MIZO THUAM LEH A HMING DIK
Mizo ṭawng lamrik leh ziak dik ṭulzia sawi ngaithla in ziak te kan chhiar ṭhin a. Unau thawnthu hriat dan pawh a dang tih a nih ṭhin angin Mizo ṭawng dik hman leh ziak thu-ah ṭhangthar hunah ngaih dan phir a awm ta ṭhin a, a pawi ka ti ve ṭhin.
Chung zinga ka ngaihmawh zual PUANVEN leh PUANBIH tih hre hrang lo an awm tak avangin sawi fiah ṭul a ka hriat avangin ka han sawi ve dawn a ni. Hmanlai pi/pu ten inthuam nan Siapsuap, Hnawkhal, kekawr leh puanfen an hman chhoh tan laiin a tir lamah hmeichhia ten puanfen thui pum loh kawng a vet nghet a bilh nghetin an feng a chu chu Fenphel an ti a. A hnu ah an ṭhui pum a, Fenpum an ti leh mai a, chumi hnu ah inchei nan a hmei a pa in puan ven an hmang chho leh a. Hmeichhe puan ven tih leh mipa puan ven tih ṭawngkam hran a lo chhuak leh a, chu chu hetiang hian sawifiah ta ila:-
Hmeichhe Puanven: Hmeichhia ten inchei nan puan an hman ṭan laiin an puan tah ngei hlai tak chu hnung lamah pawt pharhin kawngbawr hma lama bel thuahin an bilh nghet tlat a. chutiang puan tlang chunglam kawng a vuak thuah a bilh ngheh tlat chu PUANVEN an ti a. Puanven hming lo chhuah dan leh hman dan chu a ni. Puanven tih loh hming dang a awm lo. Hmeichhia ten puan an venin an puanfen hnulam tlang khuh dalh a fual a an ven ṭhin chu Hmeichhe Puanven an ti bik ṭhin. Mipa ten chutiang a fualin an veng ve ngai lo. Hei hi hmeichhe puan ven tih hming lo chhhuah dan chu a ni a, Puanven tih bak hming dang a awm lo tih hriat tlat a ṭha a ni. Kawng danga hming phuaha suasam chin loh a ṭha.
Kan tunlai hun thleng pawhin hmun pawimawhah hmeichhe changkang leh fimkhur thiamten inchei ulukah chuan puan fual dalhin an la veng a, a ti hmeichhia in a ti zahawm a, a ti Mizo bawk. Thlah lova chin uar zal theih ni se a ṭha in a Mizo-na pholangtu a ni.
Mipa Puanven: Hman laiin Mizo mipaten thuamhnaw an in bel hma-in puan vang zimte a sei tak kawng a vet nghetin, kapkar a serh bawr khuh bo-in, mawnglam hnung lamah an la chhuak a. Kawnga vehkualah an bat/ ṭawn nghet a, an serh bawr te chauh khuh bovin mawngtam leh malpui zawng zawng a lang vek. Chutianga inthuam chu Hrenpereng kaih an ti.
Chumi hnuah Mizo mipaten puan an veng chho ve a, an puan vang lam kha chunglamah an hrawm tawm vak a, kawngah an vet thuah a, mipa te chuan pawn lamah an bilh chhuak nghet a. Malte pawh khuh zo lova chhinga an ven avangin an kun hlek chuan an mawng leh thil dangte a lang thei ṭhin. Chutianga chhinga puan ven chu Mawnglang Puanven tih leh Mipa Puanven an ti ṭhin.
Mizoten ṭawngka lamah pawh hna hautak leh rit chawi an thawh ho chang chuan, "Khai aw, mipa puan venin insawi chhing ila, ṭan ila ang” tiin infuihna ṭawngkamah an hmang a, an phur phah em em ṭhin.
Ka han sawi chhan tak chu ṭhangthar zingah kawnga puan ven hi Puanbih ti ta tlat awm vang a ni. Kawnga puan tlang vet ngheta bilh ngheh hi PUANVEN a ni a, hming dang phuah chi a ni lo. Mizo ṭawng suasamnaah ka ngai a ni.
Puanbih hming lo chhuah dan leh hmanna kan sawi leh ang:-
PUANBIH: Puanbih hming lo chhuah dan leh hmanna lo chhuah dan chu hetiang hi a ni. Puanbih hi Mizo hmeichhia te chanpual bik a ni. Hmanlaiin Mizo hmeichhia ten kawr hnuai leh kekawr te an neih hma in, kawr an ha in puanfen an feng mai a. Hetih lai hian in lamah inbualna khawp tui a awm lo a, tuikhur ami tuium-in tui an chawi a. Tuium bak tui dah khawlna an la nei lo, chutiang a nih avang chuan a tlangpuiin a hmei a pa-in a huhovin tuikhurah emaw lui-ah emaw an inbual mai a. Mipa chuan puan vengin an inbual a, zah tuar chak deuh chu Adama suit-a inbual ngamte an awm.
Puanbih lo chhuah dan chu:
Hmeichhiate chu puan veng ngawt a inbual dawn chuan tleirawl tir hnute um tawh chin leh puitling ten hnute bu langa inbual kha an zak a. An puan hlai ṭha tak kha hnunglamah an pawt pharh a, a tlang chunglam dinglam hmawr leh veilam hmawr ve ve kha zakhnuai dinglam leh zakhnuai veilam hma lamah la chhuak ve ve in hnute bu chungah bel thuah pheiin chhung lamah nghet takin an bilh a, chu tak chu PUANBIH chu a ni.
Chutianga hmeichhiaten puan an bih chuan an taksa kha an chawnpuar thlengin a khuh bo a, inbual laiin puan hnuaiah kumkar zawng zawng pawh an tuai fai thei a, a ṭangkaiin mipui zinga inbual pawh a zahthlak loh. Hmeichhe ṭhenkhat chuan inchhung lama hna hautak lo leh sekrek zangkhai thawh nan puan an bih ṭhin; a nazawngin an hmang lo.
Hmeichhiaten hnute thup bo nana hnute bu chunga puantlang chunglam vuak thuah a, chhunglama bilh ngheh tlat hi Puanbih chu a ni a, hmun dangah lo bel ve ngawt chi a ni lo. Englai mahin puan ven a ni ngai lo a, kawngbawra puan ven pawh hi englai mahin puanbih a ni ngai lo.
Tlangkawmna:
Puanven tih leh Puanbih tih awmzia kan sawi chiang ta. Hetiang lova ṭawngkam hmang leh ziak kan awm chuan Mizo ṭawng suasamna a ni. Mizo Academic of Letters lama Mizo ṭawng dik buaipuitu mi pawimawhte pawhin ngun leh zuala lo chikin, zirlaibu ṭhenkhatah pawh hetiang lova ziak te a awm emaw ni! Siamṭhat ngai a awm chuan siam ṭha ngam turin ka ngen a ni.
Mizo ṭawng dik leh a hman dan dik hi zofate min ti pumkhattu a nih avangin fimkhur ṭheuh a ṭha e.
- R. Lianchhawna
Sethlun, Lunglei