Revd Chuauthuama

Guest writer

Revd Chuauthuama

VAN INDONA LEH A NGHAWNG (Thupuan 12.1–17)

Thupuan bung 12 pum pui hi ‘vàn indona leh a nghawng’ tiin khai khâwm mai ila. Châng 1-2, 4b-6-te hi hmeichhe raipuar chanchin a ni a; châng 3-41 hi rûlpui (dragon) sen chanchin a ni a; châng 7-12 hi vàn aṭanga dragon paih chhuah chanchin a ni a; châng 13-17 hi dragon-in Kristiante a beih chanchin a ni. He inlàrna chanchin a ziah hian Johanan Grik-ho thawnthu leh apocalyptic literature-a thu ṭhenkhat behchhanah a hmang a ni.

Thup 12.1-2, 4b-6

Vàna thil mak tak lo lang chu hmeichhe raipuar a ni a; ni chu a puan bahah a hmang a, thla chu a ke nghah chhan a ni a, a lukhum chu arsi 12 a ni; hei hian Israel hnam 12 a kâwk mai thei! Raipuar, nau vei na tuar mêk a ni a, a nau pai chu mipa a ni; chu chu Krista-ah bel a ni a, ani chu Juda-te beisei dànin Jentail-te chungah thirtianga rorêltu tûr a ni. Grik mite zîngah vàna hmeichhe nau pai chanchin hmuh tûr a awm nual; he raipuar fa hring pawh hi Grik pathian Apollo-a pian dàn chanchin nèn a inang hle! He hmeichhe raipuar hi puh dàn hrang hrang a awm:- (1) Mari; (2) Kristian Kohhran; (3) Israel (ideal Israel/new Israel); (4) Pathian mite. He hmeichhe raipuar hi puh dan hrang hrang awm mah se Thuthlung Hlui huna Pathian mite-ah ngaih a ni ber a; an hnên aṭang chuan Messia (Krista) a lo piang a, chuta ṭang chuan kohhran lo piangin - chu chu Israel thar chu a ni. Thlalèra a tlân bo hi Israel thar (Kristiante) tihduhdahna tuar thu a ni a; an tuar hun chhûng erawh chu a rei lo ang. Thlalèr chuan Aigupta ata Israel-te chhuah hnûa an thangna hmun a entîr ang. Ni 1,260 hi kum 3½ a ni a; Daniela bûa kum 3½ sawi kha a behchhan a ni ang.

Thup 12.3-4a

Hetah hian vàna thil mak dang lo lang chu dragon sen lian pui a ni; lu 7 leh ki 10 leh lallukhum 7 hian a thiltihtheihzia a entîr ang. Babulon thawnthûah dragon lu 7 nei a lãr hle. Thuthlung Hluiah Leviathan (Is 27.1), dragon Rahab (Is 51.9) tihte a lo lang a. Jeremian Nebukadnezzara chu sa hlauhawm nèn a tehkhin (Jer 51.34); Ezekielan Pharaoa chu dragon nèn a tehkhin bawk (Ezk 29.3). Thuthlung Tharah dragon chu ramhuai lal Setana nèn tehkhin a ni (12.7-17). Dragon rawng sen chuan Babulon pathian Marduka temple-a milem sen lianpui chu a behchhan a ni ang. A meiin arsi hmun thuma ṭhena hmun khat a hnuh thlâk hian a thiltihtheihna nasatzia a entîr ang (cf. Dan 8.10).

Thup 12.7-12

Dragon chu vàn indonaah hneh a nih hnûah leiah paih thlák a ni a; a thinur lutuk chu mihring chungah a ṭuan ta chiam mai a. A chêt theih hun chhûng erawh chu a rei dâwn lo. Vàn ata dragon paih thlák hi hmâna Setana paih thlak nèn a thuhmun lo. Vàn tih hi vànram, Pathian chènna ni loin mihringin kan hmuh theih vàn khi a ni. Juda-ten vàn thuah 7 awmin an ring; a hnuai ber, kan hmuh theih chungah khian thlarau sualho awmin an ring. Chutiang ngaih dàn chu Thuthlung Thar hunah khân a lâr hle tih chu Paula ṭawngkam aṭangin a hriat theih a (Eph 2.2). Isuan zirtîr 70 a tirh chhuah an lo hâwn khân an hlawhtlin chanchin an sawi a, Isuan vân ata Setana lo tla a hmuh thu a sawi kha Pathian awmna ni loin vàn kaihkulh sawina a ni. Enoka bûah vân 2-naah mi sualte chu thawn chhoh an ni a; chumi hmun thimah chuan Setanan a lo hrêng an ti.

Vàn indona pawh hi Pathian awmna vàn chungnung sâng ber ni loin lei chung vànah tihna a ni a. Apocalyptic literature-ah chuan vàn indona chanchin hi thil langsâr tak a ni. Mikaela leh a hote hi an che hmasa niin an lang; an dote chu dragon leh a sipaite an ni a. Johanan an indo chanchin kimchang ziak loin dragon leh a sipaite hneh an nih thu a ziak mai a ni. Mikaela hi vàntirhkoh chungnung ber angin sawi a ni a; Bible-ah vàntirhkoh 2 Mikaela leh Gabriela an lang. Mikaela hi Israel-te vêngtu bîk anga ngaih a ni (cf. Dan 10.13,21; 12.1). Thuthlung Tharah hetah leh Juda 9-ah a lo lang. Thuthlung Hlui leh Thar inkâr lehkhabûah erawh chuan a hming a lang zing hle. Pathian hmaa Setanan mihring a hêk laiin Mikaela chu mihring aiawha ding (advocate)-ah ngaih a ni. Vàn indona chanchin kimchang ziah a nih loh avàngin eng hmanrua nge an hman a, thi leh hliam eng zât nge tih pawh sawi a ni lo. An indo dàn hi râlthuam nèna inbeihna aiin thû-a inbei an ni mai thei a; Mikaela chu chak zâwkah a ṭang a, dragon chu thah/tihhlum a ni chuang lo.

Mi ṭhenkhatin indonachu chawisàna awm tawh Krista paih thlák tumna niin an ring a; chuti a nih chuan vàn sipai, Krista vêngtute chu an nêp hle tihna em ni dâwn le? Dragon leh a lamṭangte tân vànah hmun a awm ták loh avàngin leiah paih thlák an ni a; chutah chuan ringtute chungah an ṭuan ta a ni ang. Diabola leh Setana tih chu Pathian dotu ber hming atâna hman a ni a. Thuthlung Hlui hun hmasa lamah Setana tih hi mi mal hming anga hman a ni lo, dodâltu tihna a ni mai. Thuthlung Hlui hun hnuhnung lam lehkhabûahte erawh chuan hming bîk angin hman a ni ta (Job 1&2; Zak 3.1-3). 1 Chr 21.1-ah Setanan Davida chu chhiarpui nei tûrin a ti. Thuthlung Thar hunah Setana chu thiltihtheihna nasa tak nei, sual lalram chunga thuneitu lalber anga ngaih a ni. Septuagint-ah Hebrai ṭawnga Saṭan chu diabolos tiin an letling a; chu chu dâwta mi sawi hmingchhetu, hêktu tihna a ni. Thuthlung Tharah Setana tih chu vawi 33 a lang a; thlêmtu (Mt 4.3; 1 Thes 3.5), mi sual (Mt 13.19; 1 Jn 5.18), hêktu (Thup 12.10), hmêlma (Mt 13.39), ramhuai lal (Mt 9.34; 12.24; Mk 3.22; Lk 11.15), he khawvêl chunga rorêltu (Jn 12.31; 16.11), boruaka thuneihna lal (Eph 2.2) tih a ni a. Paulan vawi khat Beliela a ti a (2 Kor 6.15); Isuan Beelzebula a ti bawk (Mk 3.22; Lk 11.15,18-19). Thupuanah chuan hêng hming zawng zawng hi khai khâwmin rûlpui tar Dragon leh Setana tih hming a pu a ni.

Thuthlung Thar hunah an ngaih dàn tlânglâwn ber chu khawvêl hi sual leh ṭha indona hmun tih hi a ni a. Johanan eng vàngin nge ringtute chu leiah beih an nih a, tihduhdah an nih sawi fiah nân vàn aṭanga Setana paih thlák chu a chhanah a ngai a; Setana leh a hoten ringtute chu leiah tihchhiat tumin an bei a; an hmanraw lian ber chu Rom lal thuneihna a ni. Setana leh a hote thuneih hun chhûng erawh chu a rei dâwn lo. Mikaela hnehna chu râlthuam tel loa hnehna a ni a; Beràmno Krista thisen leh ringtute tuarchhelna chu a hnehna hmanrua a ni.

Thup 12.13-17

Vàn aṭanga paih thlák ták Setana chu fapa hringtu hmeichhe chungah a ṭuan ta a; chumi awmzia chu Pathian mite chu a bei ta tihna a ni. Rom sawrkarin Kristiante nasa taka a tihduhdah thu sawina a ni. Hmeichhia chu Pathian mi dik takte an ni a, chutih lai chuan Kristiante chu Pathian mite chu an ni. Kristiante chhan chhuah an nih dàn chu mupui thla pahnih pêk nèn tehkhin a ni a; Pathianin a mite a chhan chhuah chu chutiang chuan tehkhin a ni ṭhin (Dt 32.11f; Ex 19.4; Is 40.31). Thlalèra thlâwk lût tih hi kum AD 70-a Jerusalem tihchhiat hma lawka Pella (Jordan rama mi) hmuna Kristiante tlânchhiat behchhana sawi a ni ang. Johana rilrûah Exodus 32.11 thu hi a awm a ni mai thei. Pathianin ringtute chu a chhan chhuak dâwn; an tuar rei lutuk lo ang. ‘Hun khat leh hunte leh hun chanve’ tih hi Judate ṭawngkauchheh pakhat - kum khat, kum hnih, kum chanve tihna a ni a; chu chu ni 1,260 a ni.

Rûlpui tar hmanraw hnuhnung ber, a kâ aṭanga tuilian lo chhuak chuan hmeichhia chu tihchhiat a tum a; mahse leiin a kâ a âng a, tui chu a lem zo ta a! Dragon chu hmeichhe chungah chuan a thinur ta êm êm a; a thlah la awm - Kristiante chu a do ta a. “A thlah la awm” tih chu Isua ringtu mi rinawmte an ni a; “Pathian thupêk zâwma Isua hriattîrna thu pawmte” tih an ni. “Isua hriattîrna” (Gr. marturian Iesou) tih chu Isua tâna thuhretu an nih thu sawina a ni a; maturian hi thuhretu tihna (martus) aṭanga lo kal, martar tih ṭawngkam lo chhuahna a ni. Johana hunah khân Rom sawrkarin Kristiante a tihduhdahna kha a kal zel a; dragon-in ringtute a ûmzui zêl angin Johanan a sawi a ni.

Johanan vàn indona chanchin a ziah dàn hi tehkhinna thil a hman avàngin ngialngan taka lák vek chi a ni lo. A hun laia thu zuak lâr tak apocalyptic literature leh Grik thawnthute chu behchhanah a hmang a. Rom-in ringtute chu nasa taka tiduhdahin bei mah se, Pathianin anni chu a chhan tih chu a sawi tum ber a ni. Rom sawrkarin Kristiante a tihduhdah anga ringtute tihduhdahna tûnlai hian a awm rih lo a ni mai thei, mahse khawi hmunah pawh Kristianten beihna an tâwk thei a. Mi mal nunah pawh kan rinna tihnual thei eng thil pawh kan tâwk thei a; chutiang harsatna kârah chuan awm mah ila, Pathian thupêk zâwma rinawm taka Isua zui tlat hi ringtute awm dàn tûr a ni.