CHANG 497 BO TA

Favang awllen hun leh khaw thian lai, van dumpawl ruih hun a ni a, ngirtling leh rengchalte min awih hun, a tahrik ni ang chuan ni hnuhnung a niin September, sang­hnih sawmpariat a ral tep tawh a, chung lama thla, ni 25 zana bial taka eng kulh mai pawh chu, chhangphut sabawn sazuin a tlang a khel rek nin nian angin a hek deuh bii bei deuh tawh thung a, thla thar ban turin ni tam a awm tawh lo. Lungleng mite chuan he hun hi a ni kan nghahfak thin reng kha.

Bawihte kan nun hmanlai a chang tur hi, Ka tap chhawlthing hnuai thlafavang ni-ah, Dawn lungrukah nghilh ni i awm dawn lo, tia lukapui tlang sanga zan thla eng ruai hnuaia tingtang nena kan zai hun ang kha a ni a, antam huan siam duhte tan siam hun, chakai meichher chhit hun, Mizoin favang kan tih hun lai leh kan nghahhlelh kha a ni a, an lung a leng ve ngei ang, tih ring lem kher lo mah ila, India rama tlawmngai pawl thenkhat leh danhremite bakah ram pum tan pawha pawimawh leh chhinchhiah tlak a chang ta reng mai le. Chu chu September, ni 27, 2018 kha a ni.

Favang lenkawl ri riai leh chawhnu tlang her tlai tawh lama van dumpawl sawi ka tum lo, kum za chuang fe, Kumpinu hun lai, 1860 kuma mi tawh, Indi rama dan dinglai chu, kan rorelna court sang ber, Supreme Court chuan hman theih tawh loh tura sira a lo hnawl ta hi a ni, kan sawi tur zawk chu. Chu chu e, IPC an tih mai, chang 497 hi a ni.

Helai chang hi hman lar a ni lo va, hmanna tur a tlem a ni ang, hman a nih ka hre khat hle mai. 1986 vel kha a ni ta awm e, a kum dik tak ka hre ta mai lo, khatih laia Subordinate District Council Court khan mi pakhat chu pawisa helai chang ang hian a chawitir niin ka hria, ka hre sual em tih ka hre lo. Mipa tleirawl te mai hian mi nupui a lo mutpui palh a, pawngsual chu a ni lo chiang bang. Mahse pasal zawk khan thubuai a siam ta a ni. Keimah rau rauah chuan hemi tih loh hi chu he IPC kan sawi lai chang hi Mizoramah hman a nih reng ka hre lem lo.

Khi danin a sawi chu, mi tupawh mi dang nupui tih hrereng chung emaw mi dang nupui a nih ring chung a, a pasal remtihna leh phalna awm lova a mutpui chuan kum nga thlenga lung ina khung theih a ni a, chawitir tel theih a ni bawk a, emaw pawisa chawitir ringawt pawhin a hrem theih a ni, tih a ni a. Hmeichhia erawh chu hrem ve theih a ni lo thung. A lungawi lo tur leh hma latu ber tur chu pasal tihna a nih chu. A awmzia chu mipa dangin an mutpui kha a pasalin a lo pawiti lo a nih phei chuan a mutpuitu kha hrem theih a ni lo. Hmeichhia chu pasalin a phala a pawitih loh chuan mi dangin an mutpui thei tihna a kawk ang.

Hmeichhe tam tak pawhin helai bung leh chang hi an duh lo va, tha an ti hek lo, a chhan chu bungrua emaw ran ang leka ngaih an nihna chen kha a awm tlat a ni. Pasalin a remtih phei chuan mipa dangin mutpui mah sela, mipa kha hrem theih a ni lo a, chumi chuan a kawh chu pasalin a phal phawt chuan mipa dangin mutpui pawh nise, dan ang chuan a pawi lo tihna a ni thei tlat a ni. Pasalin pawi a tih leh phal loh chauhin a mutpuitu kha hrem theih a nih chuan, hmeichhia chu pasal bungraw pakhat emaw a ran vulh emaw anga ngaih a ni, tih kha an ngaihdan a ni fo thin.

Tichuan he lai bung leh chang hi kan ram rorelna court sang ber chuan a lo hnawl ta, danhremi te, tlawmngai pawl leh hmeichhe pawl tam takin he court thuchhuak hi lawmawm an ti. Hetianga dan a awm reng mai hi a rei ta, sawi tak ang khan Kumpinu lal lai aṭanga awm tawh, anmahni min siamsak a ni a, min siamsaktu ber ram pawhin an hman duh tawh loh kha a ni a, keini India ram pawhin tuna tang chuan kan hmang tawh dawn bik lo a nih chu.

Tin kan court sang ber chuan tun hnai mai khan rorelna ram pum nghawng laih thei tur a siam leh ta. Pawngsual thubuaiah a tuartu hmeichhia khan, court-a thubuai ngaihtuah lai a, thuhretu pawimawh ber a nih avangin, pawngsual reng si a, pawngsual ni lo anga a insawi leh si a, a pawngsualtu hrem a nih loh nana a pha leh si a nih chuan thubuai siamsaka hrem theih a ni, tiin thutlukna a siam thar leh leh ta a ni. Court-ah chuan thudik tak, a nih anga rorel tur a nih laia thuhretu avanga thil sual tituin hrem a pumpelh kha dikin a hre lo a ni.

Nia, pawngsual bikah hi chuan a hmeichhia kha thuhretu pawimawh ber a nih bakah, damdawi lam thiam doctor-ten an lo endika an thil hmuhte kha a pawimawh em em bawk. Chungtiang leh finfiahna dang awmte aṭanga pawngsual kha a chian tho avangin hmeichhiain pawngsual lo angin insawi leh mahse, pawngsualtu chu Gujarat High Court-in kum sawm tang tura a lo tih chu a nemnghet ta a ni. Mahse, a dinhmun te thlirin pasal te pawh a la nei thei a, chhungkaw harsa ve tak an ni bawk nen, pawngsualtu khan a vau emaw, chutianga court-a sawi turin emaw a tilui emaw a ni thei a, tiin hmeichhia erawh thubuai siamsak turin thupek a siam duh lo thung.

Ih, kum tam tak ral taa ka thubuai hriat, hmeichhe pakhat a pasal hmun dangah hnathawka awm bo, fa la nei lo, a pasal thiante zanah an leng a, ani nu-i lah a lo mu kak deuh roh, anni thian dun lo rui phur deuh tawh, pakhat chuan a duhtawkin a han wrestling a, a la harh lo cheu a. A duhtawk a ngah hnuah pakhat khan a han test ve leh a, a la harh ta chuang lo va. Mahse an inchu-e-kha lai khan a lo harh ta mial a, tichuan mipa pahnih kha pawngsual rawn tih thubuai awrhin jail lama thawn liam an ni. Uire chu a ni chiah lo a nih pawhin pawngsualah pawh insual na lutuk chu an ang lo ve deuh.

Nu pakhat fa la nei lo pasal hmun danga awm dang leh pawh November thlaa tlangvalin a pawngsual kha a kum leh February-ah a hre chauh, a hre har e, chutlangval amah pawngsualtu tho khan tleirawl kum 16 a nih lai pawhin a lo pawngsual fo tih a hrechhuak thar thut chauh. Mahse uire ni loin pawngsual a nih chu. Court khan tlangval kha a chhuah daih, kan court sang ber te hi kha thubuai khan thleng pha ve nise, engtin ngai ve tak ang maw, tihte hi a hriat a chakawm phian mai.