RUIHHLO DO

Mizoram ṭhanmawhbawk lian tak pakhat chu ruihhlo a ni tih thu hi phat theih a ni lovin a lang. Veng tinah ruihhlo tih avanga hna pangngai thawk thei lo tur leh thil han zir tak tak thei lo tur mipa, eng emaw zat an awm tih hi kan pawm dan vek a ni a. Chu chuan a hun lova thihnate a thlen a, he ruihhlo tih chingte vék avang hian nupui pasal inneih thuah kan hnufum a, chumi avang chuan kan pung chak lo va, kan pun chak loh avangin a tam tam dinchanna ram he khawvelah hian kan hnam hi a ral mai ang tih thlengin a hlauhthawnawm ta.

Ram pumpui hmasawnna kawngah eiruknain min tichhia ang hian chhungkua leh khawtlang thila kan chhiatna lian tak pakhat chu, heng ruihhlo tih chingte hi an ni a. Eng lai pawhin hna thawk hlei thei lo satliah pawh ni lo, ven ngai titih khawpa rah chhuah lo ṭhalai eng emaw zat kan kawl reng mai a. Buaithlak tak a ni. Ruihhlo tih chingte hi a ṭhenin vaubeh kan tum a, a ṭhenin damlo enkawla enkawl a ṭul an ti a, a ṭhenin lung-in lama khung bo ṭhain an hria a. A ṭhenin Pathian hnathawh chauh lo chuan a chhan chhuak thei lo vang tih an ring a. A eng hi nge hengho enkawl nan hian ṭha ber ang tih pawh kan hre ta hlawm lo a nih hi.

Mizoram hmangaihtu leh thil ṭha duh miten ruihhlo ti ṭhinte hi an vei a, an khawngaih a, mahni phak tawka missionary rilru pua lo buaipui tawk an awm a, chutianga an buai em em lai chuan a ruihhlo tih chingte chu an pung zel a, pakhat ringawt pawh tihsim an harsa em em si. He ruihhlo hian kum 30 aia tam mah kal ta aṭang khan Mizoram hi a run a, zu do bawk, ruihhlo do bawkin kan awm a, a enga mah chu kan hneh hlei lo va, han do lo ngawt dawn ila a dik hlei thei bawk si lo va, a dotu lam hian kan tlin lo hmasa zel tih pawh a lang reng mai. 'Heti hi chuan ti thei ngat ila kan do hneh ang,' tia tihdan tur han sawi theih meuh pawh hi kan nei lovin ka hria. Zu hi ruihhloa chhiar tur nge chhiar loh tur ka hrethiam chiah lo va, khawvel hmun dangah keini khap ang hian an khap ve lo va, a khap kan han hriat chhunte pawh an hlawhchham chho zar zar a, chuvang chu a ni maithei, mi state-ah chuan keini angin tihrem an tum ve lem lo. Ruihhlo erawh an tirem thei emaw thei lo emaw, khawi ramah pawh an khap niin kan hria.

Ruihhlo ngawl vei tawh tak tak hi chu veng chhungah pakhat lek pawh awm se, khawtlang ṭangrual ṭha tak tan pawh tihsim har tak an ni a. Ram danga ruihhlo ngawl vei enkawlna hmun ṭha ber berah pawh an hlawhtlinna rate hi a sang lo khawp a, zaah 7 (7 %) vel chauh a ni a. Chu pawh hmunhma ṭha takah mi thiam leh enkawlna ṭha thei ang bera an enkawlna hmun a ni. Chuvangin a vei tawhte vei hi chu a hahthlakin a hautak em em mai a, pawisa neih avanga tihfel theih a ni ngawt lo va, dah hran avanga hlawhtling mai thei pawh a ni hek lo. Rilrua a luh fuh ṭum a han thawh thut a, ṭhahnemngai em ema kum khat chhungte han beih pawhin rin ai tak chuan tihdam an har. Thiamna leh hmanrua leh sum leh pai leh a enkawlna hmunte nei fumfe lo tan phei chuan, ruihhlo ngawl veite hi enkawl buaithlak tak an ni. Rawngbawlna rilru pua tih tak taka thawktu tan lo phei chuan tih mai mai chi loh ni hialin a lang. Hmunhma ṭha leh ruahmanna fel leh rawngbawlna anga ngaia enkawltu awm theih lohna hmunah phei chuan, kan tivir zual mai mai ni hialte pawhin a ngaih theih. Ruihhlo avanga nunna chân tam tak hi eng emaw chen nghei tawh, insum zo leh ta lo thuta han ti leh lawk an ni duh viautein a lang lehnghal.

Kan do ṭantirh aṭang khan a ruihhlo ngawl vei tawhte aiin a la ti ve lo naupang lam hi venhim tumin tih tak takin bei ila, kan hlawk zawk awm mang e a tih theih. Naupang leikang tir, kum 10 bawr vel emaw, a aia naupang hret an nih lai aṭang hian emaw, enkawl dan tur lo ngaihtuah ila kan hlawk zawkin a rinawm. A ti laklawh tawh, chuti maia kan tihsim theih tawh loh tur te enthlak nan te, luhchilh nante leh anmahni man tuma kan beihna zawng zawng hi tha kan thlah rual rualin, dinhmun a ngái leh mai ṭhin a, heng tih nana kan sum leh pai leh tha leh tui kan hman zawng zawng hi naupang, a la ti ve lo venhim tum nan hmang ila chu kan ziaawm zawk awm mang e a tih theih. Ruihhlo ngawl vei tam tak bul ṭanna hi kan inrin hmain a ni chawk ṭhin. 'Ani zawng a la naupang a,' kan tih chhung hian an lo lut thuk hman viau ṭhinin a lang.

Kum 30 vel kal ta aṭang khan naupang hi venhim tumin sikulah te, sunday sikulah te, YMA Chhang leh YMA lamah te leh sorkar programme dangahte thapui thawh ila, Mizoram hi kan hlawk zawk awm mang e tih hi ngaihtuah theih tak a ni. Kum 30 kal taa naupang kha vawiinah chuan puitling khirhkhan tak a ni tawh dawn tihna a ni a. Naupang en khûmin a vei tawh te ngawt kha kan bitum a, chutia kan buai chhung chuan a dang an lo chhuah belh zel a, chu'ng chu vawiina kan hmuh hi a ni ta. Tam tak chu zahna nei miah lovin nu leh pa thawh chhuah hmangin an rui a, an dinhmun chu a zahthlak a ni tih pawh an hre tawh chuang lo.

Kan tihdan hi a dik lo vek lo vang a, mahse ram káng laklawh tawh, mei kawng siala reh chhum tum lova, a alh lai apiang hmanraw nei ṭha mang lo leh indaih mang lo chunga ṭhelh tum te pawh kan ang viau thei. A ching thar hi awm zel lo se chu ruihhlo avanga kan buaina hi chu a reh titih tawh ang.

Mizote hi tun hma aṭangin khawtlang inthununna fel tak nei ṭhin kan ni a, mahse hun a danglam a, hmanlai ang khan khawtlang a inenkawl hleih theih tawh meuh lo.

Eng pawh ni se, kan ruihhlo do hi kan tih mek dan bansan chuang si lovin, naupang lamah hian ṭan la nasa ila, kan hlawk zawk mai awm mang e.