‘KOHHRAN UPA’ AN NI LO! (Ref. Tirhkohte Thiltih 6.1–6)

Mizo Bible-ah hian Tirhkohte Thiltih 6.1–6 chungah ‘Upa pasarih thlan’ tih dah a ni a; hei vàng hian mi tam takin tûnlâia ‘Kohhran Upa’ kan neih ang thlan hmasak ber emaw an ti ṭhin a. Hei hi a dik lo. Keinin ‘Kohhran Upa’ kan tih ang hi an ni lo.

Bible-a paragraph ṭhen hrang hrang chunga thupui dah hrim hrim hi a ziaktute dah a ni lo a; Bible letlingtute dah chawp vek a ni. Chuvàngin Tirhkohte Thiltih 6.1–6 chunga ‘Upa pasarih thlan’ tih pawh hi Mizo Bible letlingtute dah chawp a ni. ‘Upa’ tih phei hi chu an phuah chawp liau liau a ni; a thû hian ‘Kohhran Upa’ a kâwk lo hrim hrim.

English Bible hrang hrangah he thupui an dah dàn hi a inang lo a; tlêm azâwng chauh lo târ lang ila. NKJV-ah chuan, ‘Deacons are appointed’ tih a ni a; NRSV&ESV-ah chuan, ‘Seven choosen to serve’ tih a ni a; NIV-ah chuan, ‘The choosing of the seven’ tih a ni a; TEV-ah chuan, ‘The seven helpers’ tih a ni a; NEB-ah chuan, ‘Sorting out business matters’ tih a ni a; The New Scofield Reference Bible-ah chuan, “Internal dissension overcome by love’ tih a ni. NKJV hian ‘Upa thlan’ tih chu a hnaih deuh ber a; mahse, ‘deacon’ hi ‘Kohhran Upa’ tihna a ni si lo.

Pentikos ni-a kohhran a lo din tâkah khân rei lo tê-ah ringtu an lo pung ta hluai mai a. Mi tam zâwk kha Kalhlên kût hmang tùra ram hla tak aṭanga Jerusalem-a lo zin, châm rei ta an ni ang. Chûngho chu Aramaik (Hebrai) thiam tawh lo, Grik ṭawng hmang tawh zâwk an ni a; Tirh 6.1-a ‘Grik Juda-te’ tih kha an ni. Judai rama mite chuan Aramaik ṭawng an hmang a, chûngho chu Tirh 6.-1-a ‘Hebrai-te’ tih kha an ni thung.

Khatianga ringtu lo pung hluai zîngah khân Jerusalem khaw mi leh sâ ngat phei chu an tam vak lo maithei. Chutianga ringtute an lo pun ták vakah chuan an ei leh in tùr kha ngaihtuah ngâi tak a lo ni ta a. Chu vàng chuan an neih ang ang kha ‘Ka ta’ ti bîk loin an chang tlâng ta ṭhin a; an zîngah tlachham lutuk bîk pawh awm loin an inpeizàwn tlâng thei ta a ni (Tirh 4.32).

Ringtute zînga ṭhenkhat chuan an ram te, an in te an hralh a; a man chu tirhkohte hnênah an rawn keng a. Tirhkohte chuan chûng ringtu pung khâwm mamawh ang táwk zêl chuan an sem ṭhin a; ni tin ei leh in tùr sem rêng rêng chuan an hmanhlel ta a ni ber a. Kupra thliarkâra mi Josefa (Barnaba) pawhin a ram chu a hralh a, a man chu tirhkohte ke bulah a rawn dah a nih kha (Tirh 4.36-37).

Khatianga ram hralh zînga mi, Anania te nupa erawh kha chuan an ram hralhna man ṭhenkhat chu anmahni tân an chheprelh a, a man zahve chauh tirhkohte ke bulah an rawn keng a. Petera khân a lo hre ru khiau mai si a; an dâwt sawi avàng chuan a lo hau hlum ta a nih kha (Tirh 5.1-11).

Tlêmin hun a lo kal deuh a, tirhkohten Chanchin Ṭha an hril a ngâi si; tuten emaw ni tin ei leh in tùr chu tirhkohte âiawhin an sem ta a ni ang, an zîngah inthliarna a lo awm ta a. Ei leh bàr tùr semtute chuan Palestina Juda-te (Hebrai-te) chu an duhsak deuh bîk a, hmun hran aṭanga lo kal, Grik ṭawng hmang Juda-te chu an thil semah an duhsak lo deuh a ni ngei ang, phunnàwina a lo awm ta a ni (Tirh 6.1).

Tirhkohte Thiltih 6.2-4-ah chuan tirhkohte thusawi kan hmû a, Sàwmpahnihte chuan zirtîr mipuite chu an ko va, “Pathian thu hril bànsanin, dawhkànahte rawng kan bàwl chuan a ṭha lo vang. Chutichuan, unaute u, in zîngah Thlarau leh finnaa khat, mi hmingṭha pasarih thlang rawh u; anni chu hêng thil rêltu atân hian kan siam ang; keini erawh chu ṭawngṭai leh thu rawngbâwlin kan awm leh tlat zêl ang,” an ti a.

He chângah hian ‘dawhkàn’ tih hi chhinchhiah bîk ila. Thuthlung Hluiah pawh ‘dawhkàn’ tih hi dawhkàn tak tak sawina a ni lo; ei tùr sawina a ni zâwk. Sam phuahtu chuan, “Mi dotute mit hmuhah ka hmâah hian dawhkàn i buatsaih ṭhin a,” a ti a (Sam 23.5). Hetah hian ‘dawhkàn’ hi ei tùr sawina a ni a; Mizo Bible lehlin tharah chuan, “Ka hmêlmate hmuhah ruai min siamsak a,” tih a ni. Tûn thlengin Lalpa Zanriah sakramen kan kîl chuan Pastor-in, “Kan Lalpa Dawhkàn hi simna dik tak leh rinna nungin i hnaih ang u,” a ti ṭhin a nih hi. Hetah pawh hian ‘dawhkàn’ tih hi ei tùr ‘chhang leh uain’ sawina a ni.

Han ti ta daih ila. Vawi khat chu Rev. Zairema nèn kan inkawm ṭumin Sam 23.5 thû hi kan sawi dùn a. Ani chuan fiamthû deuh hian, “He thû hi Mizo ṭawng chuan ‘Fatu hluiah min kîltîr a,’ tih ka duh asin maw le,” a ti a, a nui hak hak a. Kei pek lah chuan, “Ka pû, tûnlâi chuan fatu hlui hi a ṭha tawh vak lo asin; mi ei bãng náwi an ei mai mai tawh záwk a nia,” ka’n ti a. Ani chuan, “Chuti a nih chuan ‘vawkpa sûtnghâk min talh a, kan ti dâwn nge, arpui tui lâi min talh a,’ kan ti zâwk dâwn,” a ti leh a. A nui leh hak hak a; kei pawh chuan ka hnial fiam duh ta bîk lo a!

Tirhkohte khân thu hril hman lo lêkin ei leh in tùr sem chu hnapui takah an neih ta mai chu dikin an hre lo a; ei leh in tùr an rawn thawh khâwm chu an âiawha semtu tùr, mi hmingṭha pasarih thlang tùrin an ti a ni zâwk.Tirhkohte hrilh ang chuan mi pasarih—(1) Stephana (2) Philipa, (3) Prokora, (4) Nikanora, (5) Timona, (6) Parmena leh (7) Nikola an thlang ta a. Anni khân engtia rei nge ei leh in tùr sem hna kha an thawh zui tâk hriat theih a ni lo. Jerusalem-a ringtu pung khâwm chiam khân mahni khaw lam an pan ta duak pawh a ni maithei.

Ei leh ei tùr sem chungchângah khán ringtu hmasate khân sunagog khata lâwi Juda-te thil chìn ṭhan pahnih lák chhàwn an nei a nih a rinawm. Juda-te chuan an zînga mi retheite chu an ngaihsak hle a; ei leh bàr ngheia an awm an phal lo. Zirtâwpni apiangin sunagog khata lâwi Juda hruaitu pahnih emaw chu bazar-ah emaw, mi mal inah emaw kalin mi rethei tân pawisa leh ei tùr an khawn ṭhin a; tlâi lamah chûng an thil khawn khâwm chu mi retheite hnênah an sem leh ṭhin. Juda-te ngaih dànah chuan tû pawhin kár khatah vawi 14 tal châw a ei ngei tùr a ni. Zirtâwpni apianga an thil khawn khâwm chu ‘Kuppah’ an ti a; chumi awmzia chu ‘paihpêr’ emaw, ‘bâwmrâng’ emaw emaw tihna a ni.

‘Kuppah’ bákah chuan sungagog khata lâwite chuan mamawh thut an awm táka hman tùr tiin ni tin thil an thawh khâwm ṭhin bawk a; chutianga an thil thawh khâwm chu ‘Tamhui’ an ti ve thung a. Sunagog khata an làwipuite zîngah eng emaw chhiatna tâwk thut an awmin ‘Tamhui’ aṭang chuan ṭanpuina an pe ṭhin.

Hetianga Juda-te thil chîn ṭha tak pahnih - Kuppah leh Tamhui ang deuh hian ringtu hmasa lo pung ta hluai khân an thil neih an thawh khâwm a; a sem dànah inthliarna a awm ták avàng an buai ta a. Ram dang hmun hla tak aṭanga lo kal, Juda darhho (Diaspora Jews), Grik ṭawng hmang leh Jerusalem leh Judai ram chêng Juda-te, Aramaik ṭawng hmang inkârah harsatna a lo chhuak ta a; ei leh in tùr semtuten Hebrai ṭawng hmang Juda-te an duhsak deuh bîk avànga phunnàwina kha lo chhuak a ni. Chu vàng chuan tirhkohte khân dik tak leh rualkhâi taka ei leh in tùr sem tùrin Thlaraua khat, mi hmingṭha 7 kha an thlantîr ta a ni.

Tichuan, Tirhkohte Thiltih 6.1-6-a kan hmuh hi tûnlâia ‘Kohhran Upa’ kan tih ang hi an ni lo a; NKJV-in ‘deacons’ a tih pawh hi a dik chiah lo. tûnlâia kohhran ṭhenkhatin deacons an neih nèn an mawhphurhna a inang lo. A nihna takah chuan ei leh in tùr semtu an ni mai a, sâp ṭawngin sawi dâwn ta ila, ‘Mess Manager’ kan ti mai ang.

Hêng mi hmingṭha mi pasarih an thlante chanchin hi a lang zui tam mang lo hle. Stephana chanchin hi a lang tam deuh ber a; Chanchin Ṭha hrilin a chhuak ve ta thuai a. Kristian martar hmasa ber a ni ta nghe nghe a ni (Tirh 7.60). Tûn thlengin Jerusalem (Old City) kulh kawngka pakhat, Kidron kawr pan thlâkna chu ‘Stephen’s Gate’ tih a ni a; a thlang lawkah chuan lunga Stephana an den hlumna hmun an tih pawh a awm.

Philipa hming awmzia chu ‘sakawr hmangaihtu’ tihna a ni. Jerusalem a chhuahsan hnûah Samari-ah a kal a, Chanchin Ṭha hriltu hlawhtling tak a ni a (Tirh 8.4–13); Isua chanchin a hrilha chu Ethiopia mi, Kandaki hnuaia mi til reh lal tak a ni a (Tirh 8.26–40); he mi til reh hi baptisma a chantîr avàngin ram dang mi baptisma chang hmasa ber a ni àwm e, Philipa pawh ‘foreign missionary’ hmasa ber a ni ang. A fanu pali pawh nula thianghlim, thu hril ṭhin an ni (Tirh 21.8–9).

Prokora hming awmzia chu ‘zaipâwl hruaitu’ tihna a ni. Thu­thlung Tharah a chanchin hmuh tùr dang a awm lo a; thurochhiah lamah erawh chuan Johana nèn inkawpa sawi a ni a, Chanchin Ṭha Johana ziak pawh hi Johana sawi anga Prokora ziah niin an sawi! Nikanora hming awmzia chu ‘hnehtu’ tihna a ni; a chanchin hriat belh tùr a awm lo.

Timona tih hi Grik hming a ni a, ani hi Juda darh-ho zînga mi a nih a rinawm; a hming bâk hi a chanchin a lang lo. Parmena hming awmzia chu ‘nghet’ tihna a ni; heta a hming lang bâk, a chanchin hmuh belh tùr a awm lo.

Nikola hming awmzia chu ‘mipui hnehtu’ tihna a ni a; Antiokei khuaa Juda saphun niin an sawi. Kohhran Pate zînga ṭhenkhat chuan Nikola hian Isua a rinna chu a phatsan leh a, Johanan Ephesi leh Pergamos khuaa mi a sawisêl kha a nih an ring (Thup 2.6). A chanchin dang hriat belh tùr a awm lo.