NUNNA KAWNG ṬHUAMPUI - MATRIC
Zikpuii pa lehkhabu hming, 'Nunna kawng ṭhuampuiah' tih hi a mawi ngawt mai. Hetiang dinhmun chiahah hian tun hnaia MBSE hnuaia HSLC pass thar, 10,557 te kha an ding niin ka hria. Pass percentage kha 72.17 a ni a, Distinction-ah mi 1,118, First Division-ah 2,989, Second Division-ah 3,779 leh Third Division-ah mi 2,671 an awm a, pass zo ve ta rih lo 3,867 an awm bawk.
Kan result hi a ṭha chho hle mai a, hmasawnna lawmawm tak a ni. A tiṭha zual ho phei chuan mark an hmu sang hle zel a, zirna in ṭha zawkah te pawh an luh ve theih a, chanchin chhuanawm tak an neih chhoh zel kan beisei tur a ni ang. HSLC tih ngawt ai chuan 'Matric' han tih ngei maite hian a ropui hmel a, zirlaite a huhova an exam tawpna a ni. Pawl 11 aṭang chuan mahni seh seh mual hranah, tih ang deuhvin Science, Arts leh Commerce lamah te an kal hrang tawh dawn a, mahni duhzawng ngei zirin, Science leh Mathematics lama chak lo deuh ṭhinte pawhin an thlauh hlen vang vang thei tawh dawn a ni.
Tun hma, kan rual u-te kha chuan Assam Board hnuaiah Matric an exam ṭhin a, 1st Division-a pass chin ngat kha chu IAS/ IFS/ IPS te, Doctor leh Engineer te, hna lianpui pui thawk theiah an chhuak deuh vek tih theih a ni. 'Ani hi chu Matric pawh 1st-a pass ngat a nia' an tihte kha chu thiam tak, sapṭawng leh lehkha thiamna hrim hrim leh nungchangah pawh entawntlâk, mi puitling an ni deuh ngei ngei. 1976(?) vela MBSE kan han neih ve pawh khan Board chhuanawm tak a ni ve zel a, a tiṭha zualho phei chu an hlawhtling hle tlangpui.
Chutih lai chuan Distinction hi a la awm ngai lova, 1st Division kha a sang ber a ni mai. Letter mark hmuh pawh a awl lova, zaa 90 te phei chu a hmu an awm meuh àwm love. Nimahsela lehkha zir dan te, mark inpêk dante a lo danglam zel a, zirna kalphung ṭha zawkte pawh a lo awm zel a, tunlaia kan naute chuan full mark an hmu titih thei ta hlawm a, a ṭha zelah kan ngai tur a ni ang chu. Tunlaia a thiama te hi chu thiam tak an ni hlawm.
Hlawhtlinna leh mihring puitlinna tak tak erawh chu HSLC pass chinah ni lovin, a hnu lamah hian a la awm dawn chauh a, HSSLC result te, a hnu lama thil dang inchherchhuan tam tak la awmah te hian kan naute dinhmun hi a la fiah telh telh dawn a ni. Ṭhenkhatin, 'Tunlai hian eng lam hi nge maw zir chi ber le?' an ti ṭhin a, Master degree chhuanawm tak tak nei, an phu tâwka ngaih hna hmu ta si lo an tam tawh avang hian, he zawhna hi a dik reng mai.
Beisei sang tak neia zir, result chhuanawm tak rawn hawn, mahse hnathawh tur lama a kum tèla beidawng telh telh kan pung zel ang tih a hlauhawm khawp mai a, kan kawng zawh hi a fuh dawn em, tih hi ngaihtuah a pawimawh reng a ni. A pawimawh zawk nia lang erawh chu 'zir fuh' lam aiin intihsiakna sang ber bera tel ngam tura inbuatsaih hi ni tawh maiin a lang a, mi dang tlemna zir fuh emaw, tute emaw belh fuh emaw ai chuan, mahni ngeia tlinna leh, mi dang el ngam khawpa thiamna neih a pawimawh ang.
Sipaiah officer hna ruak dil sèn loh a awm reng a, hna ṭha leh hlawh tam, zahawm si, ram tana ṭangkai si a ni reng. IAS leh service sang dangah kum tin kawng a kaw ziah a, a lût tur lam hian kan tlin lo a ni zawk. Staff Selection Commission-ah a tira hna sang lua lo pawh, rei vak lova sang taka awm theihna exam tur a tam bawk a, nurse tante hian sipaia luh a, rei lote-a Captain nih mai theihna hi a awm reng.
Academic lamah pawh thiam tak tak, sang tak tak chin tan chuan thawh tur hi a la tamin a lang. Kan peih tâwk kan zir a, kan duhzawng hmuh kan tum ṭhin hi a buaithlak lai chu a ni. Tu pa bawng veng peih lovin emaw, 'Pathian kutah ka dah' a ti ngawt a, sakeiin a seh ta si a, 'Pathian nen kan intâwk lawi a ni' a ti e, an tih ang deuh khan, keimahni lama kan tih theih sang ber hi malsawmtu pawh hian min phût ve ang tih ring ila, Matric aṭang hian kan bawh lam vek vek chu, rualpawl theihnghilh ṭhakin kan naute hian bawh sela, chhaw chhut khawpin zir sela, an ruh tino mai suh se. Mizo hnam hian harh kan mamawh.
- RK Lianzuala