YMA LO

Tunlai chu ṭawng­kauchheh lar thar pakhat kan nei a (tunhma pawha hman ṭhan fo a ni chungin), chu chu, “A Mizo lo va, a Kristian lo,” tih hi a ni. Hetiang deuh hian tunhma khan, “A YMA” tih te hi ṭawngkam hman tlanglawn a ni a, chumiin a kawh chu khawtlang tana ṭangkai, mi ṭanpui peih leh mi dang tana inpe zo tihna a ni. Mi zawng zawng thisen pe thei thisen ‘O’ pawh kha, "YMA blood group," an ti ṭhin a. Chutiang bawkin Motor ah pawh YMA Seat kan nei ṭhin a nih kha, chu chuan YMA chu midang tan a in pe phût let nei lo tlawmngaihna kengtu a nih a lan tir a, Chutiang khawp chuan Mizo, Kristian tih leh YMA hi Mizo mipui mimirin kan hmuh dan a ni.

Kum 1990 chho kha chu a ni ngei mai a, a kum tak ka hre ta lo: Aizawl Tlangnuam vengah khian ka ṭhianpa ṭhian leh chhawng, a ṭhian sephung laihpui a thi a. Ka ṭhianpa’n a lumennaah kal ve turin min rawn ngen a, a chhan chu an veng YMA-in an ensan vang a ni. A ṭhianpa kha mi tlemte in an thlah ang a, a lumenpuitu an tlem ang tih a hlauh vang a ni a. Kan han tlaivar ve ta ngei a, rinai tak chuan tlaivar kan ṭhahnem a, khawtlang ensan ni mah se an retheih em avangin mi lainat leh khawngaih an hlawh hle tih kha hmu chiang hlein ka inhria. Zu an zawrh vanga ensan an ni a, zu zawrh kha dan bawhchhiatna chu a ni ngei mai a (MLTP Act, 1995 awm hma ni mah sela, partial prohibition kan tih mai hmanga rorel lai a nih avangin), zu kha an zawrh loh chuan an tan dam khawchhuah ngaihna a awm lo a ni awm e.

YMA hian a zia hi a thlak a thlak chho va, khawvel changkang zel leh Mizote nundan danglam ang zela inthlak chhoh a ṭul rualin tunhma, din a nih tirha din a nih chhan leh a kalphung a bosal ta telh telh mai hi chu a pawi hle. A thupui, “ṭanpui ngaite ṭanpui,” tih thlahthlam ṭhaka ṭanpui ngaite ensan a ching leh zauh ṭhin hi YMA hmangaihtu leh a hminghliau hlautu tan chuan a pawi hle a ni. Tun hnaiah YMA/SRS duty-in mi kut an thlak tih thawmte kan hre leh a, khaw pakhatah mirethei tak an ensan thu kan hre leh bawk a.

An inensan dan hi a tlangpuiah chuan YMA member-ten thlan laih loh, YMA bungraw hawhtir loh leh YMA member-te khawhar ina riah loh tih vel a nih hmel. Hemi kawngah hian khaw/veng hrang hrang, branch hrang hrang kalpui dan a inang lo thei a, YMA branch tam tak chuan inensan lam hi an ti ngai lovin a rinawm. Inensan tih vel ching YMA branch hruaitute hi chuan YMA din chhan leh a thiltum lam ni lo thil dang ngaihpawimawh zawk an nei ṭhin a nih hmel a, kohhran ang zawnga ngaihdan kal khat tak neih vang a ni thei bawk. Inensan chhan ṭhenkhat chu YMA chhiatni fund pe lo tih ang reng te a ni awm a sin. Chu bakah, khawtlang duh loh ruihhlo hmanga sumdawng leh zu zuar, khawtlang tana hnawksak nia an hriat leh sakhua leh kohhran thila an ngaihdan avanga khawtlang hlat nia an ngaihte an ni hlawm bawk.

Hetianga khawtlang tana hnawksak nia an hriatte hi YMA branch hruaitute rilruah engemaw zawng tak chuan pheikhawk chhunga lung te lut tluk zeta hnawksak an ni thei em em ang - YMA din chhan leh a mawhphurhna lama chhum hmin loh an nih phei chuan. YMA branch chu sawi loh, Central YMA thuneitu sang Central Executive Committee (CEC) meuh pawhin hmanah khan Aizawl veng pakhat leh a chhehvela Pathian nia dawr hawng ṭhinte chu khar turin thu an lo pe tawh zu nia! Heta dawr hawng ṭhin, an khapsak takte hi Seventh Day Adventist kohhran kan tih leh Sabbath serhtu pawl dangte an ni awm e. Kum 2013 a Rangvamual leh Phunchawng vela an han che tak tak mai, kohhran upa pawh zuah lova an han phusa te phei kha chu a YMA thlawt lo.

Hman deuhvah khan hmar chhak lam khaw pakhatah chuan kohhran pakhat chu a din an lo phal tawh lo va, hemi kawnga a meizang hlaptu berte hi an branch YMA hruaitute nia sawi a ni. Chutiang zelin khaw/veng ṭhenkhata khawtlang hruaitu (an branch YMA hruaitu tia sawi theih pawh a ni ang e) te chuan kohhran pawl thila an awmna kohhran ni lo han hlahthlem mai hreh riaute pawh an ching mai thei a ni. Burma (Myanmar) chhuak Zofate chungchang engemawti zawnga sawi ṭhin Central YMA hruaitu pakhatin, “He laia kan kohhran biakinah hian inkhawm ve mai se, inkhawm hrang kher lo hian,” tia a sawi ka hre reng ṭhin. “Kan kohhran Biakin,” a tih hi helaia kohhran awm, a bikin kohhran lian a sawina a nih hmel a.

Burma rama zofate zingah khian helama kan kohhran lian Presbyterian, Baptist, UPC, Salvation Army leh Catholic te an awm ve na meuh mai a, a lian ber ber erawh chu an ni hranpa hauh lo. Methodist te, Wesleyan te an lian viau a, member lah an ngah. Kohhran lawina inang ṭhinte helaia an lawi khawm avanga thikthu lo tihchhiat a, Presbyterian emaw, Baptist kohhran emawa an lawi loh avanga a thin a lo rim ve ngawt pawh kha a khaw hawi zau loh thlakin a thliarkar rilru ngawih ngawih a. Mi inkhawmna tur duhthlanna lo sawisel hrim hrim hi a secular lo hle bawk.

YMA hi kum 1935-a din a nih khan a dintute chu zosap (Welsh Christian missionary) te leh Mizo zinga hruaitu langsarte an ni a. A tir takah chuan Kohhran ṭhalai pawl leh kohhran kutke ṭangkai tak ni tura din a ni a, YMA hun hman dan turte kha Biakinah an puang ṭhin a ni awm e. Hun a lokal zel a, YMA kalphung pawh a inher hret hret zel a. Mahse a thupui, a din chhan (French tawng chuan ziak i la raison d’etre kan ti awm e – the reason for which a person or organization exists – a din leh awm chhan ber) chu chiang taka tar lan a ni a, ṭhiah emaw paih emaw a la awm lo. Chu chu – "Kristian nun dan ṭha ngaihsan," tih leh, "ṭanpui ngaite ṭanpui,’ tih hi a ni.

Pawl emaw mimalin emaw YMA hi an dovin an sawisel a ni thei. An do leh an sawisel chhan chu an sakhaw rin dan te, an politics sukthlek vang te leh eng vang pawh a ni thei ang. Chutianga titu ngei te pawh kuangkuaha ṭanpui an ngaih huna ṭanpuitu tur chu YMA hi a ni a, NGO tiin an sawi ṭhin a, a nihna takah chuan YMA hi community-based organization kan tih ang zawk hi a ni a, civil society tiin kan sawi thei bawk ang. YMA hi sawisela ensantu an awm mai thei; mahse, "ṭanpui ngaite ṭanpui," tih thupuia neitu pawl hi chuan ṭanpui an ngaih hunah a ensan ve tur a ni lo vang. Chu chu he pawl lo din chhuaktute thinlunga thupui riak chu a nih ngei a rinawm.

YMA hminghliau leh sawihnawm a nih hlau taka lo hruai ṭhintu hruaitu hmasate kha an fakawm tak meuh a. Thil ṭha awm taka lang pawh YMA hminga tih atana mawi lo leh fel lo thei tur kha fimkhur takin an thliar ṭhin. Tun hnu hian thil awmdan a dang ta viau mai a. Tunhma lama, "Uar Kum," tih lam kan uar ṭhin teh lul nen, "Do Kum," tih lam hi kan uar thar ta niin a lang a, tunhmaa hruaitu hlui tam tak kha chuan YMA kal sual palh theihna hi an vei ngawtin ka ring ṭhin. Thil ṭha tih rau rauvah a do zawng aia a uar zawng lam, a positive lama thil an kalpui ṭhin kha YMA tan hian a tlo va, YMA pawhin a tlo phahin fuat a neih phah hian ka hre ve ṭhin.

Do lam uar a nih hnu hian hmingchhiat leh dan bawhchhiatna a thleng ta zeuh zeuh va, pawi tak a ni. Pawl zahawm, ngainatawm leh mipui thlamuantu kha pawl ṭihbaiawm leh hlauhawm tak anga ngaitu an awm ta hi a pawi leh zual ber lai chu a ni. Mizo tawh phawt chuan YMA hi a ral emaw, a hniam emaw an hlau vek mai. A din chhan lamah hian kir lehin thil do lam emaw, ensan lam emaw hi chu uar lo sela, ṭanpuitu a nihna lam hi langsar zawk sela chuan Mizo khawtlang nuna a pawimawhna leh a ropuina kha a langsar chho lehin kan thlamuanpui zual ngei ang le.