MAFAA

Ropui duhna avang te, hming chher duhna avang leh hausak tum hrim hrimna avang tein mi ṭhenkhatin thu an ziakin hla an phuah a. Mahnia phuah thiam lote pawhin mi thu leh hla ruk hial pawh an hreh lo ṭhin. Mafaa kha chuan lar leh chawi­mawi beisei vang ni hauh lovin, a hmangaih em avang chauhin thu leh hla hi a birhin a birh a. Thu leh hla lipuia inchiah aia chawlhna nuam a hre lo. 

Thu leh hla kha a chaw tui ber a nih miau avangin a hmangaih a, a thlavang hauh pawh a tina hle ṭhin. Thu leh hla huangah inhnial fiampui a nei zauh zauh a, a ṭan chhanah a chiangin a dinhmun a sawh nghet thiam em em a, lehkhabu a chhiar nasat em avangin thil a hre tam a, Mizo ṭawng dik a duh avangin ziakmi dangte lakah pawh a thikthu a chhe viau ṭhin.

Amah pui roh khan, “Mi ropui chu ka ni lova, mi ho-pui ka ni,” a ti fiamthu ṭhin tak na a, Mizo thu leh hla huangah chuan ani aia ropui kha sawi tur an tam lo hle ang. Poetry chi hrang hrang, thu leh hlaa tui ve satliah pawhina kan lo hriat ngai loh leh kan var pawh phak loh ṭhin kha Mafaa zarah kan lo hre ve a. Ani chuan a zir chilhin hriatthiam awlsam turin a sawi fiah thiam a, amahah khan zir tham thu leh hla a awm a ni.

Kum 1997-a a tihchhuah ‘Chawlhna Tuikam’ tih lehkhabu hi thu leh hlaa tuite tan chuan ro hlu a tling tak meuh a. Amah pui roh khan duhsak takin kha lehkhabu kha mi pe ve hlauh a, ‘Thu leh hlaa ka nau Dara’ tih a ziak nghe nghe. Thu leh hla lamah chuan Mafaa nau nih hi inchhuanna tham ni vein ka hria a; ka lawm hle a ni.

He lehkhabu a hlut em emna pakhat chu a hla-chham dahho vang hi a ni a. Creative writings lamah chuan Mafaa kha ziakmi pangngai a ni ve deuh mai a, mi aia han ropui fal viauna a nei hran lo. Hla-chham lamah erawh chuan ziakmi dangte chunga leng, a hriata hriat zawngah leh a hla-chham ziahah pawh cho loh val a nihzia a lang c hiang hle thung.

Mi nawlpui chuan Shakespearean sonnet te hi kan hriat tlanglawn leh kan lo chin ṭhan ve a ni deuh mai a. Mafaa zarah, Latin-ho poetry ziah dan kalphung te, Italian-ho leh Greek-ho chin dan chi hrang hrang te, French-ho poetry kalphung danglam tak tak leh ngaihnawm tak tak thlengin kan hmelhriatin kan lo chin chhoh ve phah a, poetry lama kan mit lo meng ve riai ruai sa kha Mafaa zarah fiah takin kan lo meng ve ta ti ila kan sawi sual awm lo ve.

Heng kan han sawi tak, hnam upaten poetry an phuah dan kalphung hi a sawi fiah a ni satliah lo va, a tichiang tura poem nalh leh ṭha tak tak a phuah nghal zel bawk hi a hlu tak meuh a, a poem ṭhenkhatte hi chu Father of Mizo poetry kan tih mek Hrawva te poem leh, amah Mafaa’n a ngaihsan em em Biakliana leh Kaphleia te poem ai pawhin a nep bik lo hle hlawm.

Mediaval Latin Poems hunlai vela an chin ṭhan hla-chham kalphung chi khat, Ubi Sunt tih hmanga a hla-chham phuah te hi a rilin a ngaihnawm asin:

Khaw’nge mim ang ka pianna ram,

Nui hiauva suihlung kan rualna

Inhmangaih tawnna ram nuam kha?

Khawiah nge ka sianglen bukthlam,

Tlawmngaihna pangpar mawi vulna,

Pialral ni eng chhun en ram kha?

He hla hi ch^ng 5 lai a ni a, chang khat dang chauh han tar lang leh ila:

Tawnmang mawl lah ni si lo maw,

Ka chhingmitin mi der em ni?

Sualin kan ram a nghawr dim e.

Dulin a duai zo ta e aw!

Tual kan lenna khua rii riai hi,

Ka thinlai hnimin a thim e.

Hetianga rhyme scheme felfai leh flow dik leh nalha hla chham han phuah mai hi Mafaa chem kalna leh a thiam zawng tak a ni a. Chu chu Mizo thu leh hlaa hum pawimawh tak a luah chhan pawh a ni reng a ni.

French rama Troubadour-ho hla bial chi khat Villanelle an tih mai, chain verse an tih bawk hmanga a hla-chham phuah te hi han en ila, Awithangpa te ang ema hla pianpui anga chhal ngam chu ni chiah lo mah sela, hla-chham phuah lamah kher kher chuan a duai lovin a namai lo tih a chiang tawk viau bawk. ‘Ka dil lo che’ tih hla hi chang thum lek han tar lang ila:

Biahzai nemin thaiah ka dil lo che,

Kal ta poh la leng dang ṭiahṭang mawiin;

Ngaih loh ngaia ka than ka bang ta’ng e.

Ka chelh tawh che a, ka chelh tawh lo’ng che,

Liam la, zamual chu liam la khiangawiin;

Biahzai nemin thaiah ka dil lo che.

Relthang leh i zun phurh ka kham ta e,

I d^wn ka d^wn thleng zo nem dawn tawiin

Ngaih loh ngaia ka than ka bang ta’ng e.

Hetiang hla-chham hi a tlar 1-na, tlar 6-na, tlar 12-na leh tlar 18-na te a in-ang a. Tlar 3-na, tlar 9-na, tlar 15-na leh tlar 19-na te a in-ang leh a. Chutianga hla tlar hman nawn mil tur chuan a thu hi uluk taka rem a ngaih avangin hla phuah awlsam tak a ni lo tih a hriat mai a. Mafaa hi chuan hetiang hla phuah dan kalphung danglam leh harsa ang chi pawh hian mawi leh dak nalh tak takin hla-chham hi a phuah chhuak thiam zel mai a. Mi bik a nihna a lang chiang hle ṭhin.

Thu leh huanga lar ve tak pakhat, hla uang an tih mai, satire ang hi Mafaa thiam zawng tak pakhat a ni bawk a. Mi va deu fiamna lam hla ngaihnawm leh hlimawm tak tak han chham chhuah mai hi a awlsamin a thiam em em a. Hla phuahtu tam tak hian hetiang fiamthu hla hi hla ril leh un pui pui ai pawha phuah harsa an tih zawk a ni a. Mafaa hi chuan awlsam t> hian hla nuihzatthlak tak tak han chham chhuah mai hi a thiam hle bawk.

Thil mak angreng tak pakhat chu Mafaa kha Aizawl tlangval, Aizawla pianga sei lian, ram buai hnua piang lehnghal a ni a. Chuti chunga khati khawpa Mizo ṭawng a thiam mai kha mi piang danglam bik a nihna tichiangtu a ni. Thingtlang nunphung a manin a hre em em a, ṭawngkauchheh dik leh dik lo te, ṭawngkam mawi leh nalh, un pui pui ni hran lem si lo te kha a hriain a hmang thiam em em a, chu chu a hla-chham phuah aṭang pawhin chiang takin a hmuh theih a.

Khawpuia sei lian, phaia lehkha zira awm bo, thingtlang nun tem ngai hlek lovin khati em ema Mizo ṭawng a thiam ṭha leh thingtlang nunphung a man kha a mak hial zawk a. Ziakmi emaw, hla phuah thiam emaw ni tura mamawh ang chi chu amahah khan a awm kim vek ti ila kan sawi sual kher awm lo ve.

Italian Sonnet kalphung hmanga a hla-chham phuah pakhat hian a tawp khar ila a ṭha awm e:

KA HLAU TAWH E

Chhan leh vang awmin mi hmangaih suh la,

Chhan leh vang neia mi hmangaih chuanin,

Mi hmangaih chhan leh vang a bo hnuin,

Sirah puan ang mi hnawl ngei dawn si a.

Mi hmangaih vang chauhin mi hmangaih la,

Sakhming leh hmel vanga mi pawm chuanin,

Mi awm reng peih dawn em ni chatuanin,

Hming leh hmel a vul reng dawn si lo va.

Buan ang pawmin tunah duat te’n mi chul,

Ka tih leh nih eng pawh ni se, Ṭhapui,

Khuareiah mi la lawm zel ang che maw?

Ka hlau tawh e lungchhira luaithli nul,

Hlimna par nge i nih chatuan mittui,

Kipte’n i dawnlungruk min hrilh rawh aw.