PANGNGAI

Ṭhangtharte (ti ve khang­lang ila) hi anmahni leh an chhungte leh khawsak phung chi hrang hrang chungchang han zawt ila, awlsam fahran hian ‘pangngai’ tiin min chhang liam mai a, zawh belh tur a vang thei ṭhin khawp mai. He thumal ‘pangngai’ tih awmzia hi ngaihtuah nasat poh leh ‘mak angreng, dik angreng’ mahse hriatthiam har tak, a sawitu rilru a chiang, a sawitu azira awmze danglam thei, a lo dawngsawngtu tana chiang lem si lo a ni ber awm e. 

Pawl kalphung emaw, khaw­tlang nihphung emaw sawina a nih erawh chuan ‘pangngai’ chu thil chin ṭhan, ngaia kan loh neih tawh hi a ni ber mai. 

Kan tet lai chuan (a ni deuh tawp mai) ka nu leh pate kha sawrkar sikul zirtirtu ni ve ve mahse rei tak tak hlawh an lak loh ṭhin avang khan thawmhnaw thar kan nei khat hle a. Sande Sikul Inkhawmpui leh Krismas ah bak kan nei ngai lova, kan vui lem lo. Zawhna, ‘in hausa nge i tih in rethei?’ tih min zawt ta se khatih lai khan, tunlai ṭawngkam hmang ta ila, ‘pangngai’ kan ti mai awm asin! A chhan chu kan nunphung a nih miau vang a ni. 

Middle Sikul kan kal laiin kan ṭhenawm lawk ami High Sikul zirlai, picnic a kal chu tuiah a tlahlum a, kan hlauvin hun reitak mahni a khawlai kal kan ngam loh phah. A chhan chu tuia tlak hlum kha thil thleng zen zen lo, ‘pangngai lo’ leh rapthlak a ni miau va. 

Pawlsarih kan zirlaiin ṭum khat chu mi kut tuara thi ruang an chhar a, Lock up (tuna Aizawl Police Station) thlang kawngpui sirah an zalh a. A hria an awm takin tiin a thei apiang an inhrilh chhawng a. Kan sikul (RB School) chhak mai a nih avangin kan hawkdak chu kan han chho va, kan han en ve a, a hrawk hi a (n) lo zai bung ṭep a lo nia. Ka hlau lutuk kha thla engzat nge thlaphanga ka awm ka hre ta lo. A chhan chu khatih hun lai khan ‘tual thih’ kha a ‘pangngai’ lova, thil rapthlak tawpkhawk a ni.

Pathian zarah a dam hauhvin kan ṭhang chho ve zel a, mihring, khawtlang leh ram ang pawhin kan khawsak phung leh rilru sukthlek pawhin hma a sawnin a danglam chho ve zel a. ‘Pangngai’ kan tih pawh a inthlak chho ve ta zel mai. 

Kum khatah kawr thar vawi hnih chiah neih hi tunlai mi tam ber tan chuan ‘pangngai’ a ni thei tawh lova. Chutih laiin ‘tuitlak’ te, ‘tual thih’ te chu thil thleng pangngai, kan tiril tikhur phak pawh ni tawh lo a lo ni ta reng mai!

Pangngai kan tih, ngaia kan neih leh eng he hu-ah mah kan ngaih tawh loh thil hi keni ang mai pawhina kan tawnhriat atanga ka’n chhut hian, a lo danglam fo dawn a lo ni reng mai. 

Tuna la dam chhuan zawng zawngina kan nunphung ‘pangngai’ a kan neih ngai loh, a rima ra pawh kan hriat loh leh mumangah pawh kan man ngaih loh, min thawng a, min rún a, min nghaisa mektu chu, ‘hripui’ khawvel tuam chhuak thei khawpa darh chak natna, Covid19 an tih mai, a zo a vai, a hmei a pa, a pui a pang, a hmelchhia a hmelṭha, a hausa a rethei pawh thliar miah lo hi a ni ta a. A chanchin leh min den dan chu sawi nawn fo pawh a ngai awm lo ve. 

He kan huntawng hian kan mimal leh khawtlang nunphung ‘pangngai’ chu a rawn thiat hneh ta hle mai a. Mizo Kristianten Pathian kan biakna leh kan pawlna hmun pui ber Biak in zawng zawng khar a ni a, mahni inlamah mahni remchan dana Pathian biak kan intihhmuh chhova. Mizote hnamdang aia kan inhlutzia tilangtu thihna a lo thlen pawhin kalphung her danglam a lo ṭul ta a. Thih hunin a zir ngang lo anih lem loh chuan darkar tlemte chauh inlamah ruang inkawlin kan inphum ta zung zung mai a. Inneih sawngbawl dan lah mihring punkhawm tam a theih tak si loh avangin holam (a inneihna a ho tihna nilovin) angreng taka kalpui chhoh a ni mek bawk a. Ṭhian leh chhungkhat intlawhpawh te, chaw ei khawm leh puipun ang chi reng reng chu tumahin tin enah kan en ta lo. 

Zirlaiten eng nge an hmalam tur tih hrethiam lovin inah an tawm a. Ei tur siamsa ngaina ṭhinten thlai hlutzia leh a thartute ngaihsan nachang kan hre thar a. Ina tawm reng ‘mi chut’ leh ‘tlak tlai lo’ nia sawi uar viau ṭhinte pawhin vak chhuak de de lo ngam te an fak chho ta zel a ni ber mai. Heta ka sawilan sen loh tam tak, nunphung thar hi sawi tur a tam thei hle awm e. 

Eng chen nge he hrik tetakte, hmuh tham loh, chimawm zet hian min chenchilh dawn a, engtikah nge min kian san ang tih hi mithiamte pawhin an inrinsiak mai mai chauh a la ni a. A nghawng mihring zawk hian kan nunphung her rem hi tun huna kan tih theih tha ber a ni ta a nih hi.

He hun thim tak ata hi dam khawchhuak ta ila, mimal, chhungkua, khawtlang leh ram hian eng danglamna hi nge kan chhawm nun ang a, ‘pangngai’ ah kan hman chhoh ang a, tuna kan nunphung inthlak tam tak zinga eng hi nge chin zui chhoh atana duhawm lo, ‘pangngai’ lo tur atan kan hnawl ang? 

Mitthi lumen leh kan inlenpui dan hman thar hi a zangkhai zawk avang hian ‘pangngai’ a neih mai duh kan kat nuk tawh mai em? Chu chu ni ta se kan Mizo zia, kan inhlut leh kan inpawhna hi dal tial tialin kan in mihran mai ang em?

Midang ṭanpui tura ke kan pen suau suau hi kan chhunzawm thei ang em?

Pawimawh leh ngaihthah theih ang chi thliar kan thiam phah sawt thei ang em? Mamawh leh duh inkar kan hrethiam tawh ang em? Mahni intodelh pawimawh zia kan zirchhuak ang em? Kan ‘pangngai’ hlui  engah khan nge kan let leh  ang a, eng ‘pangngai’ thar hi nge kan um ang? 

Ram pum/ hnam pum nghawng chhiatna/ harsatna thleng hian khawtlang nunah danglamna a thlen ngei ngei thin tih hriain hnam anga kan dinchhuah ngei nan pangngai thar leh tha zawk nen ngei hmalam thlir ang u aw.