DEVELOPMENT NGE TRANSFORMATION?

Mi tam berin kan ram tana kan duh ngawih ngawih, kan nghahhlelh em em chu kan ramin hma a sawn ve hun, kan ram a 'develop' hun hi a ni a. Kei ngei pawhin kum eng emaw zat chhung chu ka lo thlir ve reng ṭhin. “Hmasawnna chu rawn thleng dawn ta se khawi aṭangin nge a lo thlen ang?” tih kan inzawh chuan, mi tam ber chuan sawrkar niin kan ngai niin a lang a, kan thlir ṭhup mai a ni. Tunah phei chuan sawrkar thar, kan la hmuh ngai loh kan hmuh avangin kan beiseina a sang em em a nih hi.

Keimahni ang deuh hian, Israelte khan hmasawnna leh danglamna an ram leh hnam tan zawngin an beisei ṭhin a. An ram leh hnam tidanglam turin lal ropui tak, anmahni chhan him theitu tur, Messia an beisei ṭhin a nih kha. Amaherawhchu, an beisei ber chu a lo kalin an hai tlat mai a, tun thlengin an la hmu fuh lo a ni. Kan ram leh hnam tan hian eng ang hmasawnna nge kan beisei tih hi kan inngaihtuah chian a pawimawh hle mai. Kan mamawh nia kan hriat chu kawng ṭha, tui hnianghnar, kawlphetha leh ei leh bara intodelh te a ni tlangpui a. Kan ram economy a lo ziaawm a, kut hnathawktuten an thar chhuah hlawk taka an hralh ve theih hun tur hi kan nghahhlelh leh thlir ber niin a lang a. Kei pawhin hetiang hun hi ka nghakhlel tak zet a ni. He hi hmasawnna kan tih, kan nghahhleh, raltiang ram kan tih chu a ni ber em le?

Anih leh, heng kan duhthusamte hi lo thleng ta se, engtin nge kan awm zel ang tih kan ngaihtuah ngai em le? Keini aia ram changkang leh hmasawn zawk USA leh Europe te leh India ram chhunga state hausa zawkte awm dan kan chik a pawimawh dawn a. Kan hriat angin ram changkang leh hmasawn hmasa, an ram hausaknaa innghat theite chuan Pathian an tluksan mek a. Chanchin Ṭha min rawn petute ramah ngei pawh, tunah chuan, an biak inte chu sakhaw dang betute hnenah hlanin a awm nasa a ni.

India ram hmun tam takah pawh, development hi a zuanin a zuang tak meuh a. Kawng a ṭha tawh hle a, leilawn sei tak tak dawh a ni a. Kawng chhawng, kan awh ve em em te chu, kan khawpui dung zawng zawng aia seia indawh hmuh tur a tam lutuk tawh a ni. Mahse, chu’ng hmuna cheng mipuite nun dan kan en chuan, Pathian huat ber milem pathian biak a hluar hle a, an thinlung a thim em em a ni. Hmuh theih hmasawnna ringawt kan zawn a, kan thinlungin Pathian a hlat si chuan kan hmasawnna hian a daih rei ang em? Pathian lawm zawng a ni ang em le?

Bible-ah hian Pathianin, Israel faten a thu an awih loh a, amah an theihnghilh a, an hawisan chuan, a hrem dan tur chi hrang hrang a dah chiang hle mai a. A tirah chuan buaina te, natna hrang hrang te, thlai thar hlawk lo te leh midang awpna hnuaiah te an awm tur thu a hrilh a. Chumi hnuah, an hawi kir loh chuan chapo thei lovin a siam tur thu kan hmu a. An thawhrim ngaihtuaha an hlawk theih loh tur thu te, an rante an thih ṭhin tur thu te, an khuate a ram tur thu leh an sual avanga a let sariha naa a hrem tur thute a inziak a.

Chuti chung pawha an la awih loh chuan, indona te, hripui te, ei leh bar tlakchhamna te a thlen tur thu leh, an la awih loh cheu chuan, ṭam nasa tak, fate ei ngai khawp a tlak tur thu te, hmelmate hneh lova khawpuia ruang a awm nei nuai dawn thu te, an khawpui a ram tur thu te leh an ṭawngṭaina pawh ngaihthlak sak an nih loh hun a thlen tur thu a inziak a. Heng thil rapthlak tak tak hi Israelte chanchin kan chhiar chuan, a thleng tak tak a ni tih kan hre awm e.

Keini, Pathian hre tawh hnam chungah pawh hian, hei hi a rawn thleng thei a ni tih kan hriat a pawimawh hle mai a. Hremna zinga tam tak hi kan chungah pawh a thleng mek a ni. Kan ram dinhmun kan en chuan awpin kan awm mek a, kan thlai thar a hlawk thei lova, ei sen loh thar tur kan nih laiin kan ei khawp pawh kan thar thei lova, ṭanpui ngaiin kan awm mek a ni. Natna tam tak kan vei a, kan thi a, natna ṭihbaiawm cancer leh HIV vei tam ber kan ni mek a, chapo thei lovin kan awm mek a ni. Mahse, vanneihthlak takin indonate a la thleng em rih lo va, thlamuangin kan la awm thei rih a. Kan ram ṭhenawm maiah te chuan a thleng mek a, a thawm kan hre hnai sawt hle a ni.

Heng zawng zawng aṭanga chhan hima kan awm theihna tur leh kan ramin hmasawnna kawng dik tak a zawh theihna tur chuan, ‘development’ ni-a a tam berin kan ngaih hi kan ram mamawh hmasa ber a ni lo tih kan hriat a pawimawh hle. Heng thil hi chu a ler lam chauh a ni a. Hmasawnna (development) hi siam tharna (transformation) tel lovin a awm thei a; amaherawhchu, siam tharna chuan hmasawnna dik tak a thlen zawk ṭhin a ni. Chuvangin, kan ram mamawh chu, hmasawnna kan tih thil tam tak hi ni lovin, thinlung aṭanga danglamna ṭha - transformation zawk hi niin a lang.

Israelte kha, an tawrhna zawng zawng lak aṭanga chhan him an nih theihna tur leh an ram a dam leh theihna tura Pathianin a kawh hmuh chu, anmahni leh an thlahtute sual avanga ngaihdam an dil a, sim a, Pathian hnena hawi kir leh kha a ni. Chutiang bawkin, keini pawhin kan sualte ngaihdam kan dil a, sima kan hawi kir leh a, Pathian kan ṭih a, mi tam berin Pathian thu zawm tura thutlukna kan siam hi, kan ram leh hnam danglamna tur chu a lo ni.

Thil lawmawm leh ropui em em mai pakhat chu, Mizoram State Day-a, kan ram hotu ber, Chief Minister hova, saiip puan sin chung a, ram pum huap a, sual thupha chawina hun kan nei thei kha a ni. Bible-a kan hmuh angin, lalten Pathian an ṭih chuan an ram a hmuingil a, an kalsan chuan ramin a tuar a, a chhiat phah ṭhin. Chuvangin, State Day of Prayer kha bul ṭanna ṭha leh ropui tak a ni a, mahse Pathian ṭihna leh simna a kan chhunzawm zel a ngai thung. Kha ṭawngṭaina kha a tawpna ni lo se, a bul ṭanna chauh ni zawk rawh se. Kan ramin nasa takin bawh chhe mah ila, Pathian lama kan hawi kir phawt chuan ngaihdamin kan awm ang a, kan ram hi dam lehin hmasawnna dik takin hma kan sawn thei a ni.

Kan ram mamawh dik tak chu lang thei hmasawnna mai piah lamah Pathian ṭihna, thinlung danglamna, siam tharna - transformation hi a ni. Kan thinlung zawk hi siam thara a awm a, Pathian thu kan zawm a, Pathian kan ṭih tlat chuan mi mal kan hlim ang a, chhungkua a lo danglam ang a, thinlung hliam leh lungngai te tuam damin an awm ang a; chu chu khawtlangah lo lang chhuakin, kan ram pawh hmuh theihin a lo danglam dawn a ni.

Loren Cunningham-a chuan ‘Seven Mountain of Influence’ ti-a a vuah, kawng pasarihah, ram a lo danglam theihna tur chuan, danglamna a thlen hmasak a ngai tiin a sawi a. Chungte chu – Chhungkua, Sakhuana, Sumdawnna, Sawrkar, Zirna, Media leh Arts & Entertainment te hi an ni. Heng zawng zawngah hian danglamna a thlen chuan ram leh hnam a lo danglam ṭhin. Pathian duh dana heng kawng pasarihte hi kan kalpui phawt chuan, Pathian hretu leh ṭihtu hnam kan lo ni thei dawn a ni. Kan hriat tur pawimawh em em erawh chu hei hi a ni - sawrkar chauh hi kan ram thlak danglam theitu a ni lo tih hi a ni. A pawimawh em em rualin a pawimawh pasarih zinga pakhat ve mai chauh a ni a, engkim hi sawrkarin a siam ṭha vek thei lo a ni.

Nang leh kei, mipuite hian kan chhungkua kan thlak danglam ve thei a, kan chhungkua hi tumahin min thlak danglam sak thei lo zawk a ni. Media, a ṭha zawngin kan hmang thei a, zirna ṭha nei turin ṭan kan la thei a, Pathian thu zawm turin sakhaw zalenna kan la nei a, kan sumdawnnaah rinawmna leh Pathian ṭihna kan tilang thei a, kan intihhlimna zawng zawngah Pathian duh danin kan awm thei a ni. Hengte hi kan tih vek chuan ram danglam kan ni ang a, hmasawnna dik tak a lo thleng thei dawn a ni.

- Dr Vanlalsiama Chhangte