Written by
- B. Vanawmawia Govt. Johnson College

Chapchar Kût – 2023 Thupui : Zofate Inpum Khatna

"Unaute u, in dam tlang alawm maw?" Kum 2023 Chapchar Kut chu hlim leh tluang takin kan hmang zo ta a. Kumin Chapchar kut hi G-20 Summit delegate (Ram hrang hrang palai) ten min hmanpui a. Mizo incheina leh kan nun pho chhuahna hun ṭha tak a ni a, a hlu hle. Chapchar kût lo chhuah dan leh hman ṭhin danah hian zu leh sa a tel tlat mai a, hemi vang hian kum 1963 Mizoram Synod rorel pawhin hman zui loh a lo rawt hial a! Ram buaiin min nang nen, hman zui a ni ta lo va.

Mahse, MZP hruaitute chuan Chapchar kut hi Mizo hnam zawng zawngte kût inṭawm, kan Mizona min phuar khawmtu nia ngaiin 1972 khan hman an rawt ta a. Kum 1973-a an hman dan leh Kohhran sadai ṭhiat si lo, a him china hmang tura ṭan an lak dan Pu Chuauṭhuama (Revd ni ta), hetih hun laia MZP Genral Headquarters General Secretary chuan ngaihnawm takin a ziak bawk. CM Pu Ch. Chhunga pawhin Kohhran zai ngai takin a phurpui a, Rev. Lalsawma, ATC Principal chuan hunserh a hmang bawk. Tun thlengin Chapchar kut hi Mizo hnam lam leh incheina chi hrang hrang entir nan te, zaithiamte nen, politics tel lo, Mizo hnam zia inzirtir a, chhul khat kual, unau inhriat tharna ni atan hman zui a ni chho ta zel a ni.

MIZO HNAM INPUM KHAT NAN

MZP hruaitu hmasate khan Pipu nun hlui bân si, Mizo nun mawi, tlawmngaihna, aia upa zah leh kan nun mawi tak tak chhawm nun a nih zel nan te, kan culture, kan tradition leh Mizo hnahthlak hrang hrangte insuih fin nan te Chapchar kût hi hman an rawt a ni a. Duhthusam diak diak chuan thil a kal nghal vek lo a, mahse an lo mitthla (dream) kha a thleng chho zel a tih theih. Mizo lam chi hrang hrang, cheraw kan, sarlamkai, parlam, siktuithiang lam, chai, chheih, leh pipu zai hrang hrang, chi peng hrang hrang thuam hak chhuah ni leh kan infiamna thil kan inhrilh tharna leh kan inzirtirna lian ber chu 'CHAPCHAR KUT' hi a ni.

Tunah phei chuan khawvel hmun hrang hranga Zofaten hlim takin Chapchar kut hi kan hmang ta ṭheuh a. Mizo hnahthlak hrang hrang pawh kan inpawh phahin inhriat thiam tawnna thui tak kan neih phah a ni.

PATHIAN MIN PEK YMA

YMA hi a din tirh aṭang rengin Kohhran nena kal dûn tlat a ni a. Kohhran huanga tih rem chiah lo titu, ruih hlo leh Zofate tana ṭha lo dotu ban rinawm ber a ni reng ṭhin. Zofate inpumkhatna thu-ah pawh (Pawl dangte hmaih chuang loin) YMA tha thawh hi a ropui hle. Mizoram mai ni lo, India ram state dang leh Khawvel ram danga Mizo awm tawhnaah chuan din a ni ta zel a. "Mizo takin" tih leh "YMA takin aw" tih chu Mizote infuihna thu hlû leh chak tak a ni ta zel a ni. Tlawmngaihna, aia upa zah leh kan hnam nun vawn himna Pawl hlung tak a ni ta zel a. Pathianin YMA min lo pe hi kan vannei ngawt mai!

RINAWMNA CHIBAI IN DAWNG THEI EM?

Capt. L.Z. Sailo hla, "Isuih khawm leh zai i rel ang u" tih hi a lo pian chhuah dan aṭang rêngin taivawn hlu tak a nei sa a. Kum 1979 khan Tripura-a Zo hnahthlakte hnenah thla ruk zet thangin a zin kual a. Chawrai-Langrawng leh unau dangte a zu hmu a, "Enga" hmang thei lo an awm ṭhin avangin Pu BK Hrangkhawl chuan a ṭawng a lehsak ṭhin bawk. Thu a sawi dawn a piangin, "Unaute u, in dam tlang em le? In unaupa, khaw chhak aṭangin ka lo zin a, in hnenah hian unau nihna rinawmna chibai sem turin ka lo kal a. Chhinlung chhuak Zofate hi hnam ropui tak kan ni a. Mahse, Burma, Bangladesh leh India ramah te kan awm darh a. India ram chhungah pawh State hran hranah chi bing tam takin kan awm thliah thliah a. Chung zawng zawng chu kan insuih khawm chuan, Khawvelah hian chim ralin kan awm lo vang. Chuvangin, insuih khawm lehna thuthlung hril turin ka lo kal a ni," tiin bul a ṭan ṭhin.

H. Lalrinfela (Mafaa) hnena a sawi dan chuan, "Zampui tlang dungah ka lo chuang chhuak a. Hmawngchhuan aṭangin chhim lam panin Zofate awmna khuaah insuihkhawmna thuchah zuar chuan ke ngatin ka kal zel a. Hmawngchhuan khua aṭang chuan Varṭianah keimah chauhin mau tiang hawlin ka chhuak a. Hmawngchhuan leh Hmunpui khaw inkara ka kal lai chuan chung lam aṭangin 'aw' ka hria a. Chu aw chuan, 'Veivahna tur motor pawh i nei si lova, Zohnahthlak awmna khua zawng zawngah chuan i insuihkhawm lehna thuchah hi i hril zo hmanin, i hrilh kim seng chuang lo vang. Chu vangin, insuih khawm lehna lam hla hi phuah la, zaithiamin an sa lar ang a, i chawlh mai mai lai pawhin mi sing telin i thuthlung hi an lo ngaithla thei dawn asin' a rawn ti a. Ka ṭhu hnawk a, ka mittui a tla a. Ka tho va, ka mittui ka hru hul a, 'Hla chu phuah ngei tur a ni' ti chungin Tlaksih khua ka lut a. Ka thlen in nula ṭingṭang perha lo zai ri ka hria a, a nu ka kohtir a, ka bula a rawn ṭhut hnu chuan minit nga pawh tling loah "Insuih khawm leh zai i rel ang u" tih hla hi February ni 28, 1979 tlai lam dar 6:30 khan ka phuah chhuak ta a ni," tiin a sawi.

Capt. Lalzuala Sailo hian Mizote inpumkhatna a vei em avangin India sorkar chuan a ringhlel a, Rip chhungah a luh phah hial a! Tan ina a awm laiin a damlo a, Civil Hospital-ah pawh chuan kawl bun chungin a awm ta zel a. Amah kantu a ṭhiante chuan, "Kha i thil bun kha kawl a ni lo, Ngûn mawi a nih kha," an tihsak a. Zofate hian Capt. L.Z. Sailo kan tana a inpekna leh a tawrhna te kha kan hriat reng a, insuih khawm lehna hlaa "Rinawmna chibai inbuk ang le" a tih ang khan. Ruih hlo emaw, thil ṭha lo eng eng emaw inpe tawn loin, "Rinawmna chibai" inbuk ila, "Rinawmna chibai" dawng tlakin hnam tin i ṭang zel bawk ang u.

RO MIN RELSAK ANG CHE

Poet of the century, Pu Rokunga khan, "Aw, nang kan Lal, kan Pathian" tih a phuahah khan, "Chu vangin aw kan Pathian, hei hi kan dil ber che. Kan ram kan hnam min hruaia'n, nang chauh kan thlang a che. Chhung lam leh pawn lam hmelma, indona thleng mah se. Hneh zel turin min pui la, ro min relsak ang che," a lo ti a. He hla hi Mizo hnam hlaa kan chhal a ni a, a dik a ni ang, tu mah han sêl leh han duh khawp lo hi kan la awm loin ka hria.

Kan ram kal zelna turah hian Pathian ro relsak kan duh em (?), kan hnam kal zelna turah hian Pathian hruaina chauh kan thlang ber em(?) tih hi kan chhut nawn fo a ṭul âwm e. Kan ram (Mizoram) rorelna fawng chelhtute kan thlir a, Kohhran hruaitute kan thlir a, Khawtlang hruaitute leh NGO's hruaitute kan thlir a, "I hmaah kan lo kun hian, kan dil ngaithla ang che," kan ti ngam em? Hnam inpumkhatna kan kalpui danah te hian, "Lalberte Lal ber chuan ro min relsak ang che" kan tih ngam a va pawimawh em!

ZOFATE INPUMKHATNA

Tun ṭum Chapchar kûtah khan hmun hrang hrangah chanchin duhawm lo kan hre lo a. Mizo hnam peng hrang hrang thuam mawi tak tak pho chhuah a ni a. Kan nula leh tlangvalte pawh an lo nalhin hnam dang aia kan nêp bikna reng a awm lo tih kan hmu thar lehin a lang. Hmun tinah Kristian kan nihna tilangin, ṭawngṭaia hun bul ṭan vek a ni a. A.R. Lammual, a hmanna pui berah pawh Most Revd Stephen Rotluanga'n Hunserh a hmang a ni.

Zaithiam hrang hrang inlan an hmuhnawm a, musician an chhuanawm em em hlawm. Myanmar lama kan unaute ai awh tih theih, Benjamin Sum zaite khan a tihlu zual a, Mizo Idol pahnihna David Darlong a tel ta lo erawh a kalh a kim lo deuh! MZI emaw, MDM emaw, eng mah hian min dal suh se, Chapchar kut hi 'Zofate Inpumkhatna Ni' lo zel rawh se.

Fam ta Kaphleia chuan, "Zoram! Ka ram! Lu chhum ban chhum huama kan pipute sah zau; Mi huaisen leh tlawmngaite pianna. Ral rel thiam leh hla phuah thiamte pianna. Lui tin tlang tin, mi hrâng sulhnu... Riakmaw angin kawl pawh vel ila, Sappui tual nuamah pawh leng ila, Ka muanna thing thiang i ni. Ka rinpui leh ka chhuan i ni," a lo ti a. He kan ram bak hian kan lung a len thei tak tak dawn lo va, kan Jerusalem chu Aizawl a ni zel ang. He kan hnam bak hi kan muanna thing thiang Pathianin min pe lo a, duat ila, a chhiat a ṭhatah mawhphur ngam ila, Mizote tan keimahnia a ṭha ber hman chhuah zel i tum ang u.

- B. Vanawmawia

Govt. Johnson College