Written by
A Lalhmangaihzuala Chanmari
Aizawl

E-Filing (e-daakhil)

Khawvel hi a mum a, a vir reng a, thil thar a lo chhuak ṭhin. Tun hmaa kan hriat lem loh E-filing te chu kan nitin nunah thil pawimawh tak a lo ni ta reng mai. Consumer mi tu pawhin harsatna a tawh a, Consumer Court (Commission) Office a hmuna kal kher lova, mahni awmhmun aṭanga electronic thiamna hmanga case a file theihna hi E-filing (E-daakhil) chu a ni. A hmuna kal lova case file theihna a ni ber mai. He thil hi pawi­mawh leh changkang tak hi 7th Sept, 2020 khan tih ṭan a lo ni ta a ni.

A hmasain India dan ṭha ber ber zinga mi - Consumer Protection Act 1986 (CPA 1986) kan tih fo hi kan lo hmang rei ve ta viau mai. A khat tawkin siam ṭhat (amend) a ni a, kum 34 vel lai chu kan hmang ṭangkai a ni. Khawvel ram dangte dan han en pawhin a zahpuiawm lo a, India ram chu kan duai bik lo hle tih a lang. Changkanna hi a zuanin a zuang a, thiamna a lo sang zel bawk a, thil thar a lo piang reng bawk a ni. Hemi a nih vang hian CPA 1986 kan hman mek chu a pumpuhlum a siam ṭhat a ngai ta tih chu India mipui tam zawk pawm dan a ni a. Dan siamtute leh thuneituten siam ṭhat hlawk a ngai tih an hria a, uluk taka mithiamten an siam ṭhat hnu chuan Consumer te humhalhna dan thar Consumer Protection Act 2019 (CPA 2019) chu Shri Ram Vilas Paswan Minister of Consumer Affairs, Food and Public Distribution chuan 8 July 2019 khan Lok Sabha-ah a pharh a. Ni 30 July 2019 ah Lok Sabha chuan he dan thar hi a pawm a, ni 6 August 2019 ah Rajya Sabha chuan a passed ve leh a ni.

Central Sorkar chuan CPA 2019 hi hman ṭan ni atan ni 20 July 2020 a ruat a, CPA 1986 chu a pumpuhlumin a thlak ta vek a. Consumer te chem chu a thar hlaka thlak a lo ni ta.

He dan thar CPA 2019 hian thil lei leh hralh chungchang leh sumdawnna kalphungte chu tunlai khawvel mil thei ang berin a rawn rem khawm a, sumdawnna a fun kim viau a ni. Tun hmaa tel lem lo, electronic hmanga sumdawnna (e-commerce) kan tih te chiang taka sawifiahin telh thar a ni- Section 2(16), (17) khawl emaw electronic/ internet hmang emaw boruaka tangka inpe lem lova thil lei leh hralh te a rawn sawi chiang ta bawk a ni. Heng sumdawnna changkang chi hrang hrang aṭanga dan bawhchhiat theih dan sumdawng te zawm tur pawh bilh tel a ni.

He dan thar ṭhatna em em chu Consumer Court (Consumer Commission) a kal kher lova mahni awmhmun aṭanga awlsam taka harsatna thlen theihna hi a ni. He thil hian Consumer te a tichak lehzual dawn a, dan bawhchhe zawnga sumdawngte rang takin rorelna hma thlen theih a ni dawn ta a ni.

Mobile emaw Computer aṭangin Consumer-in harsatna a tawh chu online-a ziahluh mai theih a ni a, fee pawisa pek ngai pawh online bawkin pek mai theih a ni dawn a ni. He thil zet hi chu Consumer law siam ṭhat a nih lai pawh khan mi tam tak chuan kan hisap pha lo maithei. A awlsamin a va han ṭha tehlul em.

E-filing hi 'Ë-daakhil' tih a ni bawk a, case file duh tan hei hi a luhna a ni - https://edaakhil.nic.in/. Hetah hian Registration tih ve phawt a ngai a, registration tih zawhah online a harsatna thlen tawh mai tur a ni. E-daakhil portal hi National Consumer Dispute Redressal Commission (NCDRC) in ni 7th September, 2020 khan an tlangzarh a, Mizoram State pawhin ni 20 June 2022 khan he portal hi hman theih turin a lo peih fel tawh bawk a ni. State/UTs 32 zet he portal ah hian an tel tawh a ni.

E-daakhil ṭhatna em em chu khawi hmuna mi pawh thil lei la, harsatna i tawh chuan i awmhmun aṭangin case a file mai theih a, information chi hrang hrang leh i case thehluh hmasawn dan etc te i hre zung zung thei bawk ang. Tin, thingtlang hmun kilkhawr ber thlengin Consumer te awlsam zawk nan e-daakhil hi Common Service Centre nen thlunzawm tum mek a ni.

Example: Mumbai a i thil leiah bum i ni emaw defect a lo awm emaw thil dik lo a awm a nih chuan E-daakhil hmangin Aizawl aṭangin online portal hmangin awlsam takin case i file thei dawn ta a ni. Online shopping hmanga i thil lei-ah thil dik tawk lo emaw lungawilohna i neih pawhin E-daadkhil hmangin online-in case i file thei ta bawk a ni.

India mipuite (consumers) kan vannei hle mai. Online portal hi a la tharlam a, State/ UT ṭhenkhat join ve tura la inbuatsaih mek an awm bawk a. Kan hriat angin Section 38(7) of CPA 2019 chuan Consumer Case ziah te hi Laboratory emaw Analysis/ Test ngai lem lo chi chu thla 3 chhunga chinfel turin a tarlang a. Test ngai chi a nih chuan thla 5 chhunga case chinfel a ngai thung a ni.

Mi tam takin Consumer case hi an ngaih pawlh fo ṭhin a (mithiam tak tak nia ngai te pawhin). Section 2(7) of CPA 2019 a kan hmuh angin mi tu pawh mahni mamawh/ hman ṭangkai atana a man pek lawk emaw a bathla emaw a ṭhen pek lawk emaw, online hmanga lei emaw, man chawi a service leitu emaw hmang hawh (hire) tute hi Consumer an ni. Amaherawhchu, hralh lehchhawn tur emaw atana thil leitu hi consumer a ni lo. Tin, a thlawna dawn leh a thlawna thil inpek hi a huam lo bawk a ni. Chuti chuan India ram mipui zawng zawng hi consumer vek kan ni a, sumdawng lian tan pawh “Ka ni ve lo” a tih theih loh a ni. Case hi electronic hmanga thehluh theih a nih tak avangin e-daakhil hmanga consumer thubuai thehluh a awm ṭeuh tawh nghe nghe a ni. Consumer te problem solve-na kawngah kori tu hle tura ngaih a ni bawk.

Mizoramah pawh e-daakhil a awm tih hre lo an la awm nual a. Consumer ten kan dikna chanvo te kan hre zel ang a, he thil pawimawh tak hi a hmang ṭangkaitu kan la pung zel dawn niin a lang. I thil leiah harsatna i tawhin phun lungawi mai lovin thuneitu hnenah thlen zel theih a ni. Nidang leh zelah a thlen tawh loh nan leh midangten an tawrh ve loh nan thil ho te te ni a lang pawh kan report zel hi kan tih makmawh lo ni se. Kan ram hi a duh duh te rate siamna ni lovin dan ang taka sumdawnna kalpuina, ram hmasawn leh changkang kan lo ni ang.

Consumer te i harh ang u.

- A Lalhmangaihzuala Chanmari, Aizawl