HUN LEH NI CHHIAR DAN HI
Hun leh ni te hi Ni leh a heltu planets (Solar System)
aṭanga chhiar a ni ṭhin. Hei vang hian planets awm dan hi kan hun leh ni pawimawh tak a ni awm e. Ni heltu Planets pakua Mercury, Venus, Earth, Mars, Jupiter, Saturn Uranus, Neptune leh Pluto te hi tun thlenga kan innghahna ber an ni.
Nikhat rei zawng leh kar khat reizawng a danglam meuh lo a, thla khat rei zawng leh kum khat rei zawng erawh a danglam thung si. Thla khat kan tih hian thlain kan lei vawi khat a hel chhuah hun (29.5 days) a ni ber a, kum khat kan tih hian kan leiin ni (sun) vawi khat a hel chhuah hun (12 months) a ni leh lawi si.
Hetiang a nih avang hian kum khat rei zawng atan 12 months dah a nih bur bawk si avang hian a changin thla khatah ni 29 emaw 30 dah 31 dah a lo ṭul ta a ni.
Scientist leh mifing tam tak awm mah se, hun leh ni tehna bulfuk tak a awm thei meuh lo chu a ni ber mai. Kum tin mai Calendar kan siam ṭha a, Sorkar leh mipuiten Calendar lei nan cheng tam tak kan seng ral lo thei si lo.
Week days - Sunday, Mon-day, Tuesday, Wednesday, Thursday, Friday leh Saturday te hi Roman Mythology (Vikings) aṭanga an hming phuah vek a ni. Sunday hi Ni (Sun) pathian tana siam a ni a, Monday hi Thla (moon) pathian tan, Tuesday hi Indona pathian (Tiu) atan, Wednesday hi pathiante hotu (Woden) tan, Thursday hi khawpui ri (thunder) pathian tan Friday hi khawpui ri nupui (Wife of Woden) Frigge hming chawia phuah a ni thung. Saturday hi Roman-ten lo neih lama an pathian (god of crops and harvest) saturn aṭanga phuah a ni leh bawk. Heng Roman hming pek hi vawiin thlengin hmang mah ila, an phuah chhan ang erawh chuan tuman kan hmang lem lo. Kan Mizo hming phuah ang mai chauha an hmingte hi pu an ni ber tawh awm e.
Eng pawh ni se, kan nitin hun hman dan hi a pawimawh ber fo ṭhin. Kumpui a lo linglet meuh chuan Kumthar kan tih te pawh hian kumhlui chan an chang leh mai ṭhin.
Kan nundan leh khawsak dan azirin kum ṭha leh kum chhia kan nei mek bawk a, kan hun leh ni hi Roman ho thiamna a vannei tak leh hlawhtling taka siam theih a ni mawlh si lo. Mahni maia hun leh ni her danglam theih lah a ni bawk hek lo.
Aw le, kumin hi kan tan kum ṭha a nih leh nih loh Horscope leh aien hmanga en chi a ni lo a, Pathian hre chunga taima taka kan hnathawhna muala kan hun leh ni kan her tir hi a pawimawh ber awm e.
Kum ṭha leh duhawm, hlawhtlinna leh malsawmna dawng theia kumin 2016 bul ṭan turin hming ṭhat duh leh eiruk thup nana kohhran leh rawngbawlna hruaitu nihna chelh loin, Politics a tui tak tak lo leh ram hmangaih tak tak silova Party a lo phili chiam chiam te, ram hmasawnna tur mahni in leh lo hmasawn nana hmanga eiruk te, thiamna tak tak neih duh si lova qualification ṭha tak neih duhna te leh kan chin dan ṭha lo tak takte bansanin mi tinten kan hun leh ni her rem ila, a va duhawm em!
- Chhungpuia Renthlei