THALAIIN POLITICS NGAIHVEN A NGAI

Tunhma deuh khan politics a zirlaite in­hnamhnawih leh in­hnamhnawih loh hi sawi ve fo a ni a. Tunhnu hian kan awmna leh kan khawsakin a zir tak loh vang nge hetiang thu hi kan hre khat ta hle mai a. Chutih laiin kan political party te hian thalai lam hi an nei nain eng anga chak leh eng anga thahtho nge tih keini ang chuan kan va hre mai lo. Party politics a kan tel vena leh tha kan thawh lam chu sawi lovin ‘politics’ hrim hrim hi thalaiin kan ngaihven a tul tih thu sawi a ngaiin a lang.

Tunlai hian India ramah politics ngaihven tura thalaite sawi hmuhtu pawl (NGO) te an awm a. Chung pawl chuan politics hrim hrim ngaihven turin thalaite an sawm a, an tur a, a tul thu an hrilh a ni. Kan ram hi a rochungtu tur chu thalaite leh naupangte an ni a. Vawiina kan politician te hi chu tun atanga rei lutuk lovah an chawl ang a, he ram hi vawiina thalaite kutah nakin lawkah a awm dawn tih hi sawi ngai lova chiang a ni. Chu an ram rochun tur chu eng ram nge tih kan thalaite hian an ngaihtuah a tul a. An ro khawm tur hi ro chhe tak a nih hlauh chuan a buai rei tur leh a tuar tak taktu te chu thalaite an ni dawn tih an inhriat a tha. Chutiang bawkin politics tha leh ram tha an rochun chuan nuam zawk leh tha zawkin kan Mizoram hi a kal thei ang.

Politics ngaihtuah tih vanga eng Party emaw a va tel chiam leh chumi party atanga hamthatna emaw, hlawkna emaw va neih ve chiam chu kan thupui hi a ni lo. Politics chu ram ro inreldan kalphung siamna hmanrua a ni. Roreltu party-in hleih neihna nena ro a rel chuan kan vaiin kan tuar ang a, a tuar nasa ber ber tur chu mi tha leh pawisawi lote an ni hial ang. Roreltu party-in dik taka ro an rel chuan hma kan sawn ang a, kan sorkar hawi lam a zirin kan hmasawnna chuan kawh lam a nei dawn tih entirna mai a ni. Kan politics a dik chuan hma kan sawn hrim hrim phawt ang a, chu politics a roreltute hawi zawng chu eng lam nge ni ang tih chuan kan ram kalphung tur thui tak a hril dawn tihna a ni. Entir nan intodelhna ruhrel ngaihtuahtu Party-in ro a rel chuan mipuiin intodelh lam kan hawi ang a, zirna lam uar Party-in ro a rel chuan zirna lamah hma kan sawn ang a, Industry lam ngai pawimawh Party-in ro an rel chuan Industry lamah kan thang ang. Tun dinhmunah chuan thalaite leh mipui mimirin kan politics ngaihtuahnaah Party kan ngaihtuah tawk vel lek a ni tehchek ang chu inkal pawhna kalkawng a pin leh pin loh te, kan sorkarin a hnathawkte hlawh a pek theih leh theih loh te, pawisa sem tura a intiam zat a sem em tih vel te kan ngaihtuah lo thei lova. Politics tak tak ngaihtuah a harsa viau mai.

Eng sorkar pawh nei ila a pawimawh berah chuan dikna leh rinawmna nena roreltu sorkar hi englai pawh a kan mamawh ber chu niin a lang. Kan tih chin chin hi dik tak leh tlo takin hlen chhuak ila a duhawm khawp mai. Chutiang tur chuan kan thalaiten politician te hi teh sela, chutiang tur chuan kan Party te hi teh sela a duhawm khawp mai. Politics ngaihven e tih vanga luh rual rual a hlawkna chan emaw, nihna neih emaw tum zel boruak vel hi kan sawi tum a ni lo. 2018 khan Sakawrhmuituai tlang a Skywalk siamna tur pawisa, cheng nuai za chuang zet chu Congress sorkar khan a engamah hmain a lo pe fai vek mai a. A pe fai vek mai pawh a ni lo, khami atana pawisa ruahman awmsa atanga kan dawn bak bak kha a lo pe chhuak a. Khatiang khawpa thil dik lo kha chu engtikah mah theihnghilh a, ngaihdam chi pawh niin a lang lo. Vawiin thlengin Skywalk siamna tur pawisa chu khawiah tak nge a awm a, a pawisa latute hian mawh an la phur zel em tih pawh hriat theih lohvin mipui kan awm ta mai mai a nih hi. Thalaite hian khatianga titute kha chu kan chhinchhiah ve tur niin a lang. Chutiang deuh bawk chuan Khawzawl leh Ngaizawl inkar kawng laihna turah Contractor chuan a thawh tur hna chu midang hnenah a hlan chhawng (a hralh?) a, an kawng siam an zawh theih tak si lohvah chuan an han inching chhuak kual a, kan Assembly House Speaker chuan cheng nuai za lai mai engti tehrengin emaw ni a lo ei ve tih an sawi chhuak ta a. Mi contract hnathawhnaa lo inrawlh a, cheng nuai za lai lo ei duhtu Speaker chu a dik lo a ni tih kan hriat a pawimawh.

Tunhma, sorkar hna ka thawh lai chuan thianghlim leh dik taka hna ka thawh theih nan politics hi ka ngaihtuah duh hauh lova. Chu chu keima chak loh vang leh rilru zauh tawk loh vang a ni. Chutianga ngaihtuah duh lo ringawt lo chuan ngaihtuah theuh zawk ila, ngaihtuah tih vanga Party tan lam neih kher tur a ni lova, duhsak uchuak bik neih a, duh loh em em bik neih kher tur tihna a ni lo. Mahse kan ngaihven tur a ni a, kan rochun tur kan ram enkawltute leh an enkawl dan hi kan hre ve tur a ni a, ngaihdan fel tak kan nei tur a ni. Hriat tlem avanga ngaihdan neih loh ai chuan hriat tam hnua ngaihdan fel tak neih a, kan inrawlhna tur chin hriatfiah a tha zawk. Thalai, thil hre tlem lutuk, buluk angreng zet zet si kan awm teuh chuan kan ram roreltu, politician te zinga a zaktheilo leh tawng huai pui pui hian min awp ang a, keimahni leh keimahni kan inhmu hniam zel ang a, a vanduai tur chu keimahni bawk kan ni ang. He ram lo hi ramdang kan nei lova, dik lo tak leh tha lo taka kan ram hruaituten ro min relsak hi kan theihna chin chinah chuan kan do tur a ni.

Kan Bible a, ‘Lalpa tih chu sual huat hi a ni,’ tih hi kan upate leh kan pastor-te sawifiahna chiang kelh kawlh hi ka hre chak ngawt mai. Sual haw lo thalai leh mipui mimir kan tam poh leh kan ram hi a chhe mai dawn ni awm tak a ni. Sual huatna ramah sualin zung a kaih thuk thei lova, sual huat lohna ramah zel sualin zung a kaih thuk thin. Tuna kan awmdan mekah hi chuan mi hi eng ang pawhin lo sualin dawt te hi min hrilh mah se a sawiseltu leh a dodaltua tan loh ngawr ngawr hi kohhran mite tihtur angah kan ngai ni tlatin a lang. Kohhran mi nih tak avanga sual ngaih theih em em mai hi kan Pathian biakna kan kalpui zel dan ni tlatin a lang a, heng avang hian kan ram hruaitute hi an fimkhur thei lova, an tan fimkhur a tul lo bawkin a lang.

Thalaite u, politics hi ngaihven ula, in ngaihven avang erawh chuan hna dang tibuai khawpin emaw, zirna tibuai khawpin emaw politics-ah inhnamhnawih kher suh u. Thil tha lo in hmuh chu a huna puang chhuak thei turin politics erawh ngaihven rawh u.