RUAM RAI THURûK

Mi tam takin Mizo novelist zinga ṭha bera an ngaih, Taitea (C. Lalnunchanga) thawnthu ziah ngaihnawm zet mai ‘Ruam rai thurûk’ tih hi a chhiar tawhtute chuan an rilru a hnehzia leh ngaihnawm an tihzia hahîpin an sawi ṭhin a; thil mak a ni lo.

Kum 2007-a tihchhuah, phêk 470 zeta chhah, he thawnthu bu hi a chhah hle chung hian a vawi khat chhiar tawh chuan chhiar nawn leh an duh deuh zelin a rinawm.

He lehkhabu-ah hian hmangaihna thawnthu ngaihnawm leh runthlak zet mai kan hmu a. Mi huaisen leh ramvachal, sa leh râl hmaa zam ngai lo, pasalṭha chingkîm chanchin kan hmu a. Setana betu, ramhuai hnena inthawi ṭhin, inthawi ṭhin satliah pawh ni lo, nausen thisen ngata inthawi ṭhin chanchin rapthlak zet mai kan hmu bawk a. Mi fel leh zahawm, nun mawi leh nun tluang pawhin vanduaina avanga hmingchhiatna leh mualphona tawpkhawk an tawn ve theihzia kan hmu bawk a. Ṭhian inhmangaihna thûk leh ril tak bakah, mi ṭha leh rilru tluang, kawng dik zawh tum ngat ngat pawhin thlahtute anchhe dawn ṭawmpuia lungngai leh manganga hringnun an vui liam dan runthlak tak kan hmu bawk a. Heng thil chi hrang hrangte hi he lehkhabu-ah hian ngaihnawm takin a inphiar zawm vek a, keu tawh chuan khup leh mai mai theih a ni tawh lo.

A ziaktu hian a thawnthu ziah tur hi a hre chiang hle tih a hriat a. A bul a ziah ṭan phat hian a thawnthu kal chhoh dan tur leh a chhunga mihring ze in-ang lo tak takte awm dan tur leh an chanvo tur chu felfai taka duangin, a thawnthu-in a vawr tawp a thlen chhoh dan tur te pawh uluk taka duangin a rem fel ṭha sa hle tih a lang chiang em em a.

A thawnthu ngulpui ding taka kal chho sirah a thawnthu penhleh tam tak a awm bawk a. Chu’ng thawnthu penhleh leh mihring lo lang dangte reng reng chu a thawnthu ngulpui aṭangin tumah han peng hlaa kawng han bo deuh an awm miah lo va. Engtin emaw tak a thawnthu ngulpui kal ding chho nen chuan inzawmna thûk tak an lo nei zel a. Chu chuan a chhiartu a man bet nghet zual a, ngaihnawm ti takin, eng thil nge lo thleng leh tur hriat chakin, a tawp thlengin chawl hlei thei lovin a siam a, chu chu thawnthu ṭha ze pakhat pawimawh em em mai a ni.

He thawnthua a changtupa Tluanga chu Mizoram khaw thlang lam thingtlang chengker takah sorkar hna thawkin a awm a. A hna thawhna hmuna a thil tawn chu he thawnthu laimu a ni a. Chutah chuan nula hmelṭha chungchuang, ngaihzawnawm leh ngaihnobei em em mai Remsangpuii a tawng a, nupuiah hial a nei a. Mahse, a thinlunga hmangaihna dai ngai lo avangin Selina-i’n a rilru chhungril thuk ber a luah reng bawk a.

Chutianga hmangaihna avanga rilru buai leh thawpik angreng taka a awm lai chuan a rin loh lamah, buaina kawng dangah a intal hnawk a, Setana betu, nausen thisen hmanga ramhuai hnena inthawi ṭhinte pûk thim luh chhuahtu a ni bawk a. Chutiang thil tenawm leh râpthlâk a chhuina kawngah leh a intah luhna kawngah chuan thil tam tak a tawng a. A ṭhian ṭha ber a chân a, a mi ngainat tak tak an sarthi a, chutiang buaina chingfel tura Tluanga chet dan hi a ngaihnawm satliah lo va, chhiar liam mai mai theih a ni lo.

Tluanga awmna Bawkpui khua chu khaw nuam leh boruak ṭha tak a ni a. Mahse, Tluanga pawhin nuam a tiin ama khua dik tak ang maiin a ngaina a. Selina-i vanga hmangaihna a ṭahpui mek laiin, hmeichhe nunnem leh zaidam, amah hmangaih em emtu Remsangpuii a tawng zui a, Selina-i vanga lo rûm tawh, hmeichhe laka beisei pawh nei tawh mang lo khan hlimna a lo chhar thar ve leh a, a khawvel chu din thar a ni ve leh ta.

Chutianga hlimna a tawn chhoh ve leh mek lai chuan beisei loh lamah manganna a lo thleng a, Bawkpui khaw nula fel leh hmelṭha, an chhuanvawr ve ber chu sakeiin a seh a. Chumi rual deuh thaw chuan Tluanga’n a ngainat em em putar pakhat, Tar-thangkama an tih mai chu sakeiin a seh bawk a. Bawkpui khua chu an chi-ai a, an mangang a, tihngaihna lah chu an hre mang der si lo.

Chutianga an mangan em em lai chuan an mangan leh thlabar tizual turin an khuaa hlamzuih thlan pakhat chu hai niin, nausen ruang chu rûk bo a ni a, chu zet chuan mi thin a ṭhawng takzet a, an hrilhhaiin an thlabar takzet ta.
Chutiang boruak thlamuanawm lo zet karah chuan ralṭi takin an thaw dep dep a, sapui thawm leh nausen ruang rûk bo thuthang zet chuan mi tin a ṭhawng a. Chutih lai chuan Tluanga ṭhianpa, a ṭhian satliah ni lo, khawvela a ṭhian ṭha ber, Aizawl mi hausa fa, Bawkpuia contract hna thawka lo awm ve Sailiana chu sakeiin a seh leh a. Chutah zet chuan mipui manganna chu sawiin a siak tawh lo.

Tluanga chu a inseh ruh a, a ṭhian ṭha leh a mi ngainat em emte hlir mai sakeiin a seh ta mai chu mak a ti a, a thinur a, a rilru leh ngaihtuahna chu a chawl lo a ni ber mai. Chuta karah, sakei hlauhna boruakin an khua a tuam avanga mi tin lungngaia an rûm mek lai chuan an khaw damdawi-ina nau piang hlim pakhat chu rûk chhuah a ni leh ta tlat mai a. Chu zet chu thil namai a ni ta lo va, ngaihthah theih a ni ta lo.

Tluanga chuan a han ngaihtuah vang vang a, a ramvahna lama Setana betute inthawina ni awm tak a lo hmuh chhuah tawh te, an chet dan ni awma a lo hriat tawh leh a ṭhianpa Tar-thangkama thil lo hrilh tawh zawng zawngte chuktuah khawmin, nausen ru botute chu Setana betute an nih ngei a ring nghet tlat a. An nausen rûk bo tuk zan, thla bial zanah chuan nausen ro botute man chhuah tumin, an inthawina tur ni ngeia a rinah chuan a lo châng ta a. A rin ang ngeiin a lo châng chhuak ta a, mahse, a beisei loh em em mai thil pakhat a châng chhuak tel tlat mai.

Nausen ru bova Setana hnena inthawi tur mi pathum a chân chhuah zinga pakhat chu a nupuia laizawnnu, a phirpui, Rosangpuii a ni tlat mai. Rosangpuii leh a nupui chu unau satliah pawh ni lo, phir, inngai leh inhmangaih em em mai an ni a, chutiang thil tenawmah chuan engtin nge Rosangpuii chu a lo inhnamhnawih ve theih? A ngaihtuahna a buai a, a nupui a ngaihtuah a, a mangang a, mahse, chu thil tenawm chu tihtawp ngei a ngai si.

Loh theih lohna avangin a nupuia laizawnnu chu a that a, a thurualpui mi dang pahnih nen. Chu ruam rai rapthlak taka thurûk inthup chu a hai chhuak a, a hmet mit ta. Mahse, a hmabaka thil awm chu huphurhawm tak a la ni. Rosangpuii thi tur chu Tluanga hnenah a inpuang a, sakeiin a ṭhian ṭha a seh hlum zawng zawngte chu Rosangpuii thil tih vek a lo ni a, chu’ng thil zawng zawng chu a nupui Remsangpuii chuan a hriatpui vek niin a sawi bawk a. Tluanga ngaihtuahna chu a buai tak meuh mai.

A nupui chu a hmangaih a, a nupui pawhin sawi hleih theih loh khawpin a hmangaih ve niin a hria a. Mahse, chutiang thil tenawm, Setana biak nana nausen thisena inthawi te thleng chuan a nupui chuan a lo hriatpui vek si a nih chuan eng tin nge a tih tâk ang le?

Hreh tak chungin a nupui leh a pizawn chu a hmachhawn a, thu peh hêl hun a ni tawh lo. A hmangaih em em, a nupui Remsangpuii chu ṭah nasat lutuk avangin a mit a bui a, a hmelah chuan lungngaihna leh Tluanga a hmangaihna vawrtawp a hmuh theih a, mahse, eng mah thiamthu sawi tur a hre si lo.

Remsangpuii nu-in an thlahtute aṭanga vanduaina-in nghet taka a man beh sa an nih dan leh, a pu-in ramhuai a biak ṭhin avanga chu thlarau chhia chuan la chen chilh reng a, an tana khaw var hun her chhuak ve thei lo a nih thu a sawi zet chuan hnuk a ti-ulh a, a rapthlak eltiang mai bawk si. Pawi sawi lo, eng mah thiam lohna nei lo, hmeichhe nunnem leh zaidam, hmelṭha chungchuang leh rilru tluang tluang em em mai Remsangpuiin a pu khawlohna rochuna vanduainain a la pawmchilh zel dan thawnthu runthlak zet mai chuan thin a ti-ur a, a hmangaih ngawih ngawih, a pasal lak beisei nei chau taka a la pawm zui duh leh duh loh a zawh lai vel hian patling mittui a lo hnam ve sawk thei nia!

Tluanga chuan ngun taka a ngaihtuah hnu-ah a nupui duh tak Remsangpuii nen chuan inṭhen turin thutlukna a siam a. He lai vel boruak ipik lutuk hi chu hrehawm tak a ni a. Engtik lai pawha Tluanga hmangaih em em rengtu, Tluanga pawhin a thinlung chhungril bera hmun pawimawh bera a dah, Selina-i lo lang lehin thaw chu tiveng deuh mah se, Zokawn khaw hmawrtawnga nufa khawhar leh rilru na tak, Remsangpuii te nufa mitthla-ah an cham reng a. Remsangpuii, hmeichhe duhawm tawpkhawkin mangang leh lungchhe vankaia ṭap chunga a nu a kuah ngawih ngawih lai mitthlaa cham rengin mi a tinguai nghulh thei.

Khawlohna, ramhuai biakna, Setana hnuaia intukluhna hian hlimna tluantling a thlen lo va, an hun tawpah chuan mangangin an rûm a, rapthlak leh lainatawm takin an thlarau an thlah a, inchhirna tawpkhawk bak chu a tawpah chan an nei tak tak lo tih chiang takin kan hmu bawk a. A thawnthu ruangam inphiar chhoh dan leh a chhunga a changtute nunphung zawng zawngte ngaihtuahin, hei zet hi chu Mizo ir-awm chhuak thawnthu tam tak zingah a ṭha ber pawl a ni a tih loh theih loh.