RAH TLAN SAVA

Phaiah riakmaw vaiin riah nan thing tin, A dil a vai e, kei mi iangin; Kei pawh Zopui kan vangkhaw sumtualah, Ar ang lawina tur run ka vai e, tiin zan thla eng no ruai hnuaiah ṭingṭang perhin kan zai ṭhin a. Riakmaw chu sava vang leh nunnem tak a ni a, a hming angin, riak maw, tiin a hram aw-tham det det a. Khua a lo tlai a, zan riahna tur a mamawh a, thingbuk chu a va pan a, “riak maw?” tiin riah a dil a, thiang lo, tiin an lo hnar zel a. A tawpah chuan thingthiang kung hi a va dil ve a, ani chuan, thiang e, lo riak rawh, a lo ti a, chuvangin Thingthiang kungah chiah a riak thin, an ti a, dik maw dik lo maw ka hre ve lem lo.

Thlasik khaw vawh lai chauha awm thin sava pem chi an awm thin a, keini Mizoramah chuan kan hriat lar chu tukkhumvilik leh chip hi a ni awm e. Thingrah tlan chi a ni a, chip erawh chu leiah a tla thin thung. Keini Mizote chu kuthlei tak kan ni a, sava kan hmuh chuan sairawkherhin kan perh a, a nih loh pawhin vawm thla dawn lo tih pawh inhre mah ila, kan vawm talh tho thin. Ringtu, Pathian nung bia, te hi kan han inti a, nungcha leh savate tan chuan ral hlauhawm leh titna ram hi a ni ngawt a. Ringlo mi kan tih, pathian thi bia nia kan ngaihte zawk erawh chuan ngilnei leh zaidamin an en a, an tan chuan Pialral a ni zawk si thin.

Laiking kawng sira ni lum ai, awr lehlam sena lehlam dum, tu tana hnawksak mah ni lo, pawisawi lo leh hlauhawmna reng nei lo pawh lungin kan vawm duh hial thin. Chutiang mi chu kan nih avangin savate tan chuan, ringtu Pathian thuawi leh Pathian Nung bia, keipui ang sen huam ai pawha hlauhawm leh tihbaiawm kan ni ngei ang. Mahse kan thingrahte chu an tan buhchangrum a ni si a, an eiin an tlan lo thei bik si lo, hlauthawng reng reng leh hawi zawk zawkin an tlan a, chutah keini lah chuan an hlauh tawk lekin kan la chhoh vawm talh a.

Tunah erawh chuan internet khawvelah kan cheng ta a, kan hawiher leh nunte pawh a danglam ve ta. Hman kum deuh khan Saikhamakawn, World Bank kawngpui aṭanga khawchhak lama pen ngai, fing khat vel va kal ngaiah mitthi ralin kan kal a, a hmunte chu a zawl nuamin a fianrial deuh raih a, mahse mihring chenna inte chu a awm thliah a. Khawhar inah chuan an zai tui hle a, an lam a, biak ina hun chang ngai loten remchanga khawhar in an laa thu an sawi zek thin ang pawl pawh an bo bik chuang lo.

Patean, Ka ropuina tur leh ka himna hmun, Ral hlauhawm leh titna awm lo chu; Thlaler

aṭang hianin ka hmu rinin, Chu hmun hlun chuan min tuam vel vangin, a lo ti ang khan, kawtzawl thingbuk hnuaiah chuan kan awm a, savate chuan Patea suangtuahna hla mawi tak chu a takin an sa ni loin, an chang hi a ni ber. Chu chu thlasik tun ang hun hi a ni. Hmawng thing lam chi deuh niin ka hria a, a rah hun lai a ni a, chu chu savate tan chuan itawm tak a ni ngei ang.

Zawl thlang, khawhar in tana kawmchar ni si-ah chuan phuihnam hi a rah hmin tuar mai a, mahse savain a tlana a eina hnu chu a lang sen vut thung. Phuihnam chu thangfen tan chuan nghahrah pumchhum aiin a duhawm zawk ang. Chu thingbuk ka sawiah chuan tlaiberh te, tukkhumvilikte chu tumah hlau reng reng loin thlamuang takin an fu a, a rah chu an chuk mawlh mawlh a, changsen pawh a awm bawk a. Phuihnam pawh chu thangfen tan itawm zual mah sela, tlaiberhte chuan an zu tlan a, in chhungah an zai an lam tlut tlut a, keini pawnah eng emaw zat kan awm thup a, mahse min hlau si lo.

Sairawkherhin kan perh dawn lo va, silaiin kan kap dawn hek lo va, lungin kan vawm hek lo ang, tih chu tumahin kan hrilh lo va, an awhna turin thangthleng kan kam dawn lo a ni, tih pawh rinna mitin an hmu a ni ngei tur a ni. Chutiang chuan ramhnuai hla taka rah an tlan pawh perh thlak tuma sairawkherh leh saihlum tam tawk nena thawk chhuaka chang thin ramah chuan, khawlai ualau laiah thlamuangin rah an tlan a nih chu. Ral hlauhawm leh titna awm lo ram kan lo ni ta, tih reng reng ka lo hre ve lo.

A veng neitute chuan an sawi thawm chu ka hria a, tihian savaten a rahte hi an rawn tlan dur dur a, zing aṭangin tlai thlengin an tlan a, tumahin an perh lo va, an vawm lo va, silaiin an kap hek lo, savaten Mizo min hlau thin a, tunah chuan hei tun hmaa vairam ang mai khan thlamuang takin kawtzawla theirah pawh an tlan ve ngamin an tlan ve thei ta a nih hi, an ti a. A ni e, Vairengte kan pel a, savate chu thlamuang takin kawtlaiahte an tla a, tumahin engtinmah an ti si lo, keini Kristian inti, Lalpa zawnchhuah ram intia hahipa sawi thinte erawh chuan kan virzia lantirin sava leh nungchate thlamuangin kan awmtir thei lo thin a nih kha.

Kei chuan, hetianga savaten mihring hlau lo leh thlamuang taka heng thingrah an tlan ngamna hi a rei tawh em, tih chu ka zawt a. Anni chuan rei tawh e, kan ramah ASEP an tihte an awm a, mipuite nungcha leh rannung, ramsa leh chungleng savate chunga ngilneiha engtinmah tina lo leh an sa ei atana it lo turin min zirtir thin a, chu an zirtir thinna rah chu a ni e, an ti.

A ni tak a, kan bathlara anthur kung leh saron hlum bela khawi par chhi chhiai buk ve li liai zara daikat nupa an rawn sawt zeuh zeuh a, lailen a changa kawmthlang kawtzawla a lo fu su dep dep a, in chunga thangfen leh chinrang eng emaw changa an lo fu a, thenawm huan hnim deuh bim bema chepa vak zawt zawt thin leh tlaiberh theihai kunga fu thinte tumahin vawm ena an en lo va, engtinmah an tih tawh ngai lohzia te chu ka hrechhuak uar uar a.

Wildlife Protection Act an tih mai, nungcha leh ramsate hmhalhna dan an tih mai chu, a tui miten mi an hrilhin an zirtir reng a, chu an thawhrimna rah chu tunah chuan Mizoramah savate pawhin an tel a, kan kawtkaia thingrah lungmuang takin an tlan ngam ta. Sakhi chek hawp lo a, sava sa hmeh lo hian chaw kan ei tuiin kan puar thei a ni, tih hi a va chiang em. A chunga kan dan tarlan ringawt mai te chauh pawh tha taka kan zawm avanga kan rama sava leh sakhite an lo zalena an tana ram nuam a lo tlin ve theih si chuan, dan dangte pawh hi zawmin han bawhchhe lo ila aw, kan ram hi a va nuam dawn em.