Written by
Zothankunga

Mission Veng kum 125 na

Aizawl khawpui chhunga venghlun leh upa ber zinga mi Mission Veng chuan a kum 125 na Quasquicentennial lawm turin a in buatsaih mek. Mission Vengah hian veng danga awm ve miah lo thil pakhat a awm, chu chu veng pakhata YMA Branch pahnih awm tlat hi a ni. North & South Branch hminga hun rei tak kal tawh chu chhan enge maw avangin tunah hian Mission Veng YMA Branch leh YMA Mission Veng Branch tih hming puin hriat pawlh awlsam takin an awm mek a ni. Chhim lam kawtchhuah zawka mi YMA Mission Veng Branch huaihawtin 'Mission Veng Tobul Sawi hona' chu hlawhtling takin January 26, 2018 (Zirtawpni) khan Pi Zaii Hall, Synod Conference Centre-ah neih a ni a. A champhaphak kal zel lawm chungchang pawh sawihona huaihawttu Branch kutah lungrual taka dah zui nghal a ni.

Pu Buanga leh Sap Upate Aizawl an lo luh January 11, 1894 khan tuna High Sikul tlangah sawn awmhmun an rawn khuar a. Hetih lai tak hian he lai tlang hi sawrkar chuan thingpui huan atan a lo cheibawl ṭan tawh a. Chuvangin anni pawh rei an awm theih tawh loh tur thu an hrilh bakah a lo awm mek Thangphunga pawh Chaltlangah Lal Tlang chang turin 1895 khan an sawn chhuak a. Ṭawng lettu Gurkhali tlangval Lal Singh Sunuar, Mizoin Lalchhinga an tih pawh hemi kum vek hian Hriangmualah Lal turin an sawn chhuak bawk. Sawrkar leh Pu Buanga te thian dun tana mi tangkai tak M Suaka chu Derhken tlang (Durtlang) ah Lal turin an ti bawk a ni.

August 30, 1897 a Rev DE Jones (Zosaphluia) chu Welsh Calvinistic Methodist Foreign Mission tirhin Aizawl a lo thleng a. Pu Buanga te ṭhian dun hi a rawn fin nghal a ni. Hetih lai hian Pu Buanga leh Sap Upate hi anmahni rawn tirtu Arthington Mission chuan haw turin a rawn chah sek tawh a. An awmna hmunah hian awm zui reng a rem tawh bawk lo nen Zosaphluia chu sawrkar lam chuan chhim lam mel khata hla Hriangmual ep tlang te reuh te, tuna Synod Senior Executive Secretary chenna Banglapui an tih tak hi kawh hmuh a ni a. A ep maiah in ti mizopa tak mai a Lal Singh an lal a hrawtzia te, sechhun, zu leh sa nen Bawlpu Daikhara hova an chettlatzia te chu Zosaphluia hian a huphurh viau a ni awm e. Upa D Thianga (1884-1980) pawh khan Zosaphluia lungsik vak loh thu leh sawrkar lam chuan Lalchhinga khua leh tuite chettlat dan chu a missionary field hmasa berah ngai zawk turin an ngen thu a sawi. Amaherawhchu, Lalchhinga lal mual chu Aizawl- Lunglei kawngpuiin a daidan avang leh hmun dang remchang dap hman a nih tawh si loh avangin Banglapui hmun hi awmhmun khuar nan chuan an rem ti tlang ta a. Pu Buanga leh Sap Upate an chenna in, anmahni sensoa an sak zangnadawmna ni pahfawmin Zosaphluia awmna tur pawh sawrkar chuan di in ṭha pangngai takin an khawr pum sak a. Tichuan, Sap Upa leh Pu Buanga te nen October 23, 1897 (Inrinni) khan an in thiar lut ta a ni. Hemi kum tawp December 31 ah Pu Buanga leh Sap Upate hian an hawsan ta nghal bawk.

Zosaphluia hi pa rilru nghet leh thil thlir thui em em mai a ni a. Missionary mai bakah khawtlang lam ngaihtuahin Mizo lalte anga thuneihna sang tak neih duh mi a lo ni a. A compound tur chin sawrkarin a pek bak pawh zauh belh zela khua leh tui neih belh zel a rilruk tlat a ni. Chuvangin a compound bakah chhuah lam ram, tuna New Street hnuai thla zawng zawng Arhuan Road tih thla huam vekin sawrkarah a dil belh a. 1898 ah dan ang taka pek niin lei man chhiah pawh a chawi zui nghal. Chu mai chu duhtawk lovin tlak lam ram zau tak tin sawmthum hmun zet mai pawh chu Model Village siam nan sawrkarah a dil belh ta zel a. Kristian Thlanmual, Mission Veng thlanmual leh Model Veng huam zawng zawng hi 1901 khan veng chhung atan a hmuh belh leh ta a ni. Heng ramri zawng zawng hi a chipchiarin sawi lo mai ila. He tih lai hian a huphurh ang ngeiin Lal Chhinga khua leh tui tlangval zurui hawklakte chuan Zosaphluia leh ring thar tir mi tlemte inkhawmte chu an rawn tawng fo ta mai a. Lung tea rawn vawmin an au nawmnah ṭhin a ni. Chutak mai chu Zosaphluia chuan remchangah la in sawrkar hnenah Lalchhinga lal ram zawng zawng neihdan a dap leh ta a. Thlawhhma leh Model Village siam nan a dil a ni. Nimahsela, sawrkar lam pawhin 1895 maia an in suan tir a nih avangin Lalchhinga sawn chhuah leh pawh chu an huphurh a ni ang, sum faia lei sak dan tur kawng an dappui ta a ni. Lalchhinga chu Tlangnuam ram an kawhhmuh a. A khua leh tuite nen in suan leh turin an ngen a. 1905 ah chuan a lal ram man tur Rs. 100 in a lungawi thei ta a ni. Hriangmual man in hlan fel tak erawh chu February 18, 1911 a ni a. Hretu pawh awmin man an inhlanna lehkha hi tun thleng hian hmuh turin kawl that khiau a ni.

Zosaphluia te ṭhianzaho Bangla­pui hmuna an awm lai hian sap tlangval hlang Mizorama in bengbel tum an han hmuh chuan an awmna vel chu Zosap veng an ti mai a. Chin chang hre deuhin Pathian thuawih an in tih thu leh Pathian thu chu Zofate zinga puan darh an tum dan an hria a, Pathian thuawih veng an ti leh mai bawk a. A hnu deuh­ah a rawn tir chhuaktu Welsh Calvinistic Methodist Foreign Mission tih an hriat leh takah chuan an lam rik thiam lai ber Mission tih chu changchawiin Mission Veng an ti ta mai a. 1906 vela Kohhran lehkha pawimawhah pawh Mission veng tiha ziak a ni tawh reng a ni.

Mission Veng chu Vengthlang pumpuite nen vek veng lian tak a lo ni ta a. YMA Branch khat, section pathuma ṭhenin, Dawrkai veng chu Section 1; Venglai (Hriangmual)- Section II leh Vengthlang - Mission Vengthlang ni ta chu Section III an ni. Hun rei tak Branch khata an awm hnuin 1968 velah khan YMA hi a tiltiak a, Organization hrang hrang- Dawrkai Veng Youth Organization, Venglai Welfare Organization leh Thalai Hmasawn Pawl hmingin hun engemaw chen an kal hnuah YMA ah an let leh ta vek a ni.

Zosaphluia khan veng dang leh thingtlang khuate entawn tur ni pahfawmin Model Village inkaih­hruaina dan fel tak a siam a. Kangmei laka him zawk nan in inkar hlat zawng turte bi thliahin, choka pawh a hrana neih vek tur a ni. Khanchhuk sang zawng tur pawh bithliah a ni a. Fai leh thianghlimna kawngah ran in leh ek in neih hran vek tur a ni a, tui chhuan so hmasak chauh in tur tih a ni a, tleirawl kum 14 hnuai lam meizuk khap niin kum 12 chinte chu sikul kal vek tur tih a ni bawk. Missionary te chu zah taka en tur an ni a, an zin chhuah pawhin an puak phurhsak ṭhin tur tih a ni. Sap puak phura an tan chuan sawrkar tukluih kuli-ah kum khatah ni 10 zel awl an ni ang tih a ni bawk. Ṭhenawm khaw­veng in ṭanpui tawn tur a ni a, Biakbukah inkhawm ṭhin tur tih leh lehkha ziak leh chhiar zir tur tih te chu he inkaihhruainaah hian telh a ni bawk.

Mission Veng tih hming put tan ni atan chuan Zosaphluian a bangla a luah tan ni October 23, 1897 chu lungrual taka pawm leh nemngheh a lo ni ta a ni. A lawmna tur inbuatsaihna kal mekah a pawimawh ber pakhat leh a serh zinga mei ang hriatrengna lung pawh phun tum a ni a. Amaherawhchu Zosaphluia Bangla hmun leh a chhehvelah hi chuan he lungphun hi Synod Puithiam lalten an remti lo niin ka thudawnna chuan a sawi a. Hmun remchang dang dap a ngai dawn niin a lang. Tun dinhmunah Mission Veng hi Local Council member 7 neiin, in ding lai 687; chhungkua 1308 leh mi cheng 5916 an awm mek a ni.

- Zothankunga