POLICE LAK THU

Tunhnua Mizorama thil lungchhiatthlak tak pakhat chu Mizo ṭhalaiten hna an dil dawn emaw, sorkar hna an beisei emaw reng reng chuan ‘sawipuitu neih’ ringawt an rilruah a awm a. Hna sang vak lovah phei chuan a ni lehzual a. Kan ṭhalaite hi an khawngaihthlak ngawih ngawih a, dik deuh leh fel deuhva thiltih an beiseina a bo nasa ta khawp mai. A dik chiah chuan hna ruak a awm reng rengin, ‘sawipuitu’ mamawh tlatin an inhria a, an thiamna leh an theihna an ring ngam tawh lo. Hetiang rilru kan lo put tak nachhan hi kum 37 min lo awptu kan Party pahnih sorkarna kalpui dan vang a ni kan ti lo thei lovang.

A bikin ‘Police’ leh zirtirtu lak chungchangah phei chuan kan sorkar kal ta te khan insawi thiamna tur an nei ang em aw, tih hial tlak niin pawn lam aṭang chuan kan lo hria a. Police lakah lek phei chuan ‘quota’ te kha a awm tih thu an sawi a. Kan hriat phakah ngei pawh chung aṭanga lut ni ngeia hriat te chu kan nei ve nuai mai. Kan sorkar kal ta hnuaia kan rilru put hmang kha a dik lo nasa kan ti lo thei lova, tuna sorkar thar, ZPM a lo lan hnu pawh hian hna zawngtu tawh phawt chuan hna ruak an dil rualin sawipuitu tur an zawng huai huai mai a. Keini te ang takngial pawhin puntu hmel kan hmu ti ila kan tisual lovang. Thingtlang aṭangin an lo kal vang vang a, ‘Sawipui loh chuan engmah a tih theih loh,’ tih thu keng sain nu mawl ve tak tak te, chinchang inti hre ve tak tak leh mi pangngai awm tak tak hi an vei suau suau ti ila kan sawi sual awm love.

Tunhnaiah Mizoram sorkar, ZPM kaihhruai chuan police zahnih chuang zet mai a la a. Tunhma ang lo takin rang deuh maiin result a chhuak a, chu chauh ni lovin Mizoram history a Police lak kawnga sorkarin thil a tih tawh zawng zawng a thianghlim leh fel bera chhal ngamin an kalpui a. Theih ni se he thu hi nasa taka vawrh darh a, chhinchhiah reng tura vawn ṭhat a chakawm khawp mai. Police lak dan rau rauah kalphung chu a thar ngeiin a hriat. Hetiang veka thianghlim hian sorkar hna lak hi kalpui ni se chu kan Party ruih chilh lutukna te hi a ziaawm ang a, kan therhlo politics te pawh hi a ziaawm ang a, Zofate hian khaw eng kan hmu ve thei mai awm e.

Tun ṭuma an police lak dan hrechiangtu tak pakhat chuan, “Tunhmaa mit tlung lo deuhva an lak ṭhin laia a titu Pu.......... te pawh kha awm mah se tun tumah chuan tihngaihna an hre bik lovang,” tiin a sawi a. Police lal tak pakhat, State pawn aṭanga lo kal pawhin, “Police laknaah hian India ram hmun hrang hrangah ka awm ve tawh ṭhin a, tun ṭum ang tluka dik leh fel hi ka la hre ngai lo,” a ti hial a. Hetiang ṭawngkam kan han hlawh chhuak hi chu a lawmawm hle mai. Kan hnam tan lallukhum a ni hial ang. He Mizo hnam hian kawng tam takah State dang te hi chu kan tluk ngai dawn lova, kan tluk theihna awmchhun chu rinawmna te, dikna te leh felna kawngah deuh chauh a ni. Kan Nghah Loh Dawr avang te, kan motor horn hmeh tlem avang te, kan hnatlang leh midang kan ṭanpuina te avangin hming ṭhat kan hlawh ve ṭhin a, he hnamah hian beiseina kan nei ṭhin. Thiamna leh theihna kawngah chuan midang tluk hi kan tan a harsa. Chanchinbu hmai phek khat tlat a All India Service a tling te hming an tlar chang pawhin pakhatmah kan awm ve lohna a rei tawh. Chuvangin he khawvelah hian a ṭha zawnga kan hming lan ve theihna tlemte zingah kan Police lak dan a felfai hi a lawmawm.

Tunhma a kan lo tih tawh dan avangin kan tu leh fate rilru a hnual chhe zo vek titih tawh a. An beidawng hmel leh sawipuitu ṭha deuh neih vanga tlin nelh theih ni a an hriat tlatna hian rilru a tina ngawih ngawih a, kan hnam hmakhua a tithim zova, thawhrimna leh thiamna aia ‘sawipuitu’ neih vanga tlin theih, chutiang neih loh chuan beihna leh tumruhnain awmzia a neih lohna State a kan chen mek laia felfai tak maia Police lak an han ni hi chu a lawmawm. Dik tak chuan hna lak chungchangah chuan Mizo hnam tan kan sorkar kal liam ta kha a ngaihawm lo ngawih ngawih kan ti thei ang.

Tun ṭuma kan sorkarin Police a’n la zet chu a sorkarna chelhtu Party, ZPM mi leh sa buluk zual leh ram hlui ze la paih lo mi tlemte an lungawi lo ni awm tak a ni. An duhdan chuan ZPM mi leh sa deuh hlir leh a sawipuitu Bolok leh Unit hruaitu kawlhrawng deuh bakah hotu lian te duhsak zawng mi deuh hlir tling se tih a ni ngei ang. Mahse hetianga duhtu, ZPM Party mi leh sa te hi chuan ZPM hi chhuahsan se Mizoram tan hian a ṭha zawk hialin a rinawm. Kan mang tiangtu, hleih neihna leh eirukna do ai chuan an tih theih tawkah an chan ṭhatna tur a nih chuan a hmaa mite tihdan ang bawk a tih ve chakna leh duhna thlarau sualin a chenchilh tlat tawh tih a chiang a. Hetiang Party mi leh sa hi pawl tinah an awm a, heng mite hian Mizoram ṭhatna tur leh hmasawnna tur tak tak an ngaihtuah awzawng lova, an Kristianna-in a huam pha ve lo. Rorel lai Party mi an nih tawh phawt chuan an rorelna chu anmahniin an hlawkpui dawn phawt chuan mipui chu rum vawng vawng mah se pawi an ti lo. Chung mite tan chuan dik lo leh hleih nei taka thiltih hi chakna leh thiltih theihna a ni a, dikna leh rinawmna hi atsona mai mai a ni. Mahse heng mite ngaihdan leh nunphung dik hi a inhne rem thei lova, khawvel tihnawktu an ni.

Ram leh hnam ngaihtuah hauh lova Party ringawt atchilh mi tlemte duhdan leh pamhamna tuar lovin tunhma aṭang tawhin kan ram hruaitu ten kawng dik lovah min hruai a. Chung mi tlemte duhdan leh zah theih lohna chu mipui aw-ah ngaiin kan ram hruaituten kawng dik lo an zawh ṭhin a. Pathian hming lam ri reng chungin hlemhletna leh hleih neihnain kan ramah ro thui tak a rel a, chung kan nin avang chuan Party mi leh sa ni lo hmangin ZPM hian rorelna a chang mai tih hriatreng tur a ni. Hetih lai kara lo intih rorel Party em em mai hi a zah pawh a zahthlak. Mizoramaha eng Party mah hi party luhchilh ve lo mipui (neutral) tel lova rorelna fawng vuan thei an awm lova. Chuvangin heng Party mi ni ve lo te hi zah a, pawisak tur an ni. Mipui nawlpui chakna hi thuneihna kawltute chakna ai chuan a chak zawk fe a ni (The power of the people is much stronger than the people in power) tih hre lo khawp a rorel lai Party an khawsak apiangin mawng sawh dawtin an tla tih hi hriat a hun. Sorkarin dik taka Police a lak avanga lungawi lo Party mi leh sa te hi Party tan nghenchhan tlak (assets) ni lovin Party chakna paih botu (liabilities) an ni zawk. Hetiang mi hi Party tichhetu bulpui an ni. Anmahni avangin mi pangngai, Party atchilh ve lote hian Party an hlat hret hret ṭhin. ZPM hi a nambarin Mizoram Political Party lian zingah a tlem ber an ni hial ang a, chuti chung chuan mipui beidawngin beiseina an neih chhun a ni. Chutih lai kara ZPM hminga nuam chhek tumtu mi tlemte avangin ZPM sorkar hian mipui beiseina hi a ti thlawn thiang lovang. Exam result chhuah apianga a Party a zawnga hlawhtlin lo tum ve ziah hi ram leh hnam chhiatna bul a ni.

Kan hmu tawh ngai dawn lo emaw kan tih thil chi hrang hrang he ZPM sorkar hnuaiah hian kan hmu ta. Chung zinga ṭhenkhat chu Aikal tih tawp te, Thlai thar leina pawisa Budget a dah te, sawipuitu awm lova Police lak te a ni a. PWD Minister, eirukna laka vawiin thlenga fihlim te pawh hi tunhma hun ngaihtuah chuan tlang ruai buatsaih a lawm tham a ni. Heng thil hi hotu lu ber leh a hote remtihna tel lo chuan tih theih loh a ni tih pawh a chiang.

LDC kan lak leh hunah te, Police kan lak leh hunah te, hnathawktu tur dang kan lak leh hunah te pawh he Police lak dan hi entawn thlap thlap ila kan Mizoram hian hma a sawn ngei ang.