Guest writer
Mafaa Hauhnar
THINLUNG THIANGHLIM (Calon Lân - A Pure Heart)
Khawvel nawmsakna leh nawmsipbawlna, rei lo têa thlawk bo va, liam a, kiam leh mai ṭhin hi thupui berah kan neih fo va. Tisa thil thlahlelin, khaw hmu lo lêkin kan tlân tak dâwr dâwr a. Sum leh sânna sawngsawhlawt lo vangin kan tuihâl huam huam a. Changkânna chhawrnahawm lo châkin kan chau va; chaw dangral ûmin kan phê kan phê a. Chem lova lu inlaksak tumin kan inveh tawn huai huai mai a nih ber hi.
Chu’ng thil chuan kan chhungril nun a tisawprawpin, a ti-awngrawp a. Khum nuam takah muhil thei lovin kan thal vêl a. Eitur tuihnai leh to tak takin kan hrawk a fah lo va. Sum leh pai ngah êm êmin kan rethei tlawk tlawk mai a nih hi.
Ruah mual liam ang maia daih rei lo a nih hi hria-in, American missionary ropui David Brainerd chuan, “Ropuina, hausakna, chawimawina leh tisa châkna hrîkthlâkna aṭanga lo luang chhuak khawvel nawmchenna hi neih aiin neih loh tawp a ṭha fê zawk,” a tih phah hial a ni.
Hlimna leh lungawina tak tak leh tluantling hi pawn lama hmuh leh khawih theih thilah hian zawng lovin, kan chhungril lamah hian kan zawn a ngai zawk hial lo maw.
Naupan lai (ti ve ngial teh ang)-a ka hla duh leh mawi ka tih êm êm, mahni tawka kum a tam ve telh telh a, a mawina leh hlutna tak tak ka pawh tulh tulh chu he hla hi a ni:
Khawvel sum tinrêng leh lunghlu,
Ka dil lo, nawmsakna nen;
Rilru mawi leh thianghlimna chu,
Ka dil zâwk, chu’ng zawng ai chuan.
Lâwmnaa khat rilru thianghlim,
A mawi tûktinpâr aiin;
Fak zai vâwr, rilru thianghlim chuan,
A ning lo, tlaini lênin.
Khawvel ropuina ka dîl chuan,
Sirva ang a thlâwk bo thin;
Rilru ṭha, thianghlim hlu tak chuan,
Kumtluang chenin min hnêm thei.
Ka dîlna hi chhun leh zanin,
Aw chho la, fak hla angin;
Aw Pathian, Chhandamtu zarah,
Min pe rawh, rilru thianghlim.
He hla hi “Calon Lân” Welsh hymn aṭanga lehlin a ni a. A thu ropui tak mai hi kum 1890 chhova Daniel James (Gwyrosydd) poem phuah a ni a. A thluk hi Gwyrosydd-a ngenna avanga Landore John Hughes-a siam a ni thung. Welsh national team-in rugby an khelh dawnin he hla hi an sa deuh ziah ṭhin a, Welsh hnam hlapui pakhata ngaih a ni. Welsh hla lar dang ang lo takin he hla hi, a Sapṭawnga sak lar ve vak a ni tlat lo.
Mizo ṭawnga hnûm leh hnûnhnâng nei, mawi leh mâm thlapa letlingtu hi tun hma zawng khan Pi Zaii (Kattie Hughes) anga dah a ni ṭhin. Heti taka Zoṭawng ngaihnobei hian Zosapin a chhuah theih rin harsa ka ti hle ṭhin a, rinhlelh hmang Thoma-ah ka ṭang ṭhin. Hla leh A Phuahtute tih lehkhabu buatsaihtu Rev PD Sena pawhin, “ ... a hla thu kalhmang en hian Mizo tu emawin a lehlinpui ni âwm tak a ni,” (p. 131) a lo ti ve tho mai.
Kum 2005-a Kristian Hla Bu ennawn (18th revised edition) an chhuah khan ka lo ringhlel sual lo tih ka hre ta. “Lettute: Miss K. Hughes 1889 - 1963, Lalhlîra 1900 - 1949” a inti ta kalh mai. Welsh hla bu (Welsh Tune Book 626) aṭanga lak a nih avang hian, a Welsh ṭawng aṭangin Pi Zaii khan Lalhlira tan Sapṭawngin a let ang a - a tan chuan, “Calon lân yn llawn daioni,” tih vel kha hriatthiam ngaihna awm mawlh hek lo le - tichuan, Pi Zaii’na Sapṭawnga a lehlin sa chu Lalhlira khan Zoṭawng dak nalh thlarhin a keuh ve leh a ni ngei ang.
Kohhran mi hmasa, hla phuahthiam Lalhlira hi thu leh hla lama mi hrâng, Sangzuala Pa ti a kan hriat lar, Dêngchhuana pa a ni a. Hla phuah leh lehlin lamah sulhnu a nei nual a. Zosap nena thawk duna an hla lehlin pawh kan Kristian Hla Bu hman laiah hian 5 dah a ni. Chu’ngte chu: Pu Mena (EL Mendus) nena an lehlin: Pathian Thil Rêl Dan Chu (22), Khawvelah Pathianin Hmun Tinreng A Awh Kim (24), He Khawvel Hriat Ngai Loh Muanna Min Pe La (423), Ka Hunte Nangin I Vawng A (552), leh he hla Pi Zaii nena an lehlin, Khawvel Sum Tinrêng leh Lunghlu (532) te hi an ni.
“Vana Jerusalem aṭangin” (504) tih Zosaphluia (DE Jones) lehlin pawh hi Lalhlira khan a chang hnihna a lehlin chhunzawm bakah, a chang thumna chu ama irâwm chhuakin a phuah belh hial a. Hla Bu an chhut ṭhat dawn paw’n telh ve an tum nghe nghe a. Amaherawhchu, a hla thu-ah khan “rih sang kai” tih te, “lungloh siktui thiang” tih angreng te tel kha an ngaimawh a; tidanglam tura an tih pawha a duh loh avangin a tel lo hlen ta a ni âwm e. A uiawm vawng vawng ngawt mai. Tuna kan hla bu hman laia Chang 2na lo lang hi chu, C. Thansiama lehlin a nih hmel.
He thinlung thianghlim dilna, ṭawngṭaina hla ṭha leh mawi tak mai Naupang Hla-a dah a, naupang kan papêk titih mai hi chu a pamhmai ka ti tak zet. A thumal hawnna leh kharna thleng hian naupang hla a nih bikna tur reng reng ka hmu hauh lo.
A nihna-ah tak chuan, naupangte hi chu a tlangpuiin an rilru a ṭha-in, a thianghlim sa zâwk a, khawvel thilin a la khâl khaw lo ve lo. Isua ngei pawhin ropui inchuh a zirtirte hnenah khan, “Thu dik ka hrilh a che u, in inlamlêta naupang tê ang hi in nih loh chuan vânramah in lût tawp lo vang,” (Mt 18:3) a tih hnu-ah, “Vânram chu heti ang mite ta hi a ni si a,” (Mt 19:14) tiin a han tuihnih leh hial a nih kha. Rilru ṭha, mawi leh thianghlim hlu tak mamawh nasa zawk chu, khawvel ropuina, hausakna leh nawmsakna thlakhlelhna leh awhna sualina a beih a, a bawih buai bân loh puitlingte zâwk hi kan ni.
Kum 20 chuang liam ta-a ka poem phuah pakhat kha ka hre chhuak zawk mai:
PANLAI NGAIHAWM
Fan leh theih hi ka nuam mang e,
Panlai kan nun tawnmang chang hnu,
Sîrva nena lung kan rual lai,
Engthâwlna râwl khat kan chhuah a,
Siamtu sakhmêl kan chawi lai kha;
Lêt leh ka nuam, vawiin ngeiah.
Kir leh ila rangka tualah,
Sai kan sênlai nun thianghlimah;
Chung tûrnipui a hrâng lo va,
Lênna sumtual hawihte’n a vul,
Than tum, sân tum kan buai lo va;
Chatuan pâr tlân chu keimahni.
Kâwla zantiang a liam hunah,
Êngah tawnmang a ral ang a,
Sûn hnu nunhlui ka tawng leh ang.
Tunah erawh ka tlei mawh e;
Koh theih phung loh, ka Pârlai nî,
Dam takin aw, mangṭha rih le!
“Khawvel Sum Tinrêng leh Lunghlu” tih hla a mamawh lotu zawk ta bila kan han neihtir hi chu zaipawl member ṭha sa hnena Pathian thu hrilh nghek an sawi ang mai hi ni deuhvin ka hria.
He hla hi tun hnaia khawvelina a hmelhriat thar lehna chu, khawvel inelna ropui Britains Got Talent 2012-a Welsh mipa tleirawl rual, kum 14 leh 19 inkar “Only Boys Aloud” zaipawlin, Welsh ṭawng ngata an han sak a, final an thlenpui rup
aṭang khan a ni. Ena ngaithlatute a hneh ngang a ni ang, an mur sawng sawng a, an mittui a parawl kuang hlawm mai.
Endiktu ngiaunger, ngeiawm leh ngaihawm ber mai Simon Cowell meuh paw’n, “Kha hla ka la hre ngai lo nâ a, ka va han duh tawpkhawk ngawih ngawih tak em!” a tih bakah, “Hei vang hian alawm he show hi ka ngaihhlut ni. A thu awmzia pakhat pawh hrethiam lo chungin, ka thinlung a fan a, ka hnuk a khawih,” a ti zui thlawt zu nia!
Hausakna, hamṭhatna leh hmingthanna chu hlimpui khuang ri angin a la thâmral ang a, dam chhung ro tling tur erawh chu rilru ṭha leh thinlung thianghlim hi a lo ni.
A Zoṭawng nena lo en tawn a, lo khaikhin duh tan, Rees Harris lehlin hi ka’n dah ve reng reng ang e.
I seek not life's ease and pleasures,
Earthly riches, pearls nor gold;
Give to me a heart made happy,
Clean and honest to unfold.
A clean heart o'erflow'd with goodness,
Fairer than the lily white;
A clean heart forever singing,
Singing through the day and night.
If I cherish earthly treasures,
Swift they flee and all is vain;
A clean heart enriched with virtues,
Brings to me eternal gain.
Morn and evening my petition,
Wings its flight to heaven in song;
In the name of my Redeemer,
Make my heart clean, pure and strong.