni tih a chiang khawp mai. Chuta tana pawimawh hmasa chu, hriam taka chem tah a ni tih hi a hre chiang a, a ti ziah niin a lang bawk. Amaherawhchu, Chemtatrawta hian thuhruk tur ‘a til' (zahmawh sawina lam a ni lo e) thup lo va, a thil tihlai ringawta rilru a pe hi a chetsualna bul leh pawi sawi lo midang tam takin an tawrh phahna thlen tirtu a lo ni ta si hi thil pawi lutuk a ni. Engtin? Tunlaiah pawh kohhranah leh khawtlang tan ṭhahnemngai leh taima takin kan thawk a, Pathian thu kan tui pui a, kan sawi hluam hluam a, langsar takin rawngbawltu kan ni pawh a ni thei e. Mahse, kan ngaih pawimawh hmasak tur- nun thianghlim, felfai neih ngaihthah tlat siin, rawngbawltu ni ve lo te pawhin an tih duh loh thlengin kan ham bawrh bawrh a. Ṭhahnemngai leh tui taka Pathian thu ka sawi mek lai pawhin mite chuan ka eiru lai an hmu lo chungin, ka in sak ropui leh car leh ka khawsak theihzia an hmu lian zawk a, min lo chehsak mawlh mawlh ṭhin! Ka eiruk thup nana kohhran ka belh a, thawhlawm hmanga kohhran hruaitute ka tlawnna hian kohhranah dinhmun sangah min hlangkai a ni tih hi- kei leh kohhran committee chauhin kan hria emaw ka lo tih kha, a lo langsarin, ka lo thup thei awzawng lo mai chu lo niin. “Chemtatrawtate hunlai te chuan, a thupna turin, underwear an la nei lo a, puan ven mai chuan thup sen a har em alawm’ i ti em? A dik, mahse, uluk takin puan kha bih hmasa se la, chutah, chem kha tat ta chauh se la, Kaikuang khan a cheh sak hauh lo tur - hmuh pawh a hmu lo ang. Eiruk thup nan leh hnuhma pawr leh chhe tak tak kan lo neih tawh thup nan pawh ni chuang lo va, rawngbawltu hi an awm ṭeuh hi a awm theih, chu chu kan sawi hi a ni lo thung. Ṭha famkim tumah kan awm lo, Pathian hnenah thupha chawi reng tur kan nih zawk rualin; a chunga kan sawite hi chuan kohhran thianghlim hi Diabola pukah an siam a ni. Pawi sawi miah loten an tawrh phah/ a tuarttu leh mi dangte’n i til an hmu fiah Kohhran hian thil ṭha lo tam tak kan do reng. Mahse, langsar taka do anga kan tihlan, kan do tak tak si loh hlemhletna erawh hi chu, khawvel awm chhunga awm tur a ni chung hian, a tuartute hi pawisawi lo an nih piah lamah, an chan ai kan eisaka te ngei diriam nan leh hmuhsit nan kan la hmang a. A tuartute lahin, zah enah min en na chen a awm bawk si, lemchanna tenawm a nihna hi a huatthlala lai ber chu a ni. Khawtlangah a langsar thei ang berin kan in tat lut a, tlawmngaih chhuaha khawtlang tana hnathawk tur ka nih laiin, full time-a thawk ang hialin ka bei nasa. Zan khaw tai rek thleng thleng leh kan eizawnna pawh ngai pawimawh hlei thei lo vin kan thawk ṭhin. Langsar leh hming- ṭha takin Pawlah ka in hmang a, TV leh media-ah chuan ka langsar khawp mai; ka thawhpuite leh ka chhungte erawh chuan min rel sep sep thung a. Pawl/ kohhran leh kan telna reng rengah ṭhahnemngai leh tlawmngai takin kan theih tawp kan chhuah ṭhin tur a ni; hei hi puitling zia a ni. Mahse, a bikin, sawrkar hnathawk lek phei chuan, hlawh min petu tana kan hna rinawm taka thawh hi kan mawh a ni. Tuna kan kal dan en erawh hian chuan, ṭhahnemngai takin chem tat ṭhin mah ila, ka thawhpuite leh keimah min hre chiangtute tan chuan kan ṭhahnemngaihna aia langsar zawk chu - ka hnaah kan rinawm leh rinawm loh a ni. Mipuiin an tuar, ramin a tuar, ram leh khawtlang tana ka thawh chhuah aiin, ram hmasawnna atana daltu ka nihna a tam zawk lo maw? Til mawlh hi ven ṭhat a ngai Chemtatrawta khan ngaihthah loh tur a ngaihthah avangin mau, khaum, ramar, sanghal, sai, bak, changel, taivang, pitarte leh kaikuangte khan thil tisual ve miah si lovin an tawrh phah hrep a, ramtui lei loin an awm phah ngei ang. Amaherawhchu, a tuar nasa bertute chu mipui leh amah ngei Chemtatrawta a ni. A bul tumtu an zawnna lamah mipuite’n hna tam tak an ṭhulh a, Chemtatrawta lahin a eizawnna ber a ṭhulh phah ṭhak bawk. Kohhranah rawngbawltu langsar tak i ni mai thei. Kan society-ah kohhran hi a pawimawh em avangin rawngbawltute pawhin zah an hlawh phah, mah se, ken tel tam tak a nei. Mi zu ka man tam tawh lam ai khan, ka chhungkhat hnaite fihlim lo ka hmuh hmaih lui tlat kha tute tan emaw chuan, cheh min chak ṭhin ngei ang. A ruka ka mi rin zawng zu ka leitir ṭhin khan min rinawm loh san hun hun chu ka mualpho hun a ni mai dawn a ni. Thusual langsar ber Chemtatrawta Chemtatrawta hi khawkhat pa taima, chak, tlawmngai leh vantlang chunglam deuh a nih ngei a rinawm. Heti chung hian a hnaa a inpekna leh a thawhrimna lam chuan sawi zui a hlawh tehchiam lo - thil dang vang ni lovin a ṭhu lang khanglang a. Kha thil kal zel khan a hmingthanna zawng zawng a hliah khu mai zawk a ni. Politician ropui tak, dinhmun sang taka ding leh ram leh hnam tan pawha chhenfakawm thil tam tak i ti tawh a ni thei. Mahse, i til i ven uluk loh chuan, i thil tih ṭhat lam aiin i in ropui neih te, i car man tam neihte leh thiltithei dinhmuna i dinlaia i khawsa zia khan i hnathawh ṭhat zawng zawng khi a hliah fo. Khawvel History-ah hian Politician hausa an nih avanga hriat reng tura chuang an awm ngai lo. Ram leh hnam tana an nunna leh anmahni pawh rethei taka mi dangte nawmsak leh entawn atana khawsa ṭhinte hi hriat hlawh chu an ni leh ṭhin. Mahatma Gandhi, VV Giri, Mother Teresa, Nelson Mandela, etc, te hi chutiang mi chu an ni. Khingho khi an thil neih hlut zawng chhut sak an ni ve tawh ngai lo, an rawngbawl sakte tana an inpekna thukzia leh an thil neih tlem em vangin ngaihsan an ni zawk. Chemtatrawta Testimony sawisaktu Kaikuang! Kelkangah i kal, Biakinah i lam, testimony ropui tak i sawi chiam chiam a ni mai thei. Chemtatrawta testimony hi Kaikuangin a sawi sak a, pa tladah ve tak a nih thu min hrilh daih ang tho hian, keini pawh hian, kan tlawmzia leh kan dawn chhahzia hi puang chiam ṭhin mah ila kan chenpui, nupui/ pasal fanuate, ni tina chaw kan kilpuite te hian min sawi sak zawk se. I thawhnaa i thawhpuite leh i pu/pi ngei khan sawi zawk se. Zan khaw tai rek thleng thlengin khawlaiah rau ber ang zia zangin bingbilet pawh ni la, in lama i pasal chuan kha ai khan a mah leh i faute i ngaihsak leh ngaihsak loh dan kha i testimony atan a lo hmang daih tih hriat a va ṭha em! Hawh u, mahni hna ṭheuh hi a ber atan hmang leh tawh ila. Chutihlai chuan miin kan thu sawi te, kan ṭawngkam hrim hrim leh keimahni ngei min thinrik zui loh nan kan Til ṭheuh hi thup uluk ila. Kan Pathian thu sawi a lo tla na ang a, mahni infak chiam chiam leh in tih rau chawp chiam lam aiin kan thlitih ṭhatah miin min teh ngam tur hian mahni in veng uluk ila. Cheh chakawm takin kan eng eng emaw hi uaitir mai mai lo ila, Chemtatrawta aṭang hian i inzir ṭheuh ang u - David L.Ralte Six String Cabin, Durtlang North