KAN MAMAWH

Mithiamte chuan, ‘Kan rilru leh taksa lama a thawh tlat chuan chu ngei chu kan tan thil awm dan dik tak chu a ni,’ (Feelings are facts) an lo ti a. Mi rethei, pawisa mamawh nia kan inhriat tlat chuan pawisa kan mamawh a, rilṭam chuan chaw kan mamawh a, kan rilrua taksa hrisel lo nia kan inhriat tlat chuan hriselna kan mamawh ang. Mi tam takin kan ram leh kan khawtlang mamawh nia kan hriat pawh kan awmna hmun leh kan dinhmun azirin a dang nuai ang. Tun hma lama kan khawtlang hruaituten mamawh an han ngaihtuah vang vang pawh khan ruaiṭheh nikhuaa chaw leh sa chhumna tur belpui te, dekchi lian te, parachute te, ṭawngrinna (Mike) te a ni a. Tlemin hun a’n kal leh deuh va, khelmual te, puipunna tur Hall te a lo ni leh a. Kan sorkar hmasa pawh khan phullem kha Mizoram mamawh niin a hria ni ngei tur a ni, India ramah kan tiatpui tawkah phullem phah khelmual ngah pawl tak kan ni hial awm e. Kan sikul thawm ṭhatna tur te, kan hriselna lam ngaihtuahna tur pawisate ai chuan kan ngai pawimawh ni ngei tur a ni, phullem pakhat phah nana cheng nuai za chuang chuang hmang zung zung thei khan Sub-centre thawm ṭhatna tur cheng nuai hnihte kha kan nei lo tlawk tlawk a. Ṭhenkhat chuan inkalpawhna kawng kan mamawhin kan hria ang a, a ṭhen chuan zirna ṭha kan mamawhin kan hria a, a ṭhen chuan intihhlimna hmun changkang leh ṭha deuh nia kan hriat kan mamawhin kan hria ang a, ṭhenkhat chuan kut hnathawktute thawhrah hralhna ṭha kan mamawh berin kan hria ang.

Tunlai tak hi chuan mi tam tak rilruah chuan ruihhlo ngaite enkawlna tur Home lianpui mai, kan tu leh fa, hetiang lama buaite khung len zung zung theihna tur hi kan mamawh zinga a langsar pawl a ni maithei. Ruih theih thil avanga mi chuangtlai han khawm thutte hian a dahna tur lamin min daih lo va, kan tan-in pangngai a khat a, kan ruihhlo ngai enkawlna Home a khat tawh bawk ṭhin si, zan hnih zan thum Pathian thu nena han chumchilha fel mai thei an ni tawh hlawm si lo va, a manganthlak ru riauvin a lang. Kan Chief Minister hrawn lai mek hian rinawmna thu a tiam zawha a tih hmasak pawl tak chu Ṭawngṭai Bethel Camping Centre (TBCC) tlawh kha a ni. Tuna kan Chief Minister hrawn mek hma chiaha kan Chief Minister khan, "Khawvela ruihhlo ngai enkawlna lian ber kan din ang a, mi singkhat kan khung khawm chuan ruihhlo ngaite chu kan khung fel mai ang," ti angreng khan tun hmain a lo sawi tawh bawk. Hemiin a kawh chu kan ram hruaitute hian ruihhlo ngaite hi an vei em em a ni tih hi a ni.

Kohhran lamin kan vei lian tak pakhat chu zu zawrh hi a ni. Zu chungchang thuah hi chuan kohhran pawl anga kan ngaihdan leh mimal anga kan ngaihdante pawh hi a dang nual niin a lang. Hman aṭang tawhin kohhran lam hi chuan Kristian ram kan nih chuan zu khap hi kan tih ngei ngei tur a ni a, zu zalen lohna hmunah Mizoram hi kan siam phawt chuan kan kal dan tur dik takin kan kal tihna a ni tih ngaihdan a nei a. Kristian kan nih phat aṭangin kohhran leh zu hi a indo nghal a. Zu inte kha kohhran chuan dan pawnah a hnawt chhuak nghauh nghauh mai a. Kha ngaih dan leh pawm dan kha vawiin thlengin kan kohhran puipa tam tak rilruah chuan a la cham ta reng tihna a ni thei ang. Mahse, kan Kristian ṭantirh laia kan awm dan leh vawiina kan awm dan danglamna lian tak chu tun hma kha chuan zu in mite kha kohhran chuan a phuar mai a, Pathian ringtu chu khawvel nawmsipna aṭangin a inthiar fihlim tur a ni. Tunah erawh chuan kohhran chuan zu in mite chu engtin mah a ti lo va, zu laka inthiar fihlim tura kohhran member-te kar ai chuan, a zua zawk kha dah bo daih turin sorkar a kar ta zawk tihna mai a ni.

Khawvel ram tam zawk chuan zu hi khawvela awm ve tura leilung fa hrin, khawi hmunah pawh mihring awmna apiangah chuan awm ve zel tur angin an ngai a. A bik takin Kristian ramah chuan zu an khap bur ngai lo — Vatican City tih chauh lovah chuan. Vatican City erawh ram dang leh hmun dang ang lo takin puithiam awmkhawmna hmun bik a ni. Kan kohhranin Mizoramah zu a awm phawt chuan sual tura thlemna langsar leh zahthlak tak nia a ngaih lai hian, chutianga ngaitute ngei ngei chuan kan tu leh fate chu zu zawrhna khawpui (India ram leh ram dang khawpui lian) ah sikul kal tur te, thiam thil dang zir turte leh hna thawk turtea kan tirh a, chutiang hmuna an awm reng theih chuan kan lawm em em ang lawi a. Zu awmna ngawr ngawr kha sualna hmun angah kan ngai leh tak tak chiah lo nite pawhin a hriat theih. Mahse kan veng (Mizoram)-a zu zuar an awm dawn chuan kan mualpho va, kan chhiat phah a, kan rinnain a tuar dawn tlatin kan hria a ni. Mi khaw khelmuala kan inkhelh chuan vawithum corner chu penalty pek kan phût lem lo va, kan khuaa kan inkhelh erawh chuan vawithum corner chu penalty ngei ngei tur anga ngaite pawh kan ang thei awm e.

Zu chungchang chu eng pawh lo ni se, tuna kan mamawh nia mi tam takin an ngaih tur nia ka lo rin ve lehchhawn chu; ruihhlo ngaite enkawlna tur Home lianpui a ni. He thu ziah lai hian (July 2025) mi tam tak rilruah chuan TBCC an tiavai tak avanga Aizawl veng hrang hrangah rukruk a tam thu leh, Aizawl khawlaiah ruihhlo ngaite an zalen ta anga ngaihna lian tak a awm a. A sorkar ang pawhin, a kohhran ang pawhin ruihhlo leh zu avanga kan ṭhalaite harsatna tawh hi kan vei em em a, ruihhlo hnathawh, mihringa lo lang chhuak, abikin kan ṭhalaite a rawn inlar ta hi kan vei tih loh theih loh a ni. He ruihhlo hnathawh hi kan tuar nasa ngiang reng a, englai pawhin Mizoramah hian mihring hna thawk thei rual, chhawrtlak loh singkhat vel hi an awm reng a, chu chu veng hrang hrang leh khaw hrang hrangah an insem darh a. An zinga tam tak chu chhungte tan ven ngar ngar loh chuan inchhung rawk kawnkaw duh an ni a. An zinga tam tak chu remchang deuh leh remchang vak loah pawh mi thil ru duh an ni. Chutiang ṭhalai kan lo ngah tak viau avang chuan ruih theih thila buai lo leh ven reng ngai lo, tlangval mut nachang hre lo, thawh nachang hre bawk lote pawh mi pangngai an chang ve lo thei ta lo. Kan tlangval pangngaiten engmah an thawh loh pawha mi vantlang an nih theih tho tak tlat avang chuan hmeichheho mangang an che chhuak a, hnathawhna hmun hrang hrangah hmeichhe hmel hlir kan hmu titih ta mai nite pawhin a lang.

Hetih lai mek hian kan sorkar hian Home siam ve hranpa kher lova heng ruihhlovin a tihbuai te veitu dik tak, rawngbawlna rilru pua hetiang Home dintute puihbawm lam hi a ngaihtuah lem lo niin a lang. Chutiang bawkin kohhran hian zu hi heti taka a do a nih si chuan, heng ruih theih thil avanga enkawl ngaite enkawlna hmunte hi pawisa leh thiamna hmanga puihbawm a, inrelbawl dan ṭha zawk leh tlo zawkte an neih theihna tura beihte hi a ngaihtuah chiah lo niin a lang. Mi ṭhahnemngai leh thlarau pawlna nena thawktute thawh hi dan anga thawktute thawh aia a hlawk zawkzia hi hriat a harsa deuhte pawh a ni ang e.

Kohhran pawh hian zu hnathawh hi a hua a, a do a nih chuan zu leh ruihtheih thil vanga Home-a awm ngaite awmna hmun hi fimkhur takin ṭanpui ta se la, eng nge a an ang? A hranpaa Home emaw, programme emaw siam lovin Home awmsate tihchangtlun leh ṭha zawka an enkawl theihna tura puihbawm hna hi thawk se la, a hlawk zawkin a rinawm khawp mai. Home awmsate hi thiamna leh finna hmanga din ni lo, ṭhahnemngaihna leh inpekna avanga din ni hlawmin ka hria a, inpekna leh ṭhahnemngaihna neisa tawh an awm chuan a bak chu a ziaawm tawh. Home dintute hriatthiam tawk leh kalpui theih tawkin kaihhruaina leh puihna pawisa awm thei se chu, kan Home neihsate hi a hlawhtling zawkin a rinawm.

Eng pawh ni se, mi tam takin kan mamawh nia kan hriat chu ruihhlo avanga khawsak pangngai lova khawsate enkawlna tur hmun rintlak tak niin a lang.