Written by
- S. Rolianthanga
Khatla Phone No. 9436141536

KUM 75 TLIN PUALIN AIZAWL ASSAM RIFLES SAWN TUMNA KUM 75


1. Tahrik Ni 20 May, 2023 hi kum 75 ka tlin kum a lo ni ve ta a, hetih rual hian January ni 18, 2023 kha Aizawl khawpui laili aṭanga Assam Rifles sawn chhuah tuma Mizote hmalaknain kum 75 a tlinna a nih ve avangin ṭhangtharte tan thudik an hriat theih beiseiin Aizawla Assam Rifles ram dinhmun leh sawn chhuah tuma Mizote hmalakna ka rawn tarlang ve dawn a ni.

Kum 1980-2009 chhung khan Land Revenue & Settlement Department-ah Survey Officer hna ka lo thawk ve a. Assam Rifles ram dinhmun leh Mizo ten Aizawl khawpui laili aṭanga sawn chhuah tuma kan hmalaknaah thil nihna dik tak chu hre ve thawkhatah ka inngai a ni.

2. Governor Aizawl-ah: India independent hnua Assam Governor hmasa ber Sir Akbar Hyderi KCSI, PC, ICS chu Aizxawlah January 18, 1948-ah a lo thleng a, ni li a cham a. Politics hruaitute a huho a kawna a nei a. Mizo Union chuan tualchhung mamawh leh harstana tam tak a thlen a; chung zingah chuan hengte hi a tel a ni :

(a) Mizoram (Lushai Hills) depa Mizo hnam zawng zawng huam telin, Mizoram ramri kham ṭhat leh ni rawh se (Mizo re-unification)

(b) Sipai leh civil mite nunphung hi a danglam avangin inawmpawlh hi a fel lo. Chuvangin, Aizawl khawpui lailia Assam Rifles Cantonment (hmun) hi khawpui dai lamah sawn ni rawh se. Tin, Assam Rifles sakawr in (New Market ni ta) leh an Rifle Range (Electric Veng leh Chanmari Veng ni ta) te hi sawn bo ni bawk rawh se.

3. District Advisory Council : District Council hmasa ber din a nih theih nana dan nepnawi (rules), Sixth Schedule para 2(6)-in a tuk anga siam ngaite Sawrkarin a lo duan lawkte chu Advisory Committee chuan ngun takin a thlir a, tihdanglam tam tak a nei a ni.

Tin, chung bakah chuan he District Advisory Commitee hian District Council hlimthla a nihna angin, Mizo mipuite mamawh leh thil ṭul tam tak a nei a ni.

August 28-29, 1950 (Chairman : Bishop)

(ii) Assam Rifles (Aizawl) Sakawr in (Mule Shed) hi a awmna hmun (tuna New Market ni ta) aṭang hian sawn ni rawh se.

February 26-27, 1951 (Chairman : R. Thanhlira)

(ii) Aizawl khua hi thang zelin, a lo tawt tak avangin Assam Rifles Sakawr chaw huan, Chandmari (Rifle Range) phei hnuaia mi hi mipui mamawh atan hman ni tawh rawh se. (Hei hi tuna Electric Veng leh Chandmari Veng ni ta awmna hmunte hi an ni.)
April 27- May 2, 1951 (Chairman : Borhsap)

Hemi ṭum hian Advisory Council leh Committee inkhawm ho a ni a. District Council hmasa ber atan dan (rules) tam tak ngaihtuah leh rel a ni a. Chung bakah -

(i) Aizawl khawpui enkawltu, Town Committee din ni sela. Member mipui thlan 10 bakah Borhsap, Civil Surgeon leh SDO (PWD) te chu Member (ex-officio) ni se. Town Committee huam chhung chu Tlang­nuam leh Laipuitlang inkar ni phawt rawh se tih a ni. (Heng hun lai hian Medical-ah Civil Surgeon leh PWD-ah SDO te hi an hotu berte an ni)
June 29,1951 (Chairman : Borhsap)

(i) Aizawl khawpui lailia Assam Rifles hmun (Cantonment) awm hi sawn chhuan ni se tih Pu R. Thanhlira rawtna chu sawi ho a ni a. He sipai hmun (Cantonment) hi Zemabawk-ah emaw, Maubawkah emaw, khawpui dai hmun remchang dangah sawn chhuah ni se tih chu remtih vek a ni.

4. Lushai Hills Superintendent, Mr. L.L. Peters ICS (1947-1949) chu Mizo Union nawrhna avangin pension a kal luihtir a ni a. Borhsap S.N. Barkataki IAS (Assamese) chu March, 1949-ah a lo chhuak a, ani hian Deputy Commissioner hna 24-01-1953 thleng a thawk a ni. Lushai Hills Superintendent tih lo ni ṭhin chu 1st April, 1952 aṭangin Deputy Commissioner a thlak a lo ni ta a. Borhsap S.N. Barkataki ho a Aizawl laili aṭanga Assam Rifles hmun sawn tumna, June 29, 1951 a thuthlukna mumal tak an neih tak avangin Assam Rifles ho pawhin Aizawl a an ram luah chu pass dilna Borhsap hnenah an thlen ta a ni. Hetih lai hian Assam Land and Regulation, 1886 hi Mizoramah hman ve theih loh a nih avangin Land Law tlawhchhan chuan Land Pass/ Lease a pek theih lova, amaherawh chua ṭulna avangin Superintendent / Deputy Commissioner ten thuneihna an neih angin Executive Order or Standing Order in Land Pass/ Lease chu an pe ve mai ṭhin a ni.

Tichuan, Assam Rifles ram luah chin chu Deputy Commissioner aiawhin Pu Sainghinga, Political Assistant to DC Lushai Hills (Pu Sainghinga hi Zarkawt a awm a ni) leh Assam Rifles aiawhin Captain J.S. Halliday (A ni hi Chaltlang a cheng a ni) ten uluk taka survey and demarcated neih a ni. Ramri lungte chu ramriah phun vek a ni a, ramri hrilhfiahna pawh chiang taka siam vek a ni a, sketch map pawh fel tak a siam a ni. Main Barrack Area hi sawi buai lai deuh ber a nih avangin a tlangpuiin han sawi ila a ṭha ang :-

“Dak Inpui sir a A.R Gate bulah sawn Boundary Pillar No. 1 phun a ni a, chuta ṭang chuan kawng sirah khawchhak hawi zawngin a chhuk thla a, Venghlui tuikhur a zu man ta a. Venghlui tuikhur aṭang hian Bethlehem Veng panna footpath a zawh thla a, A.R Sweeper Lane/ Quarters thlengin. Chu A.R Sweeper Quarters aṭang chuan Bazar Bungkawn panna footpath hmar thlang hawi zawngin a zawh leh a, he footpath hrulah hian a khat tawkin Boundary Pillar phun vek a ni a. He footpath hi tuna P.W.D Road chung zela kal a ni.

Bazar Bungkawnah hian Pu Shillonga building kawtah hian A.R. Hospital North gate an tih chu a awm a, chu chua man chho ta a. Heta ṭang hi chuan chhim hawi zawng a lamlian a zawh zel a, Treasury Square a Dak Inpui bula pillar no. 1 kha a man leh ta mai a ni. He ramri kham hi Assam Rifles aiawhte nen vawi tam tak kan tlawh tawh avangin ka hre chiangin ka hria. Tichuan, Assam Rifles’ Land Pass - STANDING ORDER No. 11 of 1952 chu Dt. 08-07-1952 ah pekchhuah a ni a. Assam Rifles aiawhin Lieutenant Colonel - Manga Ram, Commandent - 1st A.R. (LH) Bn. an a pawmpuina Dt. 01-07-1952 ah a pek hnuin tihchhuah a lo ni ta a ni.

He Standing Order clause No. 1 ah hian Land pass boundary-in a huam chhungah chauh Right of Occupation pek a ni. Standing Order clause No.3 ah hian Khatla Venga an ram luah chu a ṭul hun apiangah Mizoram sorkarin a hmang thei ang tih a nih avangin an ram luah zat ve chu New Capital Complexatan sah thlak sak an ni. He Standing Order hi Assam sorkar , Department of Tribakl Areas pawhin a lo pawmpui a, vide No. TAD/LF/6/51/68 - Dt 6/10/1952 Assam Gazette, October 8, 1952-ah tihchhuah a lo ni ta a ni.

5. Tun laiin Assam Rilfes Land Pass Standing Order No 11 of 1952 chhungah House Pass/ LSC engemaw zat a ruk a pek ni awmin sawi a ni a. Ka hriat chinah chuan Assam Rifles Land Pass chhungah Pass/ LSC pek a awm lo.

6. Mi tam tak rilru tibuaitu chu Assam Rifles hian rambuai lai khan an Land pass huam bak, an duh chen chen a zau chu an ramah chhalin an ram angin an cheibawl a chung dan lova an ram hauhte huam tir a, Land Lease Certificate thar siam turin Revenue Departmentah vawi tam tak dilna an thlen a. Amaherawhchu an dilna chu an Land Pass Clause No. 1 a kalh avangin an dilna a hnawl sak zel a ni. Vanduai thlak takin Zokhawsang khaw hmun hlui a A.R. sawnna tur a Advisory Committee a din a nih khan A.R. ho duhthusam kha an lo pawmsak tak avangin A.R. ram luah chhunga House Pass/ LSC tam tak a awm vangin hriat a lo ni ta a ni.

Tichuan, buai lohna tura kan buaina chhan ber chu Mizoram sorkarin a duhthawh luat avangin Assam Rifles Land Pass, Boundary Description chiangkuang tak ang ni lova ruahmanna dang a kalpui ta hi a ni. Kum 75 chhung kan hlawhtlinnate hi chhut ve ṭhin ila a ṭha ang.

Assam Rifles Firing Range Chandmari aṭanga Chite Luia sawn a nih avangin Chandmari Veng leh Electric Veng kan neih phah tawh a. Assam Rifles sakawrpu ho hmun Khatla a an complex a sawn a nih avangin New market hmun kan neih phah bawk. Khatla venga Assam Rifles ram zatve lai New Capital Complex atan kan chhuh sak tawh bawk a. Khatla venga an hmun hlu tak Mizoram Police Headquarters Complex atan kan chhuh sak tawh bawk a ni. Dik tak chuan Assam rifles ho hi kum 1890 aṭanga Aizawla awm hmun lo khuar tawh te an ni a, an inpekna a hlu hlein ka hria, lawmna chang i hria ang u.

7. Tunlai hian mimal House Pass/ LSC te cancel tumin Revenue Department-in Show Cause Notice a pe a. Ram petu leh an pek chhan pawh hre chiang bertu leh Land Records pawh kawltu in an ram pekte insawifiah tura tih hi thil letling tak niin ka hria. Ram neitute tan chuan High Court emaw Supreme Court an thlir ve reng turah ngai ila, an ṭanchhan turte chu hengte hi an ni tlangpui ang :-

1) Assam Rifles Land Pass, Lushai Hills Standing Order No. 11 of 1952 issued by S.Barkataki, Deputy Commissioner, Lushai Hills Dt. 28/6/1952 leh The Assam Gazette, October 8, 1952
2) Article 14, 19 (e) and 31 (A) of Constitution of India
3) The Scheduled Castes and Scheduled Tribes (Prevention of Atrocities) Act, 1989, vide Section 3 (1)/(f)/(g).
4) Right to Fair Compensation and Transparency in Land Acquisition, Rehabilitation and Resettlement Act, 2013
5) Section 7 and 8 of The Mizo District (Land and Revenue) Act, 1956.
6) Rule 3(3) of he Mizo District (Land and Revenue) Rules, 1967.
7) Section 2(3)/(9)/(14)/(41)/(45)/(47) of the Mizoram Land Revenue Act, 2013

8. RAWTNATE
1) The Mizoram (Restriction on use of Transferred Land) Act, 2002 hi awmze nei a hmang tur chuan Legal Encumbrances emaw Legal Claims tihfel hmasak a ngai a, chu mi a nih loh chuan dan hman theih loh a ni thei ang. Tuna Pass/ LSC neitu ṭhenkhat buildingte an lo sa ve tawh a, an chenna ai chuan a tawp thleng a ṭankhawh an tum ang tih chu thil chiang tak a ni. High Court emaw Supreme Court-in he dan thar hi lo hnawl ta se sorkar tan mualpho thlak tak a ni ang.
2) Mizoram sorkar hian dan hmang dik lova harsatna chinfel a tum a nih chuan engtikah mah a tihfel theih ka ring lo. (Ukil rual ṭhahnem tawk takin an lo thlir ve reng a ni.) Chu ai chuan ram neitute dawhkan kila sawipuiin harsatna tihdam dan zawng ta zawk se a fuh zawk ka ring.
3) Mizoram sorkar hian Legal Compensation pek tur a neih chuan pe mai sela, chu chu chinfel dan chikhat chu a ni a.
4) Mimal ram neite inhmun insawnna (Transfer-na) tur hmun remchang dang ngaih­tuah sak sela, chu chu kawng khat chu a ni.
5) Mizoram sorkar leh tlawngai pawlte pawh hi duhthawh lutuk tawh lo ila, Assam Rifles Land Pass Standing Order No. 11 of 1952 ang hian Assam Rifles ram luah chin hi teh ṭhat leh a, hma thar lak mai chu a fin thlak ber turah ka ngai.

(Thil chiangkuang zawka hre duh tan a chunga phone no. ah hian biak theih reng ka ni e.)

- S. Rolianthanga, Khatla

Phone No. 9436141536