Revd Chuauthuama

Guest writer

Revd Chuauthuama

PATHIAN THU HI ENG NGE NI?

June 11-ah khân ‘Khati khân kan hril ṭhin a’ tih ka rawn ziak tawh a; khami chhunzawmna ang deuh khân tûn ṭumah hian ‘Pathian thu hi eng nge ni?” tih ka rawn ziak a ni.

Kum 1995 Nilai leh Beihrual Thupuiah khân sawi ho tùr pahnih, “Bible hi Pathian thû a ni tih leh Bible-ah hian Pathian thû a awm tih danglam dàn han sawi chiang teh u?” tih leh “Bible-ah hian Pathian thuû ni lo a awm em?” tih khân sawi a hlawh viau a (Rev. C. Rosiama, Nilai leh Beihrual Thupui. Synod Publication Board, 1994:15). Aizâwla kohhran pakhatah Pastor-in khami zàna thupui kha sawi tùrin min rawn sâwm a; chu kohhranah chuan Pathian thu pawm dàna duh fîr tak pakhat a awm a. Ka sawi sual chãngin pen leh lehkha a inchhawp ràn mai a. Mahse, min hlinna tùr a hmu ta lo a nia ang; a chhan chu a mi ngaih sàn tak John Stott-a thuziak hmangin ṭan ka khawh tlat alâwm!

John Stott-a chuan, “Scripture hi Pathian thû a nih ang bawkin mihring thû pawh a ni... Scripture ṭobul ṭhuang hnih (dual authorship) hi thu dik pawimawh tak, fîmkhur taka vèn him tùr a ni a. Kawng lehlamah chuan Pathianin thû a sawi a, thu dik a puang chhuak a, a phuahtu mihring chu tisual lo tùrin a vêng a, an mi mal nihna erawh su buai loin. Kawng lehlamah chuan mihringin thû an sawi a, an rilru zalên takin an hmang a; Pathian thuchah erawh her danglam loin. An thûte chu anmahni thû ngei a la ni reng a. Nimahsela, Pathian thû a ni reng bawk a; tichuan Scripture-in a sawi chu Pathian sawi a ni,” tiin a ziak a (John Stott, Understanding the Bible. Gospel Literature Service: Bombay, 1990:140-141). John Stott- sawi dàn hi Pathian thu zir mite ngaih dàn tlânglâwn ber a ni.

Bible hi Pathian thû kan tih chhan ber chu Pathian thâwk khuma pêk a nih vàngah kan ngâi. Rev. Lalsâwma khân ngialngan taka thâwk khum (mechanical inspiration) kha “Pathian thu zirna nèn a inmil lo,” a ti (Rev.Lalsâwma, Kristian Thurin Zirna. 1998:11-12). Mechanical inspiration hi chu Bible pawm dàna duh fîr intite pawm dàn a ni ber a; mahse, an pawm dàn ang takin an zawm lêm hlei lo a! Rev. Lalsâwma vêk chuan, “Pathian thâwk khum tih hi Pathian Thlarauvin a tinung tih tlukah pawm ila,” a ti bawk (op.cit., p 11)).

John Stott-a pawhin ‘mechanical inspiration’ hi pawm chî-ah a ngâi lo. Bible ziaktute (human authors) hi Pathianin, “dictating machines emaw, tape recorders emaw angin a hmang lo... mihringte hnêna thu sawi nân Pathianin eng thil pawh hmang se, an mizia a paih bo lo. Chutih ahnehin an thu ziah dàn kal hmang leh ṭawngkauchheh chu anmahni tih dàn pângngai a ni reng... Pathianin an mizia te, rilru put hmang te, an zîk chhuahna (background) te, an thil lo tawn tawh (experience) te a hmang ṭangkai a ni,” a ti (John Stott, Understanding the Bible. GLS :Bombay, 1990:140). C. J. Allen-a chuan “thâwk khum chu a thu ziah chhuah dàn (method or process) lam âiin Pathian chhandamna thuchah kha a ni zâwk,” a ti a (C.J. Allen, ‘The Book of the Christian Faith’ in The Broadman Bible Commentary. Volume I (Nashville : Broadman, 1973:6). Mechanical inspiration hi kan pawm dâwn chuan Bible thu zawng zawng hi pawimawh dàn inang vekah kan dah dâwn tihna a ni a; chutiang chu Bible pawm dàn tùr a ni lo ang.

Bible-a thu chuang zawng zawng hi rinna leh thiltih tehna atân hman a ni ngai lo a; a thuchah (message) hi rinna leh thiltih tehna atâna hman chu a ni zâwk. Chu pawh chu John Stott-a lo sawi angin hmànlai dinhmun (context) anga inteh vek loin, tùnlai dinhmun (context) anga her rem a ngâi záwk ṭhin a ni.

Bible hi eng ang lehkhabu nge a nih? Gnana Robinson-a chuan Bible hi eng ang lehkhabu nge a nih loh tih chu hetiang hian a lo ziak a: (a) Bible hi Pathian ziak sâ, vàn aṭanga rawn thlâk a ni lo; (b) Bible hi dàwi bû (magic book) a ni lo; (c) Bible hi nungchang kaihhruaina (hand book on morals) a ni lo; (d) Bible hi chanchin ziahna pângngai a ni lo; (e) Bible hi manual of science a ni lo; (f) Bible hi lehkhabu awlsam a ni lo (Gnana Robinson, How to study the Bible (Tamilnadu Theological Seminary :Madurai, 1987:3-6).

Mi ṭhenkhat chuan Bible hi magic book ang thawthângin an ngâi a; mahse magic book a ni si lo. Mi ṭhenkhat chuan Bible hi nungchang kaihhruaina tùr hrim hrima ziah emaw an ti a. Nungchang kaihhruaina chu a awm ngei a; mahse chutiang ringawt tin zâwna ziah erawh a ni lo. Bible hi mihring chanchin ziahna pângngâia ziah ni loin, mihring chanchin bâkah hrilh fiahna (history plus interpretation) a ni. Bible hi science bu a ni lo va; mahse a ziaktute hun lâia science an hriat thiam dàn erawh chu a inphûm a; tùnlai science nèn hmeh rem vek theih a ni lo.

Gnana Robinson-a chuan Bible hi eng ang lehkhabu nge a nih hetiang hian a lo ziak thung a: (a) Bible chu lehkhabu fawm khâwm (library of books) a ni; (b) Bible chu Pathian inpuanna chanchin a ni; (c) Bible chu Pathian thu atâna ziak ni loin, Pathian thu atâna pawm a ni (Gnana Robinson, How to study the Bible (Tamilnadu Theological Seminary :Madurai, 1987:7-9). A tâwp ber (c) hi sawi zau ta ila. Bible hi a ziaktuten, “Khawi nge, Pathian thû tùr ka’n ziak teh ang,” tia ziak an ni lo a; an thu ziah kha kum eng emawti hnûah Pathian thu (scripture) atân an pawm ta chauh ṭhin a ni. Pathian thu atâna pawm ni tùr hian kum tam tak a kal tlang a; tehna hrang hrang hman a ni bawk.

Thuthlung Hlui bute hi Pathian thû atâna pawm tùrin kum 1000 âia rei mah a awh a. Dàn bute hi BC 400 vêlah Scripture atân pawm fel an ni a. Zàwlnei lehkhabute hi BC 200 vêlah Scripture atân pawm fel an ni leh a. A dang zawng (Thuziakte) hi AD 90 vêlah Scripture atân pawm fel an ni chauh a. Thuthlung Thar bute phei hi chu AD 367 hnu lamah Scripture atân pawm fel chauh a ni.

Bible ziaktute pawh hi hriat dik theih an awm ang a; tam tak erawh hi chu eng tikah mah kan hriat theih loh tùr an awm ang. Juda-ten Thuthlung Hlui bute ziaktu anga an lo sawi (Talmud, Baba Bathra 14b) pawh hi pawm vek theih a ni lo. A ziaktu hriat dik hi Scripture hlutna a ni chuang lo a; Hebrai lehkhathawn ziaktu chungchângah Kohhran pate zînga pakhat Origen-a’n, “A ziaktu chu Pathian chauhin a hria,” a tih bák sâwn theih a la ni lo!

Bible bu hrang hrang hming phuah dàn lah hi Bible a nih chhan a ni bawk hek lo. Hebrai Bible leh English Bible-a a bu hming tam tak hi a thuhmun hek lo. Hebrai Bible-ah chuan Genesis hmingah a thu hmasa ber ‘Bereshit’ tih chu an hmang mai a. Exodus pawh Juda-ten a thu hmasa pahnih hmangin We’elleh Semôt (Hêngte hi hming chu a ni) an ti a, a kaih tàwiin ‘Semôt’ (Hmingte) an ti mai. Leviticus pawh a bu thu hmasa ber Wayiqra’ (A ko a) tih chu an hmang leh mai a; Numbers lah thu hmasa 4-na Bemidbar (Thlalèrah) tih chu a hming a ni leh mai bawk. Deuteronomy pawh Juda-te chuan ’Elleh Debarim (Hêngte hi thûte chu a ni), a thu hmasa pahnih chu a bu hmingah an hmang daih bawk. Tûnlai angin a bu hming tùr hi beng sikin an ngaihtuah lâwk ve lêm lo!

Mi tam takin Bible kan chhiarin kan ngaih dàn mila hrilh fiah kan tum ṭhin. Rilru inhawng takin kan zir lêm lo. Scottist Presbyterian mi thiam tak, William Barclay-a’n, “Bible kan chhiar hian Pathian âw ngaihthlâk kan tum tùr a ni a; mahni aw thangkhâwk ngaithla tùr kan ni lo,” a tih hi a dik hle (William Barclay, Introducing the Bible. 1972:93).

Bible-ah hian a thu hriat thiam loh tam tak kan nei ang; chumi avàng chuan Bible zir kan thlahthlam tùr a ni chuang lo. C.H. Spurgeon-a chuan, “Sangha ka hmehin a ruh ka khawih veleh sangha zawng zawng chu ka paih ngai lo a; a ruh chin kha ka paih a, a sa ṭha lai chu ka ei mai ṭhin. Chutiang deuh bawk chuan Bible kan chhiarin a thu harsa kan tih deuh kan neih pawhin bànsan mai loin, kan hriat thiam lai kha chhiar mai tùr a ni,” a ti (Quoted by William Barclay in Introducing the Bible. 1972:132).

Thuhriltu hmingthang tak, Billy Graham-a pawh khân hetiang hian a sawi a, “Bible-ah hian ka hriat thiam loh tam tak a awm a; pawm theih loh tam tak ka nei bawk. Bible thûte hi a ngial a nganin ka pawm vek lo. Vànram chu mêl chuti zât bial a ni ka ti ngai tawh hek lo. Isua awmna hi vànram chu a ni mai a; Pathian nêna inṭhenna hmun apiang hi hremhmun chu a ni mai,” tiin (David Frost, Interview with Billy Graham. BBC dated 25.6.1989 at 4.34 pm). David Frost-a’n BBC-a Billy Graham-a a kawm hi Cambridge-a ka awm laia mi, a ni leh dârkâr (minutes nèn lam) hi ka chhinchhiah thlap a ni.

Bible hi eng ang lehkhabu nge a nih chungchângah chuan hêngte hi chhinchhiah deuh bîk ila:

(1) Bible hi Pathian leh mihring inzawmna chhe tawh hnû siam ṭhat leh dàn chanchin ziahna bu (salvation history) a nih avàngin Pathian thû a ni.

(2) Bible hi Pathian hretu leh Pathian mi hriat, amah hmangaiha a thu zawmtute thu ziak a nih avàngin Pathian thû a ni.

(3) Bible hi Pathian inpuanna leh chhandamna hna, Isua Krista kal tlanga a thawh dàn chanchin ziahna bû a nih avàngin Pathian thû a ni.

(4) Bible hi Lal Isua chanchin leh a zirtîrnate chanchin ziahna lehkhabu awm chhun a nih avàngin Pathian thû a ni.

Bible-ah hian thu chi hrang tam tak a awm a. Pathian kamchhuak ngial­ngan tak te, suala tlu tawh mihring thusawi te, ran (rûl leh sabeng­tung) thusawi te, Setana thusawi te, ring lo mite thusawi te, Pathian pawisa lo leh hre lote thusawi te, ringtute zîngah pawh Pathian aṭanga an dawn ni lêm lo, anmahni irâwm chhuak an sawi te tam tak a awm a. A mala lâk chhuah phei chuan mihring thu ngialngan takte pawh a awm. John Stott-a’n “Bible hi Pathian thû a ni a, mihring thû a ni bawk,” a lo tih kha a dik hle a ni.

Amaherawhchu, chûng thû zawng zawngte chu Pathian thutak (God’s truth) tihlan nân ziak a ni a; a pum puia thlirin ‘Pathian thû’ a ni vek. A pum puia thlìra ‘Pathian thu’ chhûngah hian Pathian thu laimû, thu dik, kan nunpui tùr, a thuchah chu a awm a. A thuchah dik tak hre tùrin Bible hi chîk taka zir a ngâi. Zirna hi mausàm chi a ni lo a; hlam­chhiah chi lah a ni bawk hek lo. Taima taka Bible hi zir tùr a ni.