‘Kan hming phuah/ sak dan leh ziah dan hi’ belhchhahna
Vanglaini ni 5 October, 2017 (Thursday) chhuak “Chhiartute Thukhawchang” phek 6-naa Lalneihliana ziak “Kan hming phuah/ sak dan leh ziah dan hi” tih thupui hmanga kan Mizo tihdan ṭhenkhat a rawn tarlante kha tlema zawng i lo belhchhah teh ang.
Kan hming phuah/ sak dan chungchang article hrang hrang ziak kan hmu fo tawh a, kan pi leh pu aṭang tea kan phuah/ sak dan leh awmze neia kan phuah/ sak dan te thlengin, hawizawng neia hming phuah/ sa hnam kan nih hmel a. Chutihrual erawh chuan sap hming kan inphuahsakah hian thil nuihzatthlak hi a inphum ve ṭhin a, fiamthu nana hman lah bo lo. Entirnan, Robert tia phuah/sak “Bat-a” tia koh tak te, Cynthia tih a phuah/ sak “Sin-i” tih tak daih te leh a dangte pawh a awm nual mai.
Kan hming kan inkaihlek nasa lutuk hi han ngaihtuah chian chuan nuihzatthlak lamah a kal zawk a. Sap hming duh vanga inphuahsak na na na a nihna bo ṭhaka in koh leh si hi a dan a dang ve riau a ni.
Tin, mi ṭhenkhat (tu’n lo ngaihaw lo sela) a spelling pawh ziak dik thiam lo turten kan fa te hming atana sap hming kan han hmang leh mai ṭhin te hi kan hmalam hunah kan buaina tizualtu a ni thei ang em? Kan khuaa zirtirtu pakhat chuan Mizo-ṭawnga hming mak tak te hi sapṭawnga hming phuahte ai chuan put zah loh tur. Zirlai rau rau ah hming danglam na na na chu kan hrethei zawk a chhinchhiah an awl a ti mauh thung.
Thlirna tlangdang aṭangin han thlir leh thung ila. Kan Mizo hming hi hnamdang tana lam harsa tak, a tam zawk hi chu an harsat ti ila kan sawi sual tam lo ang.
Mizoram pawna hnathawk avang te, zirna avangte leh thildang avanga awm te tan hian sap hming nei chu nei lo te ai chuan hnamdang tan chuan lam a lo awlsamin tihsual a tlem deuh zawk chuan a hriat. Chinese ho pawhin Jackie Chan te, Bruce Lee te pawh an nei ve tho a nia.
Kan hnam hming erawh duh duha kan ziak hi chu pawm mai harsat chang a awm ṭhin a, Mizoṭawng kan hman/ ziah dan dik lo tam tak chu lo dah ṭha ta ila. A tizual tur tingin social media lamah kan hmang bawk a. Entirnan, Hnyaloom (Hnialum), Colney (Kawlni), Wralte/ Wraltey (Ralte), Qhiangte/ Qiangte (Khiangte an tih tumna ah ka ngai), Fanay (Fanai) etc. Prime Minister hian a hming ‘surname’ hi Narendra Mawdey te han inti ta vel sela kan nuih a za viau maithei.
Ziak leh chhiar thiam lo zawkte tih tura kan ngaih hi a chhiar thiamte pawh hian kan hmang ve ta zel a, a cheimawi nan mai kan hmang ta em ni ang? A zawng zawng chuan an hmang ka ti lo, amaherawhchu, kan ziah duh dan hi i fimkhur ang u; a nih loh vek chuan i hmang/ ziak lo ngam ang u. Mizoṭawng ziah dan dik kan vei tlan tawha hnu lama mahni hnam hmingah lehzel kan la ziak dik thei lo hi chu Zoram khawvar kan la hlat hmel hle a ang.
- Mami Duhawmi