JF-A LOVE LETTER

Kum sawmhnih sawmthum vel thuar­tham chu a lo liam ve ta reng mai; thingtlang naupang tan computer games khelh chu sawi loh, computer hming hrim hrim pawh hi kan la hre lo. Nilai zanah Bangladesh TV-a Chitrahaar kan en chuan kan intithei viau a. TV neituten chawlhni tlaia vai film en min phalsak hlauh chuan kan lawm hlum lo chauh a, chu vai film pakhat chuan kan karkhat titi a awh zui mai ṭhin. Chutiang khawvela kan chen lai chuan, sikul banah, sikul uniform pawh thlak hman lovin veng mawng lamah kan tlan thla a, in neituten zai ngaihthlak laklawh lai an lo neih loh hlauh chuan an keset bawm kha kan han hai ve chawt a, kan ngaihthlak turah kan chiang - Hamlet emaw, vai Tarzan emaw a ni mai. 

Hamlet-a thawnthu kha tu ziah nge kan hre lo va, Mizo ṭawnga letlingtu pawh kan hre chuang lo. Mahse, a z<nah kan u^i a, kan ngaithla ning thei lo. Kan ṭhianpa pakhat phei chuan vawiin thlengin a la sawi chhuak deuh vek thei. A changtute, Pu Biakthansanga leh a ṭhiante khan an thiam >m a, rilru zawng zawngin a ngaihthlak loh theih loh va, an chan thiamna mai piah lama nghet taka min lo man bet tlattu chu a Mizo ṭawng mawi em em mai kha a ni tih tun hnu hian ka hre chhuak ve hnuhnawh. Naupang chhia mai kan ni na a, thil mawi kha kan beng leh mitin a man thiam ve tawh tho va, a hlutna erawh kan la man phak lo mai chauh a ni. Chuti chung chung chuan Hamlet-a thawnthua Mizo ṭawng mawi tak mai khan min phuar bet a, an sawi leh tur zawng zawng pawh hre lawk vek chung khan tlai tin kan ngaithla peih - JF Laldailova zarah.

Hamlet-a thawnthu hmanga Mizo ṭawng mawina min hmelhriattir hnu kum eng emaw zat hnu-ah amah JF-a hming hi ka hre ve chauh a. Ka hriat ve meuh chuan a lo thi daih tawh lehnghal a. Ka hriat ve hmain a thi a ni satliah lo va, ka pian hma kum hnihah a lo thi daih tawh zawk hi a lo ni a, a kutchhuak lehkhabu leh thu leh hlate erawh ka ban phak aia hla-ah a awm khat khawp mai thung. Vawiin thlenga ka khawhar chang leh lunglen changa ka inawmtleina la ni ta reng pakhat chu, kum 40 chuang liam tawha JF-a leh Ethel L. Zari te inawmtleina lehkhathawn hi a la ni ta a ni. JF-a lo thi hma lutuk leh, kan lenlai inrual lo lutuk hi ka ui ṭhin a, chutih rual chuan lawm em emna pakhat ka nei; technology changkannain kan literature a nuai chhiat hma, khuanu duan ang ang a, fair tak maia mihringin khawvel a hmachhawn mai laia JF-a leh Ethel-i ten love letter an lo inthawn hman hi a ni.

Tunlai khawvelah te hian anni pahnih kha intawng ta ang sela chuan, vawiin thlenga la ngaihnawm em em reng, an lehkha inthawn tawn te hi chhiar tur awm lovin, mu chungin, sms leh whatsapp message hmang ten, tu'ma hriatpui lohvin thu ngaihnawm tak tak an inthawn ang a, keini l>k hian kan chhiar ve phak dawn awkawng si lo. A nih loh vek leh facebook lamah emaw min khurbinsan daih ang a, an thu lenglam kan hmu phak hauh lo ang. Chu vangin, technology leh electronics thil changkang takin a bawh buai hmaa kha zat lehkha an lo inthawn a, hei zat thu mawi min lo hlui hi ka lawm nawn leh fo ṭhin.

Ka mitthla-in Ethel-i hmel awm ang  hi ka hmu ṭhin a, JF-a hian a lehkhathawn aṭang ringawt hian a bialnu Zari hi min chuhpuitir titih thei nia mawle! A lehkhathawn bul ṭan nana a hman tam tak hi love letter ziah ṭhin lai khan ka hmang ve hman. 'Ka nau hmelṭha' a han ti a, a chang leh 'Z' te a han ti ringawt a, 'Zarmam'  'Darling Ethel' a tih loh leh, 'Ethel, Yes, Dahling' te a han ti a. A duat hlum lo chauh ni hian a hriat a, ṭhenkhatah erawh chuan 'Lalzarzo' te a han ti lawl mai a. A lehkhathawn zawng zawng han chhiarin 'Lalzarzo' a han ti lawl mai te hian a ngainatzia leh a ngaihsanzia a tarlang chiang a, a koh duat viauna ai mah hian a mawi zawk emaw tih tur a la ni tho. Mi naranin hetiang hian an bialnute ti ve ta lawl lawl sela chuan chaltlai kan ti ngei ang a, JF-a'n 'Lalzarzo' a han tih phenah hi chuan a ngainatna thuk tak a phum tel a, sawifiah mai thiam chi pawh a ni lo. Thinlung lamah a chiang mai.

Degree pe theitu ni ta ila, JF-a hi a kutchhuak dang tel miah lo pawhin, love letter ziahah Doctorate degree ka pe chiang ngawt ang. A love letter bu aṭang hian inngaihzawnna boruak la hre ngai miah lo tan pawh inngaihzawn nawm hmelzia te, lehkha han inthawn vel nawm hmelzia te a lang chiang em em a, chu bakah, ral khat aṭanga han inhauh bap bap leh intihtaurau deuh te thleng hian a nawm hmel zo vek mai a. Chu chu JF-a ṭawngkam thiam lutuk vang a ni ngawt lo va, a thluak ṭhat chungchuan vang leh Ethel-i finvar em vang a ni tel bawk.

Ethel-i a han chhaih kual vel ṭhin dan hi a ngaihnawm a ni satliah lo va, a fak dan leh a han hauh ṭhin dan vel hi a mawi thei teh fahran lutuk a, kan ngaihtuah chhuah ni ta sela inchhuan f>-na tham niin ka hria. Hetiang khawpa ka buaipui a, i chungchang ringawta rilru zawng zawng ka sen lai hi chuan dam kumkhua la ka ti rilru tih hi lo hre ringawt mai rawh, han tih mai te hi, a aia mawi leh rila bialnute duhsakna hlanna tur thu min phuahtir dawn sela, a manganthlak ngawtin ka ring. Ani hi chuan awlsam hmel tak hian, mawi tawi fel tak hian a ziak leh et mai ṭhin.

Nula zawng zawng hian fak an lawm vekin ka ring. Mahse, keini ang duangin kan han fak ve vak mai chuan inhmuhsitna lamah te an lo ngai daih mai ṭhin a, min huat phah titih fo. Ṭawngkam thiam loh chuan kan fiamthu te hian mi nuihtir lovin mi thinurna a chawk chhuak a, a buai phah luai luai theih. Chutih laiin, fiamthu titih, uang ni chiah bawk si lova JF-a'n Ethel-i a han fak vel ṭhin hi chu a faka ni lo tan pawh heti khawp hian a ngaihnawm a, Ethel-i tan phei kha chuan a hlu-in a va mawi dawn em! Khaimah aw - Kan khawvel hi a hnawk tehlul nen, nangni ang fa in lo piang ve hlauh mai hi chu thla a muang sawng sawng mai ṭhin. Nang zawng, hmelṭhat leh nungchang mawi i kawp bik a, hmeichhe zingah chuan nihlawh inti hle rawh. He thu a chhiar laia Ethel-i nui hmel tur te hi mitthlain ka hmu ṭhin. A chhiar nawn zing ve hian ka va han ring tak em! Ethel, khawvel mawitu atan lo dam reng ringawt mai rawh, a han ti zui a. Kan pu JF-a hi chu a tih tawh lamah vek vek hi chuan mi nasa chu a va ni em!

A la hmuh ngai reng reng loh nula, Ethel L. Zari z<nah khan a u^i tak tak emaw, a chhaih fiam mai mai emaw pawh ni se keini tan hian a l>m chuang lo va, a lawmawm lai ber chu, JF-a thiamna cho chhuak phak khawpa nula fingvar leh duhawm Ethel-i a lo piang ve hlauh mai kha a ni. Ani vanga JF-a'n Mizote min hnutchhiah rohlu hi a pawisa azawnga lei tur ni se a man a tam tham ngawt ta ve ang. Hmel hmuh loh tleitiri chu a hmel te pawh kha a hmu chak ve viau ni tur a ni, patling ṭhankin satliah ni lo, chhangchhepa khan Ethel-i thlalak kha a dil mauh mai a. Tunlai angin facebook lama han post mai theih a la ni lo va, whatsapp message hmanga thawn keuh theih lah a ni hek lo. A thlalak copy kha a hranpain, d^k-ah inthawn vang vang a ngai. Zar Hmelṭha-i chuan a thlalak chu a han thawn ta tak tak ngei mai a, kha thlalak a dawn ni khan JF-a khan vawi eng zat nge a ralkhat tawih hlimthla chu a thlek ang tih hriat a ni tawh lo. A lawm hle ang tih a rinawm a, a lawmthu sawina ṭawngkam mawi tak te pawh Ethel-i hian a lo beisei ngeiin ka ring.

Rin loh lamah, ch^n loh kh^nah Dungtawia a chhuak leh pek a, lawmthu sawi ṭha ta hle hle lo chuan, a han hau l>t z>k mai a. Hauhna zawng zawngah a hauha tan hian a huatthlala lo berin ka ring - Hetiang thlalak mai mai, ṭah titam, lung tileng, bei tisei, beisei tibo, rual ti-awt, rual awh tina, mumang tirethei, suangtuahna tihurtu, vawi khat pian man ti-awm lo. Engah nge hetiang tea mi rawn els>na mi rawn runr^l? Dang ti-ro leh chil tiput thlawn mai mai. A va han hau na ṭhak ṭhak tak. Khawvel hmeichhe piang chhuak zawng zawng zingah hetianga hauhna lawmawm dawngtu hi Ethel-i chiah kha a nih ka ring. JF-a bialnu a ni bik miau a!

Damlai khawvela Ethel-i z<na uai mai kha kan pu hian a duh tawk lo. Khawvel piah lam zel pawh la mitthla chungin duhthu a la sam a, khawvel thar leh hunah hmelṭha deuh zawka ka lo pian a, nang chu tuna nangmah ang chiah (chhe t> maha danglam chuang lo)-a i lo pian ve leh a, kan kum a inthlauh loh chuan, arsi piah lam ramah pawh awm mah la ka la rawn zawng chhuak ang che, te a ti lawm lawm a.  Khawvel hi a ning ve ṭhin em tih Ethel-i khan a zawt zauh pek a, kan pu JF-a chuan, Ethel L. Zari te damlai kephah lum ngeiin leilung a la rah chhung chuan khawvel hi ka la ning lo asin, a tih let sak pek kha!

Tunlai ṭhangtharte tana thla eng hlutna nep takzia te ngaihtuah chuan, JF-a leh Ethel-i te tana thla eng hlut bik ṭhinzia te hi thawnthu ngaihnawm a tling. Thla arkai den zanah, Churachanpur leh Aizawl Tlangnuam veng aṭangin a rualin, hun in-ang chiah-ah thla >ng an han thlir dun a. Tunlai angin phone hmanga inhrilh zung zung theih ni hek lo; lehkhathawna an intiam angin, a dar leh minute zat an bitukah pawn lerah chhuakin thla eng kha an han thlir rual vel a. JF-a khan, Minit nga ka thlir hnu-ah in chhungah ka lut a. I la thlir zui hlauh takin tiin ṭhu phal lovin ka tlan chhuak leh a. Ka lut phal leh lawk dawn lo va, mahse, i lo thlir ve tak tak te a nih ngai chuan zankhuain thla hmaifangah khian i sakhmel zungzam leh i rauvi thla sulhnu tlem a chamban ka beisei a, ka rawn luhsan leh ta a ni, tiin a lehkha-ah a chhu zui nghe nghe.

Thla >ng hlutna hre mang lova ṭhangtharte inngaihzawn dan boruak heti khawpa a danglam hnu-ah pawh hian, JF-a leh Ethel-i te thla >ng hian ka lung a tileng tlat a. An hunlai khawvelah ka han inchentir ve chhin a, an hnuk te pawh ulh hial sela mak ka ti hauh lo ang. JF-a khan thla >ng thlir tura a chhuah pah khan Ethel L. Zari thlalak kha a hum chhuah r<k ṭ^t ṭ^t te ka ring deuh ṭhin. 

‘Inngaihzawnna nge ril inhmangaihna?’ tih thu chungchanga Ethel-i a han sermon khum te hi a ngaihnawm a. Ngaihtuahna a tikal thui thei viau. Mizo ṭawng leh sap ṭawng thu mawi tak taka Ethel-i a chhai fiamna zawng zawng hi thur chhuah mai sen chi rual a ni lo va. Tin, a lehkhabu lehlin leh a lehkhabu chhuah tam tak hi Ethel L. Zari pual, Zari tana a lehlin leh a buatsaih, Zarin a cho phur vanga a siam te a nih hlawm avangin amah Ethel-i tak pawh hi Mizo literature ngainatute tan chuan ngaihhlut tel loh theih a ni lo va, JF-a a chhanna lehkhate aṭangin nula  hawiharh leh fingvar tak a ni tih a chiang em em bawk a, ngaihsanawm tak a ni ve hrim hrim bawk. 

Mi ṭhenkhat, JF-a ropuina sawi dal tum ni awm fahran, "Ama irawm chhuak thawnthu ziah pawh a nei hleinem, lehlin ringawt te chu..." han ti tawk te pawh an awm ve zauh ṭhin. A love letter bu hi thawnthu bu za tam tak aia thawnthu ngaihnawm, chhiar tawh pawha keu leh ṭhin ngai a nih miau avangin 'ama irawm chhuak lehkhabu nei lo' titute ṭan chhan hi ka pawm ngai loh kumkhua tur a ni a, he lehkhabu aia thawnthu ngaihnawm hi chhawp chhuah tur a tam vak bikin ka hre lo.

Khaw'nge...! Thu mawihnai takin ka thu ziah hi a hmawr bawk ka duh a, ka’n ngaihtuah ngial a, keia Zoṭawng thiam leh ṭawngkam mawi hriat hian a lo tlin $ khaw si lo va, a inhmeh emaw inhmeh lo emaw, ka thu ziah nen a inpersan emaw inpersan lo emaw ka hre lo, amah JF-a'n Ethel-i chungchang a sawina ṭawngkam ngat hian a hmawr bilh mai teh ang - Tisa lei leh vana thilsiam zawng zawng zinga mawi ber turah ka chh^l ngam lo che a; mahse, nangmah ka hriat chhuah apiang che hian khawvel zawng zawng hi mawi thar ta thut hian ka hre thei ṭhin a. Ka mi huat em emte chungah lam pawh hian, rilru ringawt chauh na n^ n^ chuan ka nem thei ṭhin zuk nia!