
Guest writer
NexGen
NU-FAMKIM LO, HLU SI

Pathian khawngaihna leh hruainain kan inneih cham kum 10-na chu May ni 17, 2023 kha a lo ni ve der mai a. Inneih Diamond Jubilee hial thleng nupa kawpchawia hmang thei hlut turzia min suangtuah tir nasa hle. Anni nen kan tawn hriatte inthlau hle mahse, kum 10 kan inneih chhung hian tawn hriat leh zirlai pawimawh tak tak ka zirchhuakin, ‘chuti zawk chuan lo ti ila aw,’ tih pawh ka nei ve nual tawh a. Ka pasal tan “Ṭanpuitu Ṭha” leh kan fate tana “Nu Tling” ni turin Pathian rinchhanin kan inneih kum 10 cham pualin tum / hmachhawp (goal set) te pawh ka siam ve a ni.
Hmeichhiate Pathianin min duan dan hi a ropui ka ti ṭhin. Kan hmelhriat ngai lohte in chhungah, an fapate nupuiah ṭangin ka’n han lawi pawp mai a. Mize hrang hrang karah tling lo takin dam chuan ni tin hun kan hmang chho ve zel a. Zing thawh hlim aṭanga buai char charin inchhung khawsak rel a ṭul a, ṭhenkhat pasal rui mai mai karah pasal fanaute’n an tawrh ai chuan tiin an thawk ṭang ṭang a. Chumi piahah, nu ṭhenkhat chhungkaw nu ang lova awmte pawh kan awm ve nawk awm e. Tunlai nu ho chu awmpui nulate kan nei fur tawh zawk a, kan pi te leh nu te hunlai khan an lo hah turzia kha ka suangtuah ṭhin. Fanau rochan pek te pawh puitling taka enkawlin, khup thum hmu te pawh Mizo zingah sawi tur an awm zeuh ṭhin a nih hi, an lawmpui awm e.
“Eng kim tan hian hun ruat a awm a, van hnuaia thiltih zawng zawng tan hun remchang a awm,” (Thuhriltu 3:1) tih kan hmu a. Hringnun hi kan zin kawng a ni a, he zin kawng hi hmeichhia kan nihna leh nu kan nihna angin kan zawh a. Nausen, hmeichhe naupang, tleirawl, nula, mo, nu, pizawn leh pitar kan ni chho va. Fate pawh nausen anga pawm lai a awm a, mi nupui tura kan thlah emaw mi pasal tura kan hnen aṭanga an kalhran hun a awm bawk a. Naupang aṭangin tleirawl/rawlthar an nih hun a lo thleng leh a. Nu leh pa enkawl hun a awm a, in vuiliam hun a awm. Fate ngaihtuahna ringawt a rilru sen hun a awm a, keimahni tan kan inpek hun a awm bawk.
Fate enkawl a ṭul a, pasalte thuam a ngai a, inchhung sekrek khawih a ei leh in buaipui a ngai a, hnathawh a ṭul a. Mihring ve bawk dam lo thei, na thei kan ni chung hian, dam lo ve ngai lo ang maiin kan chet a ngaih chang a tam si. Fate’n thu an awih loh a, kan pasal, kan chhungte leh rawngbawlpui, hnathawhpui, ṭhiante nen kan inkarah thu inhmuh loh chang te, sum leh pai harsatnain a belhchhah changte hian thaw a i-pik duh hle a ni.
Pasal fanaute han vin hrawk chang te, han an buan buan changte a awm lo thei lo ṭhin. Kan zing tho mood a zirin nilengin chhungkaw boruak a hrehawmin a hrehawm lo thei bawk. Chuti khawpa chhungkuaa pawimawh Nu kan nih avangin mihring aṭang chuan tlin reng theih a ni lo. Kan pasal fanaute tana hun leh tha kan sen reng lai hian, anni pawhin, Nu te hian ngaihsakna leh hmangaihna kan mamawh ve em em a ni tih min hriatsak a va ṭul em!
Arab thufing chuan thil pathum chhungkaw boruak ti chhe vek thei a sawi a. Chungte chu tak (inchung pawp aṭanga tui far), bak (khumfa) leh nak (nupui an hmang) an ti a. Thufingte 27:15-a “Khawcheng leh hmeichhe an hmang chu angkhat an ni,” tih kan hmuh nen pawh a inmil viau mai. Hmeichhe ancheh tak bula awm chu ruah nasa taka a sur laia inchung pawp aṭanga tui far hnuaia awm nen a inang e, an tihna a ni ber awm e. A hrehawm dan turzia han suangtuah mah teh. Hetiang nu, mahni chhungkua hrehawm taka chantirtu nih hi a hlauhawm hle a ni.
‘The Seven Stages of Marriage’ tih ziaktu Sarai Harrar & Rita De Maria te chuan inneih hnua nun inchherchhuan dan hetiang hian an ṭhen. Eng stage-ah nge kan awm a, engtinnge kan chhungkaw ṭhatna turin ka hman ṭangkai theih ang tih ngaihtuah chungin lo en ho ila –

Chhungkaw puitling din tura cycle hrang hrang awm kan hmuh aṭang hian nupa inrem taka chhungkaw din pawimawhzia a lang a ni. 11th May, 2023 a MBSE hnuaia HSLC exam result a Mizoram topper, Cynthia Lalhlupuii Shangpliang nu leh pate hi an entawntlak hle. An fate zingah Cynthia mai ni lovin a u chiah, Simon Lalremsiama Shangpliang pawh hi HSLC (2020) & HSSLC (Science 2022) ah topper a ni. Pi Zonunthari hi Associate Prof. (Chemistry) ni chungin a hnaah doctorate degree neih a duh viau a, nimahsela a pasalin hun a la ti tlat lo. “Nu berin Phd degree neiin fate engmah ni si lo se, engnge sawt ang?” a tih avangin a pasal thuawihin a ti ta mai lova. Tunah an fa tlum ber class 10 topper a nih hnuin doctorate degree a nei ve thei dawn chauh a ni.
Tin, an fate enkawlnaah an ṭangrual em em a, an naupan tet aṭangin an awh zawng ni lovin an mamawh tih an hriatchian chauh an leisak ṭhin. Thil an tihsual pawhin an tihsual zawm loh nan inthurualin tiang an hmang mai. Class XII an pass hmain tumah mobile phone an leisak lova, pandemic vanga online class-ah pawh an nupa phone an fate chuan an hmang mai ṭhin. Social media kaihhnawihah an fate an buai lo va, an hunawlah lehkha an chhiar a. An naupan tet aṭangin rinawmna (Honesty policy) an fate-ah an tuh tlat a, lehkha ṭha taka zira nu leh pa thuawih hi Pathian thu a ni tih an zirtir ṭhin. Chhung inkhawm an ngai pawimawh em em a, an fapa lehkhazir chhuak pawhin a theih chin chinah video call-in a rawn zawm ṭhin. An nupa hian an fate chu, “Pathianin min pek, kan kuta a dah an nih avangin theihtawp chhuaha enkawl hi kan hnaah kan ngai a, number 1 ah kan dah vek”, an ti mauh mai. Chu ai maha ropui chu, LPS Vision-in Cynthia an kawm khan, “Ka nu leh pa hi Pathian ṭih mi,” tia a sawi chhuak kha a ni.
Keini hi kan pasal fanaute hian engtin nge min sawi ve ang le? Thufingte 12:4 ah chuan “Hmeichhe khawsak ṭha chu a pasal tan lallukhum a ni a,” tih kan hmu. Kan pasal tana lallukhum ni tur chuan innghahna tlak, rintlak leh hmangaihtu, dawmkanga ṭanpuitu kan nih a ṭul a. Famkim lo nu kan nih ang chiahin kan pasalte pawh an famkim lova, duh khawp lohna zawn kan neih karah pawh an tlin loh leh fel lohna lam chauh en a sawisel leh hmuhsit ching mi ni lovin, nupui zahawm tak kan nih vang zawkin kan zah tur a ni. Ruth Graham chuan, “I pasal hmangaih hi i hna a ni a, zahawm taka siam chu Pathian hna a ni,” a ti.
Mi thianghlim Augustine-a meuh pawh khan a nuin a enkawl dan a hmu chiang a, sual lam kawng a zawh tlat chung pawha beidawng lova Pathian hmaa a nu kun tlatna avanga piangthar a ni tih a inhrechiang a. A nu boral hnuah, “Nute hi min han pe teh u, anmahni hmangin khawvel hi ka ti danglam dawn,” a ti hial a ni.
Famkim lo chhungkaw nu te hian Kristian chhungkaw ṭha din a, kan inchhung aṭanga Pathian ṭih chhuan thar an lo chhuah theih nan hetiang hian ṭawngṭaiin, thinlung taka inpekna thar nen ṭan i la ang u hmiang:-

Nu te hian “Famkim lo, Hlu si” kan ni tih hre rengin, kan famkimna Pathianah intichak a, kan pasal fanaute nen, ‘Hun Ṭha/ Fianrial’ (Quality Time) hmang ho fovin kan pasalte tana “Ṭanpuitu Ṭha” leh kan fate tan ‘Nu Tling’ ni ṭheuh turin tha thlah lovin theihtawp i chhuah zel ang u.
- Ammie Lalnunpuii