Written by
Lalrinliana Colney
National Highway inthlau lutuk hi
Mi sawi vang mai a ni lo, kan mitin kan hmu a, a takin kan zawh vang zawka sawi kan ni. Ni e, keini zin chhuak vete chu, leilung thlawh khumna ticket hum ve ngai hek lo i. By sumo leh by bus ticket lakna counter hrang hrang kan hre em em a, mi kawng leh kan kawng kan khaikhin zut zut reng mai a ni.
Kan khaikhin hun chhung hi tun hnai thil thleng mai a ni lo. Phunchiar vang hrim hrima sawi pawh kan ni lo, a tak tak kan tawn thil a nih avangin, mawhphurtute cho chhuah nan, kan theihna mual mualah kan au chhuak ve a nih hi.
Shillong lamtluang: Kum thum kal ta khan, Guwahati-ah kan kal a, kan kal hun kha March thla a ni. Khatih lai khan Aizawl to Vairengte kawng chu a ṭha ve khawp mai a, kan tlan kawi ve zar zar a. Silchar phai lam chu kawng an siam mek lai a la ni a, kan insawh dawt dawt a. Meghalaya ramri kan thleng a, anni pawh, tlang ram kawng zawng chu, an la siam ṭhat loh lai a nih avangin, tlan a hahthlak a, Mizoram nge nge tiin kan hawi uang ve teh mai asin.
Mahse maw Shillong thlen hma, tlang dung nuam chin erawh chu, kawng an lo siam ṭha tawh a, a zau hak bik a, an ram mual a ṭha bawk a, tlan chak lutuk a awl. Shillong khawpui thlen hmain, Guwahati aṭanga motor lian lo kal, Shillong khawpui pal tlang ngai lova, khawpui helna, by pass kawng an tih mai chu, ṭha mangkheng mai hian an lo siam a, foreigner tan pawha thlir zui vawng vawng thamin an lo siam a. Tin, Guwahati panna pawh, tlan loh aiin, tlan a nuam zawk tih theih tur khawpa zau leh mam leh mawi tawk hian an lo siam a, rual awh a na ta viau mai. Mahse awt mah ila kan chan ve phak chi a ni lo tih chu kan hre ve tho. Chumi kum, kum tawp December thlaah, Bihar lamah kan kal a, an CM Nitish Kumar hma lak natzia kan sawi chiam tawh kha.
Silchar thleng Rel-a kan kal avangin, Shillong kawng lam chu hmu tawh lovin, Silchar to Aizawl kawng kan han zawh leh chu leh, March thlaa kan lo uanpui ve em em kha, road divider rawng pawh a dak hma hmain, a lo khawk chhe leh nasa tawh mai a. Motor ke 12 nei a lo luh tawh avangin, keini tlang ram kawng hi chu a tlo lo a nih dawn hi, tiin kan inhnem chawp a. Mahse kan inhnemna chu a dik chiah lo a lo ni a, kum thum hnuah Shillong-ah kan zuk kal leh a. Hmana kawng chhia kan tih zawng zawng kha, an lo siam ṭha vek tawh a. National Highway ni ve tho si kha, a lo mam nalh leh em em bik a, kum thum hma lama kawng mam kha chu a khawk ve deuh tawh ang chu kan tih laiin, a lo la mam ṭha em em bik a. A khawk ve tho ni tur a ni, mahse keini mi mawl pawhin, kan ram kawng khawk hi i bel vat vat ang u, tia kan lo rawt ve ṭhin kha, anni chuan mipui aṭanga rawtna nghak ve lovin, an bel zung zung mai a ni awm e, a mam reng mai bik a. Kan ram ve chu, keini mi mawl rawtna mai maite chu kan hotute theng a thawng pha ve si lova. Mipui chu kan insawh dawt dawt a, kan hotu lam chu an thlawk daih zel si a. A chang chuan kan hotute hi an thlawh theih bik loh nan hian, kan Airport-te hi thla khat vel siam ngai hian chhia se tihte hi rilruah a awm rum rum mai ṭhin.
Manipur lamtluang: Manipur-ah rawngbawla kan awm ve laiin, Silchar lam pan lova, Ngopa road lama kal theihna kawng kan zawh ṭhin a. A tlang dung chu Zo hnahthlak vek awmna ram a nih avangin, thlamuang takin kan zin thei ṭhin. Mahse Manipur chu ram buai, hel pawl tamna a nih avangin, an ram chin kawng chu, siam lohvin a awm reng a, a chhia a chhiain, kawng bumro tak takah kan tlan ṭhin. Tun hma phei chuan kan ram inrina Tuivai Lei pawh, Manipur sorkar nena insiam ṭawm tumin hma an la a, mahse Manipur lamin hma an lak theih loh avangin, Mizoram sorkarin, a mal beih ta a. MAP venna hnuaiah a siam zo ta ut mai. Manipur sorkar lakah chuan kan va uang tehreng em. Kawng pawh Mizoram chin chu black tawp vek a ni bik a, Mizoram chin thlen hi chuan, mahni ina thleng ang tlukin kan thaw a veng tawh ṭhin. Manipur kawng lam hi, a siamna tur sunction pawh a awm vek thu leh, mahse hel pawl demand a tam em avanga thawk ngam an awm loh thu, Mizo IAS Officer Pu Saichhuana (L) khan a sawi ṭhin. BRTF-in, "Security min pe ula, kan thawk ang" an ti a, mah se sorkar lamin an pe seng bik si lo a ni awm e.
Khatia kum sawm chuang kawng chhe mangkhenga kan kal ṭhin lai kha chuan, Mizoram lam kha black top awm chhun a nih miau avangin, kan uang lo thei lo a ni.
Kan uang rei thei lo ṭhin hi thil pawi lai chu a ni. Kum 10 liam hnuah Manipur kal ṭulna kan nei leh a, tlang kam aṭangin an kawng chhia kha a ṭha vek tawh tih kan lo hre ve a. Kan zawh leh ta ngei a. Kan ṭhenawm state kalpawhna kawng hi, National Highway a lo ni ṭhin a ni awm e, a hma khan kan lo en chiang ngai lo. Tun ṭum chu, Manipur lam kawng a ṭha zawk tawh, an tih tlat avangin, uluk lehzualin kan zawh chin chin chu kan thlir vel a. A mak mang e, tih tur hi kan ramah hian a lo awm thuai zel mai hi, a manganthlak ṭhin. Seling to Keifang kawng lah chu, kawng tereuhte hi an black top et et a. Ṭhen hran tham awm miah lo, kawng te lutuk kha, road divider rawng an lo hawih var vel nia, a enkawltute hi BRTF an tiin ka hria, min hmusit hle mai a, tih a awl rum rum zawk.
Keifang aṭanga Hliappui panna short cut, darkar khat leh a chanve laia intlau thei hi a awm a. Chu kawng chu kum 3 hma lam khan kan zawh tawh, lei (bridge) ṭha tak mai, bialtu Minister-in a hawn hlim a ni. Mahse a kawng erawh black top a la nih loh avangin a khu hle. Tun ṭum kan kal chu ruah a tlak avangin a nal leh ta lutuk thung, Hliappui lam aṭanga lo kalte an tang nasa bawk si, zawh tlang ngam lovin kan kir leh tawp mai. Mipui mamawh, nitin motor 20 rualin a zawh ziah kawng chu, kum 3 hnuah pawh siam zui a awm ta miah lo mai chu, mak kan han ti leh phawt a.
Kawlkulh lam aṭanga kal kual a ngai ta. Kawlkulh aṭanga Nopa leh Khawdungsei road chu kan han en chiang a. N.H.102(B) tih hi an lo tar phei chuai mai a. Aw haw, he kawng hi Natianal Highway a lo ni reng a ni maw? tiin kan zawh phei zel a, an kawng siam a lian vak si lo, NH 102(B) tih lah chu an tar uar em em mai si. Hmanah khan he kawng siam zawh hlim khan kan zawh tawh a. Manipur lam kawng a chhiat em avang khan, chhuang takin kan lo zawh liam ve mai mai a, mahse tunah chuan National Highway level a kan thlir meuh chuan, a sitawm leh ta riau mai a. Kan lam pana motor lian lo kal inpelh nan, kawng zau laiahte kan lo nghak vel a. A kawng lah chu a bawl chhe hrawt hrawt tawh khawp mai lehnghal.
Hmana Manipur kawng chhia kan tih ṭhin chu, mak tak maiin a lo mam zur tawh bik a, an black top zauh zawng erawh chu, Mizoram nen a intiat vel thovin ka hria, mahse kawng ruh chu an lai zau bik em em mai a. Eng tika siam nge tih zawh ngai lovin, black top sir hi phaitual hnim hian a lo ṭo zawm pat tawh bik a. Keini chu nise, phaitualhnim ṭo zawm khawp chu, kawng a lo khawk leh nasa hman awm si a. Mi chuan kawng area hi an zuah zau thei khawp a, keini ve chu tereuhte aṭangin kan ṭan a, kan zauh leh hunah compensation kan inpe leh ṭeuh a. Kan hmathlir hi a zau lo nge, ṭul kan ti lo zawk?
Engpawhnise, Manipur nena kan NH 102(B) inthlau leh ta em em mai hi mak tih loh rual a ni lo. Hel pawl 12 chuang awmna rama heti taka kawng ṭha an siam theih laia, keini India rama state ram ralmuang ber intite NH chu, a sitawm em em bik zel mai si hi, keini mi mawl chuan a chhan kan hre thiam ve ta lo a ni. Imphal lamtluang: Kum 10 hma lam khan Imphal-ah hian kan lo khawsa ve hrep tawh. Kan ringtharte tlawh turin CCpur aṭangin Imphal kan kal chu leh, thil tam tak hi a lo danglam leh hman tawh.
Ccpur leh Imphal inkar kawng chu an lo zauh belh leh tawh a, road divider, zana eng chuah chuah chi kha kawng tluanin an lo dah vek tawh. Motor chuan paha newspaper chhiar theih khawpa mam ṭha hian an lo siam bik a. Airport leh Imphal inkar phei chu, kawng thlur lehlama motor 4 ngawt a ruala tlan theih khawpa zau hian an lo siam tawh. Imphal kan awm lai khan, he kawng hi zauh an tum thu kan hre hman, kawng sirah in tam tak a din tawh avangin, an tih theih tak tak kan ring lo kha a ni a, mahse sorkarin compensation rate a siam a, sum an pe hmiah mai a, mahni in ṭhiat duh lo chu JCB hmangin an nawr chhe tawp mai a ni awm e. Imphal khawpui mimal in erawh chu a la ṭhing ṭhuap mai. Hei hian a tih lan chu, mi chuan sorkar hmalakna-ah hma an sawn a, keini chu sorkar hmalakna ropui hmuh tur awm si lovin, mimal in lamah hma kan sawn thung. Hruaitu ropui neih ve hun awm tak ang maw?
- Lalrinliana Colney