Written by
- LT Muana
SULAM LENMAWI
He hla, Lalchhungkaw hla kan tih mai ṭhin, Lalbiakṭhuama leh R.Laithangpui te sak 'Sulam Lenmawi' hi Manipur lam mi Rochhuma phuah a ni a. Amah Rochhuma chanchin leh he hla a lo phuah tak dan lam chu ka hre lo a. Ka sawi theih chin chu he hla hi hla danglam tak, ril leh awmze thuk tak nei a ni, tih lai hi a ni.
He hla danglamna tak pakhat chu Bible chang inkarkik tak tak tlawhchhana phuah a nihna hi a ni awm e. Chu'ng a Bible chang tlawhchhante chu a ngai ngaiin a rawn thur chhuak lo a; a thu kal tluang tur remin, a sawi tum bo si loin a rawn her rem a ni kan ti thei ang. Tin, he hlaah hian tehkhin thu a hmang nasa a; chik deuh loh phei chuan a chang ṭhenkhat hi chuan lengzem hla te pawh a ang thei lek lek a ni.
He hla hi sual bawiha tlu tawh mihringte tlan tura Lal Isua'n a lalna ram kalsana khawvela a lo kal dan leh, van khua leh tui ni ve thei tura min rawn tlan chhuah dan tarlanna hla a ni.
Luka 2:13 & 14-ah chuan Lal Isua lo pian lai chanchin ziahnaah, "Tin, thawk leh khatah vantirhkoh hnenah chuan vana miho mipui an lo awm chiam a, Pathian an fak a, Chungnung berah Pathian ropui takin awm rawh se, Lei chunga a lawm em em mihringte hnenah rem thu leng rawh se,'' tih kan hmu a. Helai châng changchawi hian he hla hi,
"Dikna te, felna te,
hmangaih inremna lam
Mihringte chungah awm zel rawh se;
Van mipui thla khawng ri
Lei chungah remthu leng se
tih zai an rem,"
tiin suala tlu hnu mihringte tlan tura khawvela Lal Isua lo kal thuin a rawn ṭan a ni.
He hla phuahtu hian Bilble-a Hla Thlan Khawmte hi a chhiar nasain Hla Thlan Khawmte hian a lung a tileng ṭhin hle niin a rinawm. He hlaah hian Hla Thlan Khawmte thangkhawk hmuh tur a tamin he hla thunawna tehkhin thu ruangam kengtu ber pawh hi a ni nghe nghe a ni. A chang ṭanchhan ni theia lang ṭhenkhat hi i han en chhin teh ang:
Hla. 2:14 "Aw ka ṭhuva,
lungpui keh kara mi,
Kham chhawrdawha awm,"
5:7 "Khawpui venga kal
hualtuten mi hmu a,
Mi vua a, mi hliam ta a,
Kulh vengtuten an hlip e,
ka silhpuan,"
6:2 "Ka duh tak chu a chhuk ta,
a huan hlo rimtui hmunah chuan,
A huana a ran rual tlattir leh
A lili par lawr turin,"
He'ng Bible chang leh
he hla thunawn,
"Min rawn zawng e
kham chhawrdawh
Lungpui kara lili chu;
Her chhuak ruai e kulh pawnah,
Kei Sulam leng zunah hian
chhawl ang a uai an ti,"
Tihte han en hian he hla phuahtu hian Hla Thlan Khawmtea hla hi a ngai ngaia rawn thur chhuak loin, ama sawi duh nena inrem thei tur lai, a duh duh lai hi a rawn lawr kual niin a lang.
Kham chhawrdawhah pawh lungpui kara mi lehnghal lili par chu zawn hmuh leh lak chhuah a hautak fein a rinawm. Hmelma rothap ber ber pawh lo epa lo dang zo tur khawpa kulh rinawm, sipai rualin an ven tlat pawhina a dan beh zawh loh khawpa nasa hmangaihnain a tur chhuah tan lo chuan chu lili zawn hmuha lak chhuah chu thil theih a ni lo ang. Mahse, Sulam Lenmawiite hi tlingin tlak lo teh mah i la, kan zuna uai hi a lo na em a lo ni.
Kham chhawrdawh, lungpui kara par ve mai mai min rawn zawng chhuak tur hian vanram nawmna leh thlakhlehawmna khian a chelh bet zo reng reng lo.
Chang hnihnaah hi chuan thil pakhat chauh lo chu thil danglam a awm hran lo. A hla thu hi lo en ila -
"Khawvel hi mi tin tan ram hlun a ni lo,
Ka lei dam chhung ni tlangbawm romei ang
A zam ral leh mai si ṭhin;
Ka hringnun piah lam ram chu hnam tin kim ram,"
He hlaah hian a phuahtu hian khawvela mihring zawng zawng aiawh turin hming pakhat hman a nei a, chu chu Sulam leng/Sulam lenmawi hi a ni. Sulam lenmawii'n, "Ka lei dam chhung ni..." a tih chuan nang leh keia lei dam chhung ni pawh hi a tel nghal vek a ni. A chhan chu, khi Sulam lenmawii-ah khian kan tel ve vang a ni. A bak chu he changah hian han danglam teh vak a awmin a lang lo. Heti hian sawi ta ila, 'He lei hi kan permanent address a ni lo a. Kan khualzinna, kan hawsan leh tur hmun a ni. Khawvela kan cham hun chhung hi a rei loin kan inhawsan zung zung a. Kan khawvel cham hun chhung (kan dam chhung) piah lamah chuan kan la haw khawm vekna tur hmun, kan permanent address chu a awm a ni,' tiin Kristiante rin dana thu dik awmsa a rawn puang chhuak a ni.
Chang thumna hi chang dang aiin a danglam deuh a. Hetah hi chuan Sulam lenmawii kha ṭawng tawh loin a phuahtu a rawn ṭawng chhuak a, Lal Isua lo kal chhan heti hian a rawn sawi a -
"Kan tel lo, Van Lal nau a tlei thei lo e,
Min rawn zawng ruai e piallei ramah;
Eden zun ngaih bang thei lo,
Ka iang zo ngei maw thlaler Sulam lenmawi,"
Ni e, Eden bawhchhiatna avanga hmangaihtu leh a hmangaihte inkara khi a lo awm hnu, van khua leh tuia kan tel ve tak loh hnu khan Van Lal fapa rilru chu a chawl hahdam thei ta lo a. Eden bawhchhiatna lo thlen hma, Siamtu leh a siamate hlim taka an len za lai kha a ngai a ni. Mahse kan tel lo chuan kha nun ngaiah khan kir leh ngawt theih a ni bik bawk si lo a. Kha huna kir leh theih nana daidangtu, hmangaihtu leh a hmangaihte inkara khi awm chu hnawh phui a duh a. Chu a duhna chuan rawn tir luiin, kulh pawn thleng thlenga Sulam lenmawiite inzawng ang mai khan nang leh kei min rawn zawng tur hian van kulh kawngkhar pelin a lo kal ta a ni.
Chang li-na hi tehkhin thu hmanga duan chhuah a ni leh a. Hetah hian Sulam lenmawii bawk kha rawn ṭawng chhuahtir lehin heti hian a rawn ti a -
"Ka sakruang, ka ṭangnem, ka bahsam te hi,
Ka hang a, mahse ka meng mawi si;
Mo fel thuam min bel ta,
Lal pindan chhungah lutin laikhum sang ka kai,"
Hla Thlan Khawmte 1:5-ah chuan,
"Ka hang na a, ka nalh a nia,"
tih kan hmu a. Tin, Ephesi 5:22&23-ah chuan,
"Nupuite u, Lalpa hnena in intulut ang hian mahni pasalte hnenah intulut rawh u. Krista chu amah ngei taksa chhandamtu nia, kohhranho lu a ni ang bawk hian, pasal chu nupui lu a ni si a,"
tih kan hmu bawk a.
Ni e, Eden bawhchhiatna avangin Sulam lenmawii hi hang dum beh chil chelin, a ṭangah chuan nem lai pawh awm loin a lu te pawh chu thur kir bip bep tawh mah se, a tunhma nihna zawng zawng hretu, hmangaihtu mitah chuan a tluka meng mawi an la awm thei chuang reng reng lo. Van khua leh tui nih theihna tur citizenship nei a, Van Lal ber mo a nih theih na'n amah hmangaihtu chuan kraws lerah saruaka tihduhdahna tuarin mo fel thuam a inbeltir a. Mo thuam nena Lal pindan chhunga lawi luta 'Laikhum sang' kai thei turin a rawn tlan chhuak ta a ni.