THLAFAM LENG KAINA

Kan pi leh pute rin­danah kha chuan mi an thih hian an thlarau chuan Rihdil khi pal­tlang ngai turin an ngai thin. Tin, Mizorama dil lian ber Rihdil chu Burma ramah a awm, tih a ni thin bawk. Chuvang chuan khi dil khian pawimawhna tak a nei, rul fep nei a awm, te an ti thin a ni lom ni kha? Rih-ar phur ang, te an ti a, kan tihin kan hlau deuh roh thin a nih kha. Mahse April ni 30, 2013 khan a hmasa ber atan a ni ang, Pi Teresa Rothangpuii hoin, Sairang tlangval 14 zetin an va hleuh kai ta mai a, an rawn hleuh let leh a, rul fep nei pawh a lo awm lem lo va, a thuk zawngten an zu hleuh bawk a, Rihdil pawh an dai dar zo tain a lo hrang lem law.

1936 nipui lai kha a ni a, tlai lam a ni a, lungleng takin Damhauhva chuan Farkawn lam a thlir vauh vauh a, a sungtuahna chuan Dungtlang daia Lianchhiari lunglen tlang chu a fang a, amah hlimsang nuho dan takin zel ang deuh hian a awm a ni ber awm e. Rihdil te chu a fang a, Lentlangah chuangin Lurh leh Tan tlang ngawpuia hring dup maite chu a zu thlir a, kham karah kalin Fiara tui a lo thleng a, a tuihalin a chau hle a, chutia tui awmna hmun a thleng ringawt pawh chu harh sawng sawngin a inhria a. Fiara tui chu biain, luang ang che aw, damten luang del del la... dam takin aw... tiin a kalsan ta a. Tichuan zel ang deuha a awm pawh chu a lo reh ta nghal a.

Tichuan, Rihlipui khi thlafam leng kaina, Nang fiara tui, chhim leh hmar, thlang Sakhming thang zel chu, Siktui thiang chhingah i lo piang ngei e, tih hla hi a phuah ta a. Chutah a thunawnah, Luang ang che aw, damten luang del del la, Thlang kawrvai reng dai kawmah; Hmingtha hluanthang, lungphang lo la, Hnam tinreng chhingkhual zaia chawi tui, tiin a han au zui ta a nih hi.

Damhauha hi a hming an phuah dan takah chuan Lallianchhunga tih a ni a, mahse a pu ta lem lo thung, 1909 khan Khawbungah a piang a, kut thlemthiam tak a ni a, chemte a chher phei chu a nalh hle a ni. Tin, mi lungleng thei tak a ni bawk a, thing leh mau, tlang leh ruam thleng hian Pathian thil siam mawi takte hi a hrethiamin a lung tilengtu a ni fo thin. Hla hi sawmnga vel a phuah a, hla phuah thiam tak a ni a, a hla-thute hi a mawi em em hlawm a ni. April 20, 1972 khan he khawvel hi a chhuahsan ta a ni.

Lungleng mi, hla phuah mi tih takah tum khat chu a lungleng hla phuah chak chu a vak chhuak ta ngawt mai a, Kungawrhi hnuh luhna puk te, Thasiama se no neihna te a fang a, Lamsial puk pawh a thleng hial a ni ang, mahse hla han phuah tur a hre mai si lo. Tichuan Samthang hmun hlui chu a thleng a, kawtchhuah lungdawhah a thu a, fartuah leh vau a vul chuk a, Ka rawn fang leh hmana kan tuanna tlang, Tuahpui leh vau an vul leh ta, tih hla sak hun lai a nih chu. Sava leh hleimualrangte chuan a parzute chu hlim takin tumah inhuphurhna awm loin an tlan a, Tumah inhal lova hnial lovin, Lalngaihchhingpa runah dardawn a hawng e, Lunglen zu a ni e, thal mai rawh, tih chu a ri loin a takin a sa a ni zawk.

Romei chhum a zam paw chiai a, a hawi vela a lung a lengin a ngaih­tuahna a vak thui hle a, Lallula lal laia kutni vangthla zu leh sa nen hlim taka an hman lai tur hunte a ngaihtuah a, tunah zawng hmun hlui khawram mai a chang zo ta. Chutiangin anmahni tawkah hlim thin hle mah sela, Chanchintha hre loin mual an liam zo chu a ni ta si a, an chan tur chu engtin tak ni ang maw, tiin ka ngaihtuahsak chu a ni si a le, anmahni vanga rilru hreawma ka awm tak mai chu aw, tiin, Ka dawn ngam lo hmangaihna khua a var hmaa fam zawng chu… a han ti ta a. Hmana pipu lenlai chul hnu, awmhar ka dawn changin, tih hi a phuah ta a. A thunawnah chuan, Ka dawn ngam lo, Hmangaihna khua a var hmaa fam zawng chu, Khua romei tlang kai chang sirva, nun hlui a thar leh ta, Kan nun thlang puan ang a chul tur awih lai rel ve la aw, a han ti a nih kha.

Lungleng thei mi, tih takah khua a hawi vel a. Tan tlang te, Lurh tlang te leh Lentlang te chu a thlir a, romei chhum zamin a bawh paw chiai a, vau kung hnuai daihlima thuin fartuah leh vau par savaten hlim taka an tlante chu a en a, a ni e, nipui thereng lah an hram hlerh hlerh bawk a, Tuahpui vau kan zem, thinlai a zing riai e, tiin, Thal favang kawl eng leh turnipui khi, Lawm an tam e, lelthang zai mawiten zun zai lo sa; Lungleng zual leltepan lenbuang zar a awi e, Thlang kawrnu leng nen sennau ang kan tap e, a han tihte mawlh hi a mawi asin.

Chutianga romei zam paw chik chek leh fartuah leh vau par vul chukten lunglen a kaihthawh vanga hla mawi leh tha tak mai Damhauhan a phuah phah mek lai chuan kan unaute erawh chuan kan sawi fo thin dante hi hnawk an ti pawh a ni lo va, an tan chuan naupang chhia leh an nau, tibuai ve pha lo angah dahin leh ngaiin, Lo kiang teh dana ka nau i ni, Lal Isua nen hmangaih puan kan zawn lai khan, nang hi khawiah nge i lo awm le? an han tih khum ve thung si.

Mahse dante hi chutia naupang chhe en ngawt rual erawh a ni si lo, kan lung a tileng emaw leng lo emaw chu thudang daih, kan Lalpa pian hma daih tawh Eden Huan atanga lo intan kha a ni tawh a. Ei loh tur, tih dan kha dan hmasa ber chu a ni a, a bawhchhetu chu thla thum lung in tan leh cheng sangkhat chawi tih lam a ni lo va, kum sawm thleng tan theih tih lah a ni hek lo. A hremna chu pawisa chawi ni loin thih a ni tawp mai. Mahse hmeichhia avangin kha dan kha bawhchhiat a ni ta, a van nghawng thui rei em.

Kan Lalpa khenbehin a awm phah a, keimah anga mi sualte tan khenbehin a awm a, tih ang khan. Keini hun thleng mai hian camping, crusade, bethel tiin sum leh pai, tha tam tak kan sen phah ta thin a nih hi. Chu chuan dan a pawimawhzia leh dan zawm lova bawhchhiat a pawizia chu sawi tam ngai loin a tilang chiang em em. Dan avangin sual a lo awm a, tih hi a lo dik zet mai. Ei loh tur, tih dan kha awm lo nise chuan maw, Evi khan ei mah se sual a ni lo tur. Nunna thing rah erawh kha chu ei khapna dan Pathianin a siam ve lo va, a khap loh kha ei maise a dik tur, mahse danin a khap kher kha a ei chak tlat.

Nunna thing rah kha lo ei ni zawk se, khapna dan lah awm si lo, an thi thei lo ang a, an la dan dawn tihna a ni ang, mahse an tar ve tawh ngawt ang, tar fe fe chu mihring an tam turzia hi aw, khawvel hi Tarpho khua a ni ngawt ang chu. Chuvangin dan hi zawm a tulin a pawimawh a, a bawhchhiat chu tawrhna leh hremna mai a ni, tih hi Eden atang khan kan zir chhuak ta chu a lo ni e. Dan hi lo kiang teh ka nau i ni, tih mai mai chi rual a lo ni lo ve, a lo u e mai.