AMAH DÊNGRIKHUMA

Mizo pa lar leh chanchin ngah, hranghlui huhâng ngah, mite chawk hlimtu “entertainer” ropui, Hawaiian Guitar tum thiam leh fiamthu thiam vanga Zoram khawvel dung leh vanga pa hmingthang, mi zakhaw-rawi Dêngrikhuma (2.4.1936 - 5.10.2016) chuan tun Thawhlehni chawhnu dar 1:30 khan “heart attack” vangin min theih lohsan a, khami nî kha Zofate tana chhiatnî-ah min chansak ta!

Talent leh danglam bikna ngah em em mai a ni a, “super man” chu ni lo mah se, William Shakespeare-a’na, ‘The elements so mixed in him that Nature might stand up and say to all the world, “This was a man,”’ (Julius Caesar: Act 5, Scene 5) a tih ang kha a tling phâkin ka hria (ka letling buangbar ngam lo teh ang).

Pa chanchin ngah tak mai kha a ni a, khaw pakhatah phei chuan amah kha thawnthu emaw te an lo ti hial a ni. A chaw lâk ṭhat leh a hmarcha ngam thu ringawt pawh ngaihnawm tham sawi tur a awm.

Tuiah chuan sahrampà tih hial tur khawpa tui thiam a ni a. Ama nunna thâpin mi engemaw zat tui tla tur a lo chhanchhuak tawh a. Tui tla ruang zawn ngai an awm pawha pun hlawh tak ṭhin a ni.

Thing a thiam hle mai a, Tlangnuam Mualveng tuairam kûnga ngau nunchan a han zir fiam vêl phei chu, en ṭha ngam si lo, hmuhnawm ti siin an thlir ṭhup a, a ni Sêni hlauthâwng lutuk, awm ngaihna hre lo pawhin, “Dengrikhum, tla nghal rawh,” a ti hial a ni.

A hming hlun chherna pakhat leh chu fiamthu thiam lamah khan a ni a, fiamthu phawkphawhraw lamah khan a ni lehzual. A fiamthu sawiho hi tun thlenga a sawitu hriat leh hriat loh pawha mite la inhrilh chhâwn nasat pawl tak a ni a. Comedian Search TV Show-a fiamthu thawh thiam bera thlan ni tawh Roluaha pawh khan Pu Dênga fiamthu hi a kharchhawng hnem ve hle. Mite hriat a hlawh
ṭanna, “hnawhtawt” fiamthu pawh kha Pu Dênga fiamthu a ni. Thâwkkhat laia kan ṭawngkauchheh chelek nasat êm êm, catchphrase “ka nih chiah chu/ka nih loh tawp chu,” tih pawh kha chuti tho. Pa pakhatina doctor a râwn thu kha, heti hian a sawi ta niin ka hria:

“Doctor, kei hi ka TB ve a ni lo maw,

ka inringhlel riau mai.”

“TB chu an khuh bawrh bawrh a,

an khâk te a tak a, an thaw a hah ṭhin em em a.”

“E, ka nih chiah chu!”

“An chau viau chung hian zan te hi

an mu ṭha hleithei lo va.”

“E, ka la nih chiah chu!”

“An taksa a chak tawh loh êm avang hian

tisa châkna te hi an nei thei tawh mang lo va.”

“E, ka nih loh tawp chu!”

A fiamthu thawh thiam dan kha a sawi maiah khan a tâwp lo, chezia leh hmêlhmai siam danglama fiamthu thawh (physical comedy), “slapstick” an tih te kha a thiam êm êm mai a. A hmêl ringawt khan ṭo haw tur te, kâwlphê te a lantir thiam a; a hmai a titawi phei chu, “Hmuh tawh tih a awm thei lo,” tih khawpa lawm hlawh a ni.

Zofate khawvela amah phochhuaktu langsar ber chu a Hawaiian Guitar nawh thiam kha a ni ang. Hawaiian-ho rimawi hian a lung a lên riau mai a, kum 1953 chho khan a khurbînpui chho ta a, kâr lovah All India Radio-ah instrumental artist a ni chho a, hetah hian hla 70 vêl a khung hman. AIR Mizo program ngaithla ṭhin tan chuan a hming hriat loh hi a thiang lo emaw ni tih tur khawpin a hming a chher. Tun hnu-ah AIR Lunglei te, DDK te, leh LPS Cable TV lamah te pawh hla a khung ve nual a ni.

Mi huaisen, mahni tâwka thahrui ngah tak, mi luhlul, khawngaihna leh lainatna ngah, mi thilphal, a taka ṭanpui ngaite ṭanpuitu, Mizo tlawmngaina meichher vawng nung ngat ngattu a ni.

Ama chungchang leh chanchin chi hrang hrang kha, mite’na ziak tura an nawr a, an phût nasat em avangin, a fapa tlum ber nen Amtea Hauhnar nen theih ang tâwk tâwkin hma an la dun a, kumina a bu-a chhuah hman hrâm pawh an tum ruh viau, chu a memoir hmingah chuan, “Keimah Dengrikhuma” tih hi an han vuah chhaichhin a, hmuh hlân a nghahhlehawm ngawt mai.

Zoram mipui vantlang hmaa, entertainer anga a inlan hnuhnun ber chu, kum 2009 Comedian Search season 2naa a ṭingṭang nena Chemtâtrâwta thawnthu min hrilh kha a ni ang.

Kan vengina “Block Veng” kan tih aṭanga “Veng Pui” kan tih mai lama an rawn insuan phei hnu phei hi chuan sik leh sa inthlâkthleng, ṭhâl, nipui, fûr, favâng, thlasik-ah hian, a khawhar leh a lunglêng awmmawh hian, a Hawaiian Guitar hian hla chi hrang hrang - lêngzêm, lênglâwng leh Pathian hla te hi, no nghial hian a nâwt hlerh hlerh ṭhin - chawhnu her lamah hian a ni tlangpui. Chu a thâwm chu kan in aṭang hian a ngaihthlak nuam tâwk vel chiah a, ka lung hi a tilêngin, ka lunglên hi a hnêm hnem teh a ni a. Pu Deng, i ṭingṭang chu i bâng tawh dawn si maw? Engtin nge nang leh i ṭingṭang tel lo hian awmkhawhar nî hi ka vui liam tâk ang le? I ti-âwm lo ka va ti ve.

Tun Thawhṭan khan damdawi inah ka va tlawh ve a. A fapa Amtea'n, "Ka pa, hei Mafaa i hria em?" a ti a. Chau takin a meng a, dâvâ ruai hian mi a rawn melh ṭâwk ṭâwk a, "Hria e, Mafa, i va tlangval ve," mi rawn ti chuai raih a. A thaw kâwk kâwk a, a âwm a insêp hluau hluau va, a maimichhing zui leh ta a.

Kha kha mi talent nei ṭha, Zofate lo chawk hlim a, lo awi lungleng ṭhintu Pu Dengrikhuma damlai hmêl ka hmuh hnuhnun ber leh, a âwkâ ka hriat tâwpna a lo ni ta reng mai.

A hun hnuhnung lama a ṭingṭang tum lo tumpui vetu ni a a hriat Van zaipawlte chuan rimawi aw kim nen, hlim takin, nui bâwk bâwk chungin Chatuan Chawlhnaah chuan lo lâwm lût rawh se!

DAM TAKIN ZÂWK LE AW!

Inngaihtuah buaiin indawm kun duh tawh ting suh, Bawihtê, tun thleng thlenga a chhan i la hre lo a nih chuan, i hrechhuak phâk ngai tak tak chuang lo ang. I rilru-in âr bo zawngin, i ngaihtuahna vah kualtir chiam mah la, awmzia a nei tawh lo.

Khawfîng a chah a, âr a lo khuan a, kâwl a lo vâr hunah, i tukverhah khan han dâk la, kei chu hla takah ka lo liam tawh ang. Nang hi khualzin vâkvai, thlen in hnawng anga min siamtu ber chu i ni si a. Mahse i rilru ti-hah duh suh; a tâwk e, a tâwk ta e!

I pindan thim rup mai te kha han ti-êng thar hlut duh lêm suh, Bawihtê. Tun hma zawng pawha min tih-ênsak ngai loh kha. Ti-êng eng ang mah la, ka tan kori a tu tawh lo, a ênna chhim phâk lovin, a thim chinah ka tâp tawh si.

Chutih rual chuan, min chelh bet a, ka rilru min thlâktir leh turin engemaw tal han tiin, min hmin thar leh turin eng thu emaw tal han sawi la chu ka ti mang e. Mahse, a hma zawng pawh khan engmah kha kan sawi dûn ngai tak tak chuang lo va ti raw’? A, inngaihtuah buai duh tawh lo mai rawh. A ṭha e, a ṭha vek e.

Chêmtê, min ko min ko duh tawh suh. Tun hma zawng pawha min koh ngai loh kha. Min au lawm lawm pawh ni la, i awrâwl hre phâkin ka awm ta lo.

Ka thinlung ka pe che a, chu chu tawngkhawp lovin, nang chuan ka thlarau nen lam i phût si!

I mi enkawl danah khan i nun a râwng e, ka ti reng reng lo. Tum ngat la chu kha ai kha chuan min ngaihsakin min duat thei teh meuh mai. Mahse chu chu ka vuivaihna lamah lo ngai lo la. Kan hun hlu kan inkhawhralsak tawn mai mai a ni.

Nangmah hnuchhawn zawngin ka vahvaihna kawng chu ka zawh mai ta’ng e! Khawi lam nge ka pan dawn tih erawh chu ka hrilh thei lo vang che, kei ngei pawhin ka kawng zawh lai hian khawii hmun nge a pawh ka hre bik miau lo va!

“Mangtha” ti chuan ka thlah phal lul lo che; chuvangin, Dam takin zâwk le aw!