Thlaler Tuihna

A khuhhawnna: Thlalerah chuan tu nge ro phum ruk chu hai chhuak tawh a, thlalerah chuan tu nge a nunkhaw nawmna ch>n tawh a, thlalerah chuan tu nge kumkhaw tlaitluana tlai puar ngai ni? Chu thlaler chuan beiseina nge a chhuah tama beidawnna? Chu thlalerah chuan hmanah cowboy hrohram leh rorum tak takte pawh kha an lo tlu hlum tawh a, pasalṭha huaisente kha an lo chau zo tawh a, kan Lalpa ngei pawh khan "mi chak lo" ni tura thlemna kha thlalerah a ni lo'm ni, a hman tam ber a, hautak a tih ber ni!? Mahse, chu thlalerah chuan tute emaw chu an khawt^ng tlat a, chu thlaler nunrawng chuan an nun a ei chhiat ve phak loh mi ^wmnem leh derdep te an awm asin!

Ni sa vawl vawl leh ṭanah ṭan luat awm lo khawpa tisa leh thlarau ei a, dit a, duat reng reng lo thlaler nunah chuan kei, ka kal ngam lo va, ka dai ngam lo va, chuti ang thlaler hrohram chuan ka nun hun chhung tawi t>-ah hian min tuam lo hram se tih hi ka ṭawngṭaina a ni. Mahse chuti ang hmun rapthlak, khawharthlak, lunglenthlak, beidawnthlak leh nun tinreng maiina a tha ngei loh zawng tak mai ni mai awm hmunah chuan tute emaw chuan nun leh hun kha chen kha an lo hmang tawh a. Chu'ng zingah chuan ka ṭhian pawh a tel a, kei hian chhanchhuah ngaihna reng reng ka hre lo. Ka chhanchhuah theih a ni em ka hre lo va, chhanchhuak tur paw'n ke pen ngaihna lah ka hre hek lo.

Chu mihring, danglamna mak tak nei, mi dang anga 'mi pangngai' ni ve zo ta lo chu Lalhlimpuia (Atea) a ni. He ṭhuthmun aṭang hian tuipui rala rualbanlo ka lo ngaisangin, ka lo ngaihluin, ka lo dahsang ṭhin em? An chin leh an vel te chu ka lo thlithlai nasa ṭhin em? Atea, (tute huatthu ni lo se) damdawithiamte'n "ni berin a lang" tih ngaihdan hmanga an enkawl, lo ni ta ber si loh avanga mi rual pawl pha lova nunkhaw hmang zui ta chanchin hi i lo la hre ngai lo maithei a, a kutchhuak erawh chu tu tute emaw chuan in chhiar fo thung ṭhin si ang. Hman ni lawk khan a nunkhaw puanchhuahna "Nun Thlaler" tih chu duhsak takin min "khilai" a, chu thlalera mi au r^wl chu uluk takin ka ngaithla a, mite pawh hian ngaithla ve ngat na se'ng zawng, an vanneihzia an hriat rualin chona te, inpekna te hi an neih belh zual dawn hian ka hre em mai!

Han en reng rengin mi nunphung pangngai zawm ve tura beisei chi a ni lo va, mi nih ang nihtir tum chi a nih lohna lai pawh a awm nual ang. Mahse chuti ang tisa leh nunphung hrehawmna tinrengina a nghaisak hrual hrep chhungrilah chuan tuihna a p<t zur zur reng a, chu tuihna chu a d^wt leh d^wn hmasa pawlah ka ṭang ve fo a, Atea aṭanga thu leh hla ṭha chhuak zozai hi nang leh kei hian rul tur ni ta i la, a lakah kan va ba ngun tlauh tlauh dawn em!

Kan Zoram thlasik vîn zet hnuaiah, Pawltlak thla laihawl a pelhah leilung boruak a rawn chhim ṭan a. A pian aṭanga ni riat lekah natna-in a hmer
ṭan a. A natna ber hriat chian hleihtheih loh karah, ngawr hri vei enkawlin an enkawl ta ch^wr a. Ngawr damdawi hmangin vawi tam an chiu a. Mahse a sawt lo. A chang chuan a marphu a bo va, minute nga vel laite a taksa a vawh vek hnuah a lo harhchhuak leh mial ṭhin a. Chu'ng hunlai chuan ngawr hri vei chu vawi 60 chiu-te an ni ṭhin. Atea pawh vawi 40 chuang zet an chiu hnuin ngawr hri a lo vei hlek lo tih an han hrechhuak tlaikhawhnu leh lawi pek a! Damdawithiamte harhchhuak tlai lutuk chu Atea tan a khawvel ni a chhiar chhunga "tlai" pawi ber a lo ni ta a ni!

Ngawr damdawi hmanga vawi tam an lo chiu hrep tawh avang leh a damdawite pawh a lo tlan hrep tawh avangin a taksa peng hrang hrang leh ruh te chuan an lo tuar khawlo zo ta a, mi ṭhenkhat chuan rualbanlo zinga tel leh t^l turin a hmakhua pawh an mitthlasak nghal mai a. Mahse Atea zawng, a danglam. A duh angin a taksa lekkawh thei lo mah se, "rualbanlo" an tih zingah mite'na an chhiar tur angin lang mah se, ani rilru-ah erawh chuan "ka ti ve thei" tih a awm miau tlat a. A ti thei ta r>ng a - lehkhabu meuh pawh a sualchhuah tak hial hi!

Eng bu mah chhiarchhuak lova politics zinkawnga hlawhtling ta viau-te pawh hi an awm ni hmelte hian ka hre ve khanglang ṭhin a. An thusawi dan te, an sawi tur hriat loh dan te, an ngaihtuahna thuk lo tak te, an chet dan leh eng ilo tam takah hian lehkhabu chhiar tlem politician hi a hriat deuh tlat zel a. Nunkhua kan hmanhona kawngah hian lehkha chhiar tlem mi hi chu a eng kawngah pawh hian thui fe chu han kal ve bawk ṭhin mah se, an lehkha chhiar tlem chuan a tawpah an ^wmah "dawp" a rawn ti leh dawp dawp ṭhin zuk nia!

Lehkha chhiar nachang hria aia chhiar nachang hre lo an tam zawkna ram ni awm takah hian kalphung dikte hi han zichhuak thei ziazang em ni dawn? Atea, lehkha pawh chhiar thei lo hmel pu, thu ziahte lek phei chu a tana thil harsa tawpkhawk ang hiala lang thei tur ni awm tak hmel pu si lakah hian lehkha chhiar kawngah leh ziah kawngah zawng, kan khua chu kan tlawm e!

Ani chuan thuziakmite hi a ngaisang tak meuh a, chanchinbumite hi a ngaihlu em em mai a, lehkhabu atchilhtu zinga mi a ni. "Chhiar tam hi finna a ni" tih thu dik ding reng chu ani hian a takin a lantir a. Bible zirtirna ang ngeiin finna a zawng a, chu finna chu lehkhabu aṭangin a lo chhuak miau mai si a, hetia han en ngawt ang hi a ni lo, a thu leh hla ropuizia mai chu(h)!

Social media a lo chak tak hnu hian lehkhabu a chhiar tlem ta deuh mai pawh a. Facebook leh WhatsApp lamah chhiar tur a hmuh tak zut avangin lehkhabu a keu kh^t ta deuh a, chuti chung chuan, "Kum khatah hian ka chhiar tam berin lehkhabu 13-te ka chhiar hman ṭawk a ni," zuk han ti a! Kum khata lehkhabu pakhat pawh chhiar lo hi ding dawn ta i la, kan ding ng^w khup mai lo'ng maw?

Mite chuan rualbanlo hmuhin an hmu maithei. Mahse kum 13 mi lek a nih aṭangin thu a ziak tawh a, Luangmual Vengthlang KṬP chanchinbu enkawltu zingah kum 10 chuang a tel thei a. Ni tin chanchinbua "editorial" hi chhiar ngei tur a ni tih hre pha zinga mi a ni.

Vanglaini, The Aizawl Post leh Sabereka Khuangkaih-ah te thu a ziak fo a, pianphunga mi a an ve lohna chu hnualna'n leh a thim zawnga khawvel thlir tura mit lenna'n a hmang ve lo va. "Nun Thlaler (Mi Ang Lo-te Khawvel) tih hmanga a thu puan chhuah ka han chhiar zet chu, Atea chungchang ziak tur hian nun thlaler thli chuan min nuai zui ta a ni.

"Mi ang lo, piangsual kan tih te, rualban lo, rilru kim lo kan tih te hi leh mi ^, rilru kim lo kan tih fo te hi eng aṭanga teh tur nge ni a, khawi aṭangin nge an teh tak ber ang le!" a ti a. Mi pangngai ni anga inngai tam tak hi kan pangngai hlek lo tih ka hriat thar leh phah a, mi pangngai lo anga langte pangngaizia leh khawvel mi ropui zinga chhiar hmaih thiang reng reng lo an tam si-ziate thlengin rilru-ah a lo lut nghal a. Atea paw'n khawvel huap pawha "hming nei" tham khawpa zichhuak ta-te nun a rawn tlar duah a. Chu'ng tuipuiral rualbanlo mi ropuite rual chuan kan Zoram khawvela vanduaina tawhkhirh taktak tawngtute nun hlimthla a rawn tlar tel dul mai a, kei ai ngawt chuan mi ropui inthupte chanchin hai hawn kawngah pawh a lo bengvar e!

Pathian thuhriltu mitdel Pu Zadawla chanchin te; zeng hri vanga "mi pangngai" kan tih ang chi ni pha ta lo, mahse Tlabunga primary school "pan khawm tlak" din thei khawpa thluak hmang thiam, Samlukhai lal fapa Pu Luaia (Lalsangluaia (L) chanchin te; pian tirh aṭanga a ke ding lam hmang hleithei lo, Lunglei Salem veng tlangval Lalriliana, XVII North East Sports Festival-a high jump feet 6 zuan khuma pakhatna ni thei leh 11th All India Forest Sports Festival Meet-a high jump-a pakhatna ni thei chanchin te; ṭhiante'na an tihpalh avanga a mit del ta, Rocky Zothanmawia, India rama zirna in ṭha Jawaharlal Nehru University (JNU) aṭanga MA (Sociology) zir zo va, London-a piano grade 2 distinction-a zirchhuak leh a, Australia-a music audition-te pawh lo zuk ti ve zak zak tawh chanchin te; kum hnih mi lek a nih laia mitdel ta, Moses Lalchhanchhuaha, Mumbai-a MBBS zir a, IAP company-in Japan khawpui Tokyo-a seminar an buatsaih ṭuma India aiawh thei chanchin te (Asia ram 20 aṭanga kalkhawm zingah amah chiah mitdel a ni a); accident vanga nghawng a chin hnuai lam zeng ta, Vincent Vanlalthlana Pachuau, a khumlaizawl aṭanga social media hmanga 'thuhriltu' ni mek chanchin te; natna khirhin a tlakbuak avanga kal hleithei lo, Mizo hmeichhe writer tlem t> zinga mi Lalremmawii (Mafeli) chanchin te; Mizo zinga mitdel Ph.D ni thei hmasa ber Lalbuatsaiha, Keifang (JNU
aṭanga zirchhuak) chanchin te; Mitdel chunga MZU aṭanga MA zirchhuak thei K. Lalhmingsanga chanchin te; wheelchair-a a nunkhua hmang reng chunga lehkhabu ziaktu Zosangzuala chanchin te; wheelchair-a nawr ngai chunga Pachhunga University College-a kal mek R. Vanrammawii chanchin te pawh Atea zarah ka lo hre ve tlaikhawhnu a. Nun khirhkhan tak hmang chunga nun khaw >ng kawl tlattu lehkhabu han chhiar meuh chuan, kei hi ka rilru a lo piangsual chhiava nasa a nih hi le, ka ti zui ta rum rum zawk mai!

"Nun Thlaler" aṭanga tuihna lo chhuak chu ka tan chuan Zin thlalera tuihala phunnawi Israel fate tana Mosia'n lungpui aṭanga tui a vuak chhuah ang maia hlu kha a ni.