
Guest writer
PL Liandinga
CHANCHIN NGAIHNAWM
Tunlaiin Tlawng lui fintu luite dung thenfai thu kan hriain an che vel te pawh Youtube lamah kan lo hmu a. A hmuhnawmin a lawmawm ngawt mai.
Aizawl khawpuiin tui in tur kan chawk luhna hnar ber Tlawng lui fintu luite hrang hrang hi Aizawl khawpui aṭanga luang a awm nual a. Heng luité te hi han en mai pawhin a lungchhiatthlak thei viau mai. A dung tluanin sarang leh ṭawih hlei thei lo plastic lam aṭanga siam a awm nuaih mai a. Luite anga an ngainatawmna zawng zawng a bo vek a, khaw chhung tuihawk luankawr then ngai loh ang maiin a luidung tluanin a hnawk a. Ngaihno a bei lovin a nelawm lo va, hmuh hrehawm tak a ni hlawm. Heng zawng zawng hi keimahni Aizawl khawpui luahtute tih vek a ni a, mi dang han puh vak tur a awm lo.
Hetiang hi kan dinhmun a nih laiin mi ṭhahnemngaite'n 'Save the riparian' tia hmalakna hming vuahin luikawr thenfai hna an thawk a. An bei reiin tha an seng hnem ta hle. Hetianga mi ṭhahnemngai, tlawmngaihna nena thawk ṭhinte an awm avang hian he kan khawvel hi a nuam ṭhin a, heng mite hian kan fel lohna tam tak min thupsakin min thawi damsak kan ti thei ang. Ni khat han hnatlan mai te, ni khat leh a chanve chhung thatho tak maia thil han tih maite hi a theih mai a. Mahse ni sawmhnih vel lai beih chhunzawm ngat ngat mai chu fakawm tak an ni.
Hmun hrang hrang aṭangin bawlhhlawh chi hrang hrang, ṭawih thei leh thei lo a luangkhawm a, chu'ng chu Aizawl khawpui tui lakna Tlawng luipuiah a luangkhawm a, chuta ṭang chuan kan tui in tur kan han siak chhuak leh a. Kan awm dan han en hian mahni dawi sa ei ang deuhte pawh kan ni thei awm e.
Tlem lai khan keini awmna veng lama kan luite neih, Khatla kawn piah deuh aṭanga rawn inṭan, Vailui kan tih mai hi a thenfai hna kan veng khan kan thawk a. Chutia luidung kan han thenfai chuan a bawlhhlawh ni lem lo dang rilruah a lo lang daih a. Kan luikawrte hi a kama ram neitute hian eng chen nge an mimal ram atan an neih theih tih ngaihtuah a ngai hle. Luikam pangper ram neitu tam tak chuan tui luanna bak zawng chu an mimal ram angin an cheibawl hmiah dawn tihna ni tein a lang a. Luikawr siamṭha tur emaw, thianfai tur emaw pawhin mimal ram rap lovin a kal theih miah dawn lo tihna a ni a. Hei hian thil kal zelah harsatna min la siam ngeiin a rinawm.
Vailui chauh ni lo, Chite lui te, Tuikual lui te leh Serlui te zawng zawng pawh mipui vantlang chan eng chin nge awm a, mimalin eng chen nge a luikawr lamah hian ram an neih tih hriat a ṭul a. Mi ṭhenkhat phei chuan luikawr zim rawk khawpin lungte pawh an remin an mimal ram angin an cheibawl thei a, an cheibawl mai ni lovin Land Settlement lama ram tehtu kan tih maite hian an tehsakin, an mimal ram dik tak a ni thei.
Tun hma, District Council hunah kha chuan khaw chhung kawr reng reng hi a kam fit ruk vel tawn tawn hi Kawr Reserve an tih mai kha a awm ṭhin a. Mahse tunah chuan chutiang chu a awm tawhin a lang lo. Mimalin kawr chungah an bathlar an tithlawk a, bathlar kher lo pawh an tithlawk a, a lehlamin a rawn tithlawk ve bawk a, kawr kam lehlam lehlama mite hi kawr chungah bang pakhat inṭawmin an awm lo chauh zawng a ni. Kan pi leh pu, District Council hruaitute kha chu an lo zahawm hle mai. Tun hnuah ram leilung enkawl lam ai chuan 'contract' lamah kan ram hruaitute an buai thei em mai a, hetiang thu vel leh kan mamawh rem tura dan siam lam an ngaihsak hman lo ni hialin a lang.
Theih ni se kan tui luanna kawr, a kam sira miten duh chen chen an nek ringawt mai hi a bul aṭanga khap ṭhat leh tak a chakawm. Kawr kama awmten in zau deuh an duh avanga luikawr an duh chen chen an nek ringawt mai hi chu a fel lovin a lang.
Tuna kan mi ṭhahnemngaiten theihtawp an chhuahna denchhen hian luikawr tihbawlhhlawh loh dan hi ngaihtuah a ṭha hle mai. Luikawr bula chengte khuahkhirh dan emaw, enkawl dan emaw, eng emaw, luikawra hnawmhnawk kan paih lohna tur dan khauh deuh kan siam chhuah a ngai a nih pawhin, siam chhuah mai ni se la a lawmawm ngawt ang. Kan ram hruaitute ka chah ve duh chu - Tu lawm loh zawng mah ti lo hian thil ṭha tak a tih theih loh - tih hi vawng khiau se la, khauh deuh takin kal teh se. Hetia bawlhhlawh paih mai mai hian a hnam pum pui hi min tihnamchawm a, kan hriselna atan a ṭha lo va, kan mawi loh phah a, a chang phei chuan bawlhhlawh inhnawhkhawmin buaina a siam a. Chuvangin, luikawra bawlhhlawh paihtu hrem dan tur hi duan chhuah ngei ni se la. A ṭulna hmunah phei chuan CCTV te hial pawh dah a, a paihtu hrem sim dan ngaihtuah hi a ṭul hlein a lang.
Mimal hlawkna tur ni lo, mipui tana thawvenna tura kawng hrang hranga tha thawhtute hi an fakawm a, heng mite hi kan tan an hlu a ni. A ṭhenin kawng kama leivung nawr liam rikngawtte an buaipui a, a ṭhenin nungcha an vei a, a ṭhenin eirukna an vei a, a ṭhenin social media-a tih awm loh titute an vei a, kawng hrang hrangin kan vaia thawvenna tur ngaihtuahtu kan awm ve ta a, a lawmawm a. Heng mite thawm ngaihthlak hi a hahdamthlakin nun a tinuam ngawt mai.