KA DUH EM ASIN MAW LE!

Samsona chuan a pa hnenah, “Mi neihsak mai rawh, ka duh em asin maw le,” a ti a. - Roreltute 14:3b

Khawvela mihring lo piang chhuak zawng zawng hian mamawh leh duh kan nei vek a; mahse, kan duh zâwng erawh kan mamawh an ni vek lo. Duhamnaa khat mihring kan nih avangin duhna leh awhna avanga mahni chan tawka lungawilohna, vuina leh mahni inkhawngaihna neia rumin hrehawm kan tuar fo ṭhin. Zir mite chuan mamawh leh duh thliar thiam hi khawsakphung rel thiam leh thiamlohna, retheih leh hausak, nun hlimna leh lungngaihnaa min hnukluttu a ni, an lo ti ṭhin.

Roreltute-a kan hmuh ang hian Samsona chu Lalpa mi hriat, Lalpa hriak thih leh Lalpan roreltu atana a thlan a ni a; Israel hmelma hlun Philistia tudawltu a ni. Nimahsela, Philistia nula, a vawi khat hmuhnaah neih nghal mai a duh a, a nu leh pate rem tihpui vak lovin a nei ta. Chanchin a nei ngaihnawm lo zui hle mai, a nungchang leh awm dan chu bawrhbang tak a ni. ‘Ka duh em asin maw le,’ tih chuan Samsona nun chu a vaw keh vek a; Lalpa’n hriak a thih chhan a ngaihtuah lo va, roreltu-a ruat a nih chhan a hre chang tawh hek lo. Lalpa’n a kohna leh a dah chhan ngaihtuah lova a duhzawng a laltir avangin a tawpna phei chu mualphona tawp a ni - an hmelmate chu thihchilhin, ama nunna ngei pawhin a tawrh phah ta a nih kha!

A ni lah taka, nupui pasal thua hmanhmawh lutuk leh nu leh pate duh dan zawm loh hi tluan a har khawp mai. Tin, thil dang dangah pawh neihin a tlin loh laia kan duh em vanga nu leh pate nawr vak chînte hi a fuh ber lo fo bawk, kan nihna leh dinhmun miin an hai hauh lo tih hriat a ṭha. Tin, rualawh luat avanga kut tling lova sum lak luh chinte hi a tawpa mualphona thlentu a ni chawk. Kan duhnate hi Pathian hnena thlen hmasak a fuh zawk fo ṭhin tih i hria ang u.

Heti zawng hian ngaihtuah zui ta ila- tu mihring nge khawvel eng hmu ve tawh lem, duh nei reng reng lo awm le? Khawvel hian duhna hi alo chhawp chhuak teuh mai a, chu duhna chu kan nihna ah a lo bet tel ve tlat bawk nen. A hranga duhna kan neih takah chuan mimal tin hian kan mamawh lem loh pawh kan thil duhzawng, hmuh leh neih nghal theih lem lohte pawh kan suangtuahna min kal dingpui tur tam tak kan nei ṭhin. Hengte hi kan hriat leh hmuh ngun em em, tam tak kan neih an ni mawh khawp mai! Mihring nun hi mak ve tak chu a ni: "Ka duh em asin maw le" kan tih te hi kan neih hauh loh thil te hi zu ni fo ṭhin a!

Duhna neih chu mihring nihphung niin, mi pangngai nihna ni ve bawk mahse uchuak tak leh hmalam thlir hauh lo khawpa kan duhna tipuitlin tura ngaihtuahna seng lo turin fimkhur erawh a ngai khawp mai. Mi nawlpuiin kan thil duh– sum leh pai te, lansarh te, in leh lo, ruihtheihthil te chen hian a zûna kan uai thui hma hian miten an chhiatpui nge an hlawkpui? Eng nge a ṭhatna ? Eng nge a ṭangkaina tur? tih hi ngaihtuahna fim taka kan ngaihven hmasak a ṭul khawp mai. Kan thil duh tak ho hi kan pan rual rual hian engnge a nghawng tur tih tal i bihchiang hmasa ṭhin ang u.

Kan thil mamawh tam tak pawh hi kan duhna zawk hian a hneh chang a awm fo mai. Chenna tur in, ei leh bar, kan in tun nunna turin sum leh pai, hnathawhna tur Computer leh Mobile Handset-te kan mamawh ṭhin. In leh lo kan mamawh ngawih ngawih pawh hi kan mamawh bak, kan duhna avanga a chuangliam nei kan va tam em! Chumi nei tur a kan kalkawng chu thlir chian ngam a ni meuh em? Chutiang bawkin sum leh pai pawh kan mamawh; mahse chumi nei tura kan hmalak dante hi sawi ngam loh a awm teuh mai lo maw! Computer leh Mobile Phone te pawh hi kan mamawh aia tha leh changkang, kan hman thiam em em si loh kan nei fur hlawm a; tam tak phei chuan a hmansual dan kan thiam em em leh nghal!

Kan ramah ruihhlo tam lutuk te, eirukna nasa lutuk te, rorelna fel lo leh hleihneih lutukna te hi min timualphotu leh min eichhe mektute an ni. Kan ram, kan hnam, Kohhran leh khawtlang thlengin mualphona min thlentute an ni. Heng zawng zawng thlentirtu leh a bulpui, min timualphotu dik tak zawk chu, “Ka duh em a sin maw le!” tih aṭanga lo chhuak a ni.

“Ka duh em asin maw le!” kan tih ṭhin zinga langsar ber chu sum hi a ni. A thim a var thlu lova, a dik leh mawi pawh ngaihtuah chang lova sum neih tum; mahni chan tur ni lo, midangte chanai lak pawh hnial lo, hmasawnna tur leh mipui chanai thleng pawha lak hnial lo kan awm ta nual ni pawhin a ngaih theih. Sum duh chungchangah Daktawr pakhat chuan heti hian a ti e, an ti. ‘Thluak a khawsikpui lut te, TB lut te leh natna chi hrang hrang hi chu tihdam leh enkawl dan a awm. Mahse thluak a sum lut erawh hi chu a tihdam theih loh,’ tiin.

Mimal nun lamah lo lut zawk ta ila. ‘Thununna ṭha hi hnam siamtu a ni,’ tih ṭhin a ni a, tunlai huna kan tlakchham lian tak mai chu inthununna hi a ni. Ṭhalai kan ni emaw, nu leh pa kan ni emaw, naupang deuh zawk kan ni emaw mahni inthununna kan tlachhamin, chutiang tum pawh chu hmuh tur an vang ta pharh mai. Duh duha nun chaknaah kan tuihal a; ‘Keima nun a lawm, ka thu thu a ni,’ kan ti ngut tawh mai zawng anih hi! Kan hriat ve nial nual avangin, Dan chang chawiin, ‘Dan a lal tur a ni,’ tih kan ṭanchhan a; ‘Dikna ka nei a, ka diknaah tumah an inrawlh thei lo,’ tiin midang pawisakna nei lovin kan kal a. Midangte pawisakna nei lek lovin, mahni thu thuin kan kal a ni ber mai. Hetiang vang hian em ni, tun hnaiah hian kan ramah sualna a pun nasat em em? Zu leh ruihtheih thil a tam em em a, khawvel record tling khawp hial kan man a, nitin deuh thaw chutiang chanchin hriat tur chu a awm ta. Tualthah, insawisak, mipat hmeichhiatna hman khawlohna– Mizoram, Lalpa zawnchhuah ram a thleng awm lo tak hian nitin min chim a, min luhchilh hneh ta hle mai. Heng zawng zawng hi a chhan ni ber a lang chu, “Ka duh em asin maw le!” tih kan ngah lutuk vang ni berin a lang.

Ṭhenawm ramah harsatna namen lo a thleng a, chuvang chuan raltlan engemaw zat an lo lut a; ṭhenkhatah lah rethei lutuk leh hna awm loh avangin beiseina sang tak nen Dan ang leh a ruk a lo lut an awm reng bawk. Hmasawnna beiseiin Rel lo lut turin theihtawp kan chhuah a, hmasawnna hnathawk hmuh pawh a nuam ṭhin hle. Chutih rual erawh chuan mi tam ber hian chimral (economics & population assimilation) kan hlau a, kan sawi chamchi bawk. A dik khawp mai… mahse mi tam tak hi chu, chutiang pawh thleng pha lo tur, mahni duh zawnga in chimral mai tur kan nih hmel tlat!

Fakna hla in, ‘Khawvel sum tinreng leh lunghlu, Ka dil lo, nawmsakna nen,’ a lo tih angin kan damlai ni a liam hun a kan ruala liam nghal mai tur- sum leh pai, hausakna leh thiltihtheihna, khawvel nawmsakna chi hrang hrangte hi, ‘Ka duh em asin maw le’ tia kan hun kan hman chhung hian a pawimawh zawk Chatuan nunna kan hloh palh ang tih a va hlauhawm em! Kumtluang chena min hnem thei ‘Rilru ṭha, thianghlim hlu tak’ nei turin kan ṭhanharh a ṭul tawh tak zet a ni. A tlai luat hma hian, hawh u, kan duhzawng hi i thlak ang u.

Samsona khan Lalpa’n a kohna leh a dah chhan ngaihtuah lovin a duhzawng a laltir tlat a, mualphona nasa tak nen a hun a khar a nih kha. A hmelmate chu thihchilhin, ama nunna ngei pawhin a tawrh phah hial a ni. Chutiang bawk chuan, mahni hmasial tak leh duham taka thutlukna kan siam hi - thing nget ang maia chhungrila zawi zawia min ei chhetu an ni ṭhin. Chuvangin, “Ka duh em a sin maw le,” ti mai lovin, Lalpa duhzawng engnge ni tih hriat tumin, Pathian hnenah i kir leh ang u.

- Dr. Lalbiakmawia Ngente