Written by
Commissioner Lalkiamlova
Tuikual South

Zu (uain) chu kan in lo vang

Zu hi hmasang aṭanga awm ve, hnam tinin kan neih, khawvel ram tinah a ṭhatna lam aia a pawi khawih lam kan sawi uar ṭheuh a ni a. Chuti chung chuan a tua mah hian kan tibo mai thei lem hlei lova, khawvel awm chhung chu a awm ve ngei dawn niin a lang. Zu lo pawh hi thil ṭha lo dang tam tak ‘eiruk, rukruk, uirena sual leh tualthah’ te kan huat tlan em em, khawvel awm chhunga awm ve tur nia lang a tam mai.

Khawvel ram changkang zawkah te hian zu hi in thiam deuh leh buaipui lo deuhva ngaihna te a awm a ni maithei a, a ni bik chuang lo. An buaipui ve em em a ni. London khawpuiah pawh zu avanga insual leh in tibuai Police te ṭhelh ngai hi a tam ve tho mai. Kei pawh ni khat chu London kawthlera ka kallai nu pakhat zu rui, jean kekawr zuih teh tawh ha hian ka hnung lam aṭangin ‘get out of my way’ tih pahin ka mawngah min rawn pet tawih mai a; lo nam ve deuh ik ila chu kan insual ngei ang. Tihngaihna vak hre ta lo chu, ka en liam ta mai mai a. Ṭum khat chu Police hovin zu in theih hun chhung sawrkarin a siam hi a rei lo em a, in an tam si a, a in hun chhung hi tisei ila buai a ziaawm deuh ang’ an ti a. Darkar khata tiseiin zan dar 12 thleng in theih an han ti mai a, an buai a ziaawm chuang reng reng lo, an buai rei ting mai a ni.

Zu ṭhat leh ṭhat loh lam thu emaw, sawrkarin a zuar hi a ṭha e/ ṭha lo e tih emaw sawi ka tum lo. Kan sawi ve duh zawk chu Rekaba thlahten ‘zu (uain) chu kan in lo vang’ an tih, Jeremia 35: 6 a mi hi a ni. Israel fate chu an Pathianin anmahni him nan leh inkaihhruai nan, an hruaitu atana a ruat Mosia hnenah Thu sawmpek, ziak meuhvin a pe a. Chung dan te chu an bawhchhe chamchi a, pathian dang te an biaksan a. Vawi duai lo an uire san a ni. Chumi avang chuan Zawlnei Jeremia hnenah inlarna a lo thleng a. Juda lal Josia fapa Jehoiakima lal laiin a ni nghe nghe. “Rekaba chhungte hnenah kalin va bia la, Lalpa in pindan pakhatah hruai lut la, uain (zu) in tur pe rawh” a ti a. Lalpa thu ang chuan Jeremia chuan Rekaba chhungte eng emaw zat chu hotute pindan bul, kawngka vengtu Salluma fapa Manaseia pindan chungah ngei chuan a hruai lut ta a. An hmaah chuan no chi hrang hrang uain (zu) tuihnai taka khat chu a hun sak a. ‘Khai le, uain (zu) hi in rawh u le’ an ti ta a. A rin loh takin Rekaba thlahte chuan “Zu (uain) chu kan in lo vang, kan thlahtu Rekaba fapa Jonadaba chuan ‘Nangmahni leh in thlahte pawhin kum khuain uain (zu) in in tur a ni lo; in te sain thlai chi in tuhin, grep huan te in siamin in nei tur a ni hek lo: in dam chhung niah te chuan puaninah te in cheng zawk tur a ni, in awmna ramah chuan in dam rei theih nan’ tiin thu min pe a ni” an lo ti ta khauh mai a. Jeremia tan chuan a beidawnthlak hle ang.

Rekaba fapa Jonadaba, an thlahte zel hnena zu in lo tura thu petu chanchin hi 2 Lalte 10:15, 16-ah kan hmu. Israel lal Jehu-an Ahaba chhungte chunga phuba a lak laiin Jehu-a lamah hian a ṭang a ni. Hetah hian Jehonadaba tiin kan hmu a, Jonadaba tih nen hei hi thuhmun a ni. An chanchin bul lam chhui thui vak lo mai ila. Thlalera cheng Jethro-a, a fanu pawh Mosian a neih tak Aigupta aṭanga Kanan an panna kawnga Israelte zinga tel ve ta zelte nia hriat a ni.

Babylon ral lo lenlaiin Jerusalem-ah an lut ve chawih a, tichuan an awm ve ta reng a ni (Jeremia 35:11). Jonadaban an thlahte zu in lo tura a tih aṭanga Jeremian temple pindana zu in tura a thlem inkar hi kum 200 a ni a. Chutih chhung zawng chuan Rekaba thlahte zingah hian a hmei a pain zu in reng reng an awm lo va. Grep huan siam an awm lo va, in an sa lo va, Puan in-ah vek an awm bawk a ni. An pi pute thurochhiah, ṭawngka maia an chhiah chu ti taka an zah a, an zawm ṭha chu tuman an ngaihsak lem lo va, an chawimawiin an fak bawk lo va; mi fak leh chawimawi beisei lah an ni na hek lo. An pi pute thurochhiah chu an zawm a, a lakah an rinawm tawp mai a ni. Tu man hre lovin fak lo mah se, Lalpan a lo hre reng a. Kum 200 hnuah a chawimawi ta a nih chu. Israel fate thusawmpek ziak ngeia nei, bawhchhe reng si te thiam loh chantirtu atan a hmang ta. Kei ni Bible bu 66 ziaka nei, zawm hlei thei si lote pawh hi thiam loh min chantir tel a ni ber lo maw! Piangthar kum khat pawh rinawm thei lote hi kan tam mai si a. Jeremia hnenah ‘Zu chu kan in lo vang’ an tih hnu chuan Lalpan “Rekaba fapa Jonadaba chuan kum khuain ka hmaa ding tur mi a hmai ngai lo vang,” a ti ta a ni. Chutiang taka hnam rinawm, thil ṭha lo laka insum thei an nih avang chuan Lalpan a chawimawi ta.

An thlahte zinga Lalpa hmaa ding tur awm zel tura thutiam (Jeremia 35:19) hi, Rabbinical Literature-ah R. Jonathan-a chuan lehkha ziaktute leh Sanhedrin te zinga an tel tur thu sawin a niin a hrilhfiah a; 1 Chronicles 2:55 a mi ang hian. Rabbi ṭhenkhat erawh chuan ‘puithiam fate nupui pasalah an nei a, puithiam zingah an chi a tel thu sawina a ni ang’ an ti bawk (Yalk., Jer. 323). R. Nathan-a chuan ‘Rekaba thlahte hnena Pathian thutiam hi Davida thlah te hnena tiam aiin a sang zawk, Davida thlahte hnena tiam chu thu delh kilh nei, (conditional) a ni a, Rekaba thlahte hnena tiamah hi chuan condition a awm miah lo a ni’ a ti. Eusebius of Emesa-ah chuan Rechabites tih chu Nazarit mi tih ang bawka Sakhaw thila inserh hrangte sawina (Religious order) niin sawi a ni. Israel hnam angin khawvel ram hrang hrangah an darh a. An darhna lamah hian Israel tih nimahse Rechbite an inti bik zel a ni. Benjamin of Tudela an tih chuan Yemen rama a kalin 1160-ah khan Babylon aṭanga ni 21 lai kal thlalerah Rechbites inti nun dan mawl, thianghlim leh zahawm taka nungte a hmuh thu a ziak. Vawiin thleng hian Yemen leh Iraq ramah te hian an la awm.

Pathianin an thuawih theihna avanga a chawimawina leh a hmaa ding tur a hmai lo vang tih a tih puitlin sak dan kawng dang lo chhui ila. 25 August 1835-ah khan Salford Unity of Rechabites chu Manchester aṭanga hla lo te Salford, England-ah ṭan a ni. Order hrang hrang an siam a, member-te chuan ruihtheih thil chu sakhuana thil a ni emaw damdawia hman a ni emaw an insum famkim tur a ni. An tih dan entawn hian khawvel ram hrang hrangah ‘Independent Order of Rechabites’ (IOR) chu a lo ding ta a. England-ah chuan 1835 khan Sons and Daughters of Rechab tih din a ni a (Hei hi IOR nen thuhmun tho a ni). Kum 1842-ah USA-ah IOR chu hlawhtling takin an din a, kum zabi sawm hnihna ṭantirhah khan member 990,000 an nei a ni.

Kum 1843-ah Australia-ah pawh IOR hi Tasmania-ah an din hmasa ber a, chumi hnuah hmun dang a han din ta zel a ni. Chutiang chuan an rinawmna avanga an hming chawia pawl ropui tak tak khawvel ram hrang hranga ding tate hi Lalpan a chawimawina leh a thutiam sak tihhlawhtlinna a ni kan ti lo thei lovang.

‘Zu chu kan in lo vang’ titute chu Lalpan khawvel mithmuhah ropui takin a chawimawiin a tar chhuak ta a ni.

- Commissioner Lalkiamlova, Tuikual South