Written by
Vanlalchhunga
Serchhip Ziahni – 28.11.1981 Long View Nongthymmai Shillong

1981 KAWNPUI DAI ACCIDENT RAPTHLAK KHA!

July ni 6, 1981 (thawhtan) zing khua chu alo var ta a,ka awmna PG Hostel Long View Nongthymmai aṭang chuan lungsi tak leh phur takin Bus Station chu ka pan ve ta a. Thian thenkhatte nen chuan kan in mangtha ve ta a. Tichuan Mizoram Bus Station kan tih mai “Fire Brigade” ah chuan kan chuanna tur Bus chu alo ding ruau mai a.Ticket la nei te chuan kan Liasion Officer (Pu Zara (L)) chu an lo bawr laih laih mai a, mahni khaw lam pan tur tih tak ah kan hlim tlang hle in a lang a. Tichuan zing lam dar 6:30 chu a pel tawh mah a, kan Bus chuanna tur chu a chung lam an han phuar zo a, ni dang a Student Bus haw tur ai chuan a chung chu a vum (a sang) lo hle a, kan Liasion Officer hnenah pawh chuan “hei Pu Zar, nidanga Bus chho tur ai chuan thawmhnaw a tlem deuh niin alang a lawm mawle” ka ti nghe nghe a.

Zing lam dar 7 chu a ri dawn hnai ta a, passenger ho pawh mahni seat ah theuh kan han thu sang sang a, seat chang lo pawh kan tam angreng hle reng a, a seat inkar phei leh Driver awmna bul vel chu kan khat phei hle reng a. Tichuan kan Bus chuanna ZRX 82 chuan Zoram ah nu leh pa, u leh nau te hmu tur chuan min han tlanpui tan ta a. Thiante min thlahtu te nen chuan kan in Bye Bye liam ta a, tichuan Zoram lam pan chuan kan chho ta tluk tluk maia. Kan hlim hle a. Tichuan KM 30 zet ahla kan kal hnu chuan kalkawng thingpui zawrhna hmunah darkar chanve lai emaw tur hi thingpui in in kan chawl a. Tichuan kan han kal leh ta a, Jowai ATS kan thlen chuan ATS a zirlai 10 rual zet mai hian kan Bus chu an lo nghak ve a, tichuan ATS ah chuan minute 20 dawn lai chu kan han ding a, mahse heng zirlai te hi kan Bus ah in hnawh len ngaihna a awm tak ngang loh avangin kan phur tel thei ta lo a, Zirlai bus ah kan zirlai te an leng ve ta lo erawhchuan rilru a ti kim lo hle a. Tihngaihna dang a awm si lo a, kan kal san leh ta chu ani mai a. Jowai pelh aṭang phei chuan kan zai tluk tluk mai a, “He lei hi chatuan ram a tling lo, lungngaia tahna ani maw Lalpa” tih kan han sak phei chuan tawp na chang kan hre lo dawn ta emaw tih a awl hle.

Sonapur ah chuan zing chaw kan ei a, hei hi zinglam dar 10 bawr vel lai a ni tawh a. Tichuan Sonapur chu zinglam dar 11 rik dawn hnaihah chuan kan chhuahsan ta a.

Sonapur kan han pel fel chauh tih chuan kan Bus Driver in a Break a'n tlawh chuan a ri a ring ṭan ta hle mai a, keini ang motor chinchang hre ve lem lo ta chuan engmah dang chu kan ngaihtuah lem lo a, a break erawh chu a ṭha lutuk lo a ni tih erawh chu a hriat mai a. Motor kan han tawk turte chu rin aiin a ding har daih mai zel a. Motor chinchang hre deuhho chu an ding deuh vat nghe nghe ṭhin a. Amaherawhchu, kan driver hi driver zingah pawh senior tak leh khalh thiam tak a lo ni hlauh mai a, Silchar chu dam takin kan thleng phei thuai a. Kan driver hi thiam hle lo se la chuan Sonapur leh Silchar inkarah pawh hian buaina kan tawk hial awm e.

Silchara ‘Assam Motor Works’, MST ten an Motor siamna hmuna an lo hman ṭhinah chuan kan han lut ta a. An Mechanic-hoin an han en meuh chuan a hnung lam break line a chat a lo ni a. Chutiang tak a ni tih kan han hriat chuan rilruin a hlauthawng thar leh hle a.

Silchar ‘Assam Motor Works’ ah chuan darkar 2 emaw lai mai ngun taka an han siam hnu chuan an ‘Head-Mechanic’ chuan a'n khalh a, Mizoram lam kawngah thuife tlanin kan han test a, ṭha tawk hle an tih hnu chuan Vairengte lama riak turin kan tlan chho leh ṭan ta a. Vairengte chu dar 8-9 inkarah kan thleng chho ta a. Tichuan chaw eiin kan han darh leh ta sang sang hlawm a. Vairengte kan han thlen hian kan thiante hnenah chuan a chunga thawmhnaw la thla lo turin kan inti hlawm a, hei hi a tuk zinga kan buai loh nan kan ti a ni ber a. Tichuan Passenger ho hnenah chuan naktuk zing dar 5-a chhuak thei ngei tura inbuatsaih turin kan inchah ta hlawm a. Tichuan a ṭhenin mahni chhung leh khatte in an pan a, a ṭhenin hotel an pan a, mahni pan lam lamah chuan kan darh ta sang sang hlawm a.

Vairengteah hian ka ṭhian dangte paruk nen Bus-ah kan thawmhnawte ven pahin kan riak a. Tichuan zan dar 10 lai a lo ni ta a, mutna tur kan han buatsaih ve ta a, rei lo deuh kan han titi hnu chuan kan han reh ṭan ta a, kei phei chu ka lo muhil hman hle tawh a, dar 11 velah chuan kan Driver chu a lo lut a, kan han ri deuh hlut a, zan rei lamte a lo ni tawh bawk a, a riahna tura a phei chu ṭha kan ti a, engmah phei chuan min tibuai tam lem lo a. Ka rilru te te chuan Driver te hi zawng an hah em a, hahdamna damdawi a ei a ni ve mai a lawm ka ti deuh a. Tichuan tui takin kan mu ta hlawm a. Kei phei chu ka lo mu tuizual deuh nge ni mumangte ka nei ta nuai mai a, chu ka mumangah chuan – Ṭhiante pahnih (unau) hian min thah tumin min lo um nasa hle a, nasa taka ka tlan hnu chuan thlanmual hi ka va thleng phei ta rawih mai a. Chu thlanmualah chuan a vengtu hi a lo awm a. Ka han hawi kual a, thlan thar tam tak mai laihsa hi ka va hmu ta a. A vengtu hnenah chuan heng hi tute thlan tur nge tiin ka zawt a, ani chuan, "I ṭhiante thlan tur a nih kha," a lo ti a. Kei chuan a nih khawiah nge ka thlan ve tur hi ka ti a, ani chuan khatah khan phei la, thlan lung piahah khan a ti a, ka phei ta a, 'tah chuan a vengtu chu a lo awm leh vang mai a. Khawi nge ka thlan tur chu? tiin kan zawt a, ani chuan thlan la laih loh, amaherawhchu laih tur chin ft.6 leh ft.4 – ribbon vara ngil taka chhinchhiah hi min han kawhhmuh a. Eng ngati nge in laih ve loh? Ka han ti a, ani chuan, "An la lai lo a nih kha," tiin min lo chhang a. He ka mumang hi a tuk zinga kan thingpui innaah ṭhiante ka hrilh a, anni chuan, "E, mangṭha a nih chu," min tihsak a, kan nui ham ham a.

Ni 7.7.1981 zing khua a lo var ta, zing dar 4 velah chuan keiniho chu kan harh ta fur hlawm a. Dar 4:30 aṭang chuan ṭhiante kaih thawh nan ‘Bus Horn’ chu kan han hmet ri ta ruai ruai a. Tichuan hmun hran hran aṭang chuan kan ṭhiante ho chu an lo kal tak tak a. Kan han peih kim meuh chu zing lam dar 5:15 a lo ni der ta mai a. Tichuan Aizawl pan chuan kan chho leh ta tluk tluk mai a. Zing lam a ni bawk a, Vairengte leh Kolasib inkarah chuan kan zai tam lutuk lo a.

Kolasib chu zing lam dar 8 velah kan thleng chho ta mai a. Kan ṭhiante ho chu chaw eiin an kal ta sang sang a, keini ṭhianho erawh chu kan ril a ṭam ve lo bawk a, thingpuite kan in ta a. Chutianga chawte kan ei hlan chuan Driver chuan motor chu a lo siam mawlh mawlh a. Kan ṭhian (Tluangtea Hnamte) chuan “E, ka pu, a eng lai nge chhia,” tiin a zawt a, kan driver chuan, "Aaa, eng dang a chhe lo, full-rest a lak theih loh deuh a, kan en mai mai a ni a," tiin a lo chhang a.

Darkar khat thuak kan chawlh hnu chuan – engmah motor lamah sawisel tur a awm lo bawk a, rilru dam takin kan tlan leh tan ta a. Mihringten kan hma lam hun thuah minute khat pawh kan hre lo tih hi a chiang hlein ka hria a, Kolasib aṭanga kan han chhuakte chu khaw chhungah la la chuan “Ka tho anga ka Pa hnenah ka kal teh ang…” tih chu kan han sa ṭan leh ta ṭhuai ṭhuai mai a, Aizawl a lo hnai tawh bawk nen – darkar rei lo te hnuah Aizawl kan lut dawn tih rilruah a lo awm bawk nen, chaw ei puar nelh nawlhte kan ni bawk a, kan zai ring ṭhat ṭhat hlawm hle mai. Ṭhenkhat ngaihtuah ding tak hmelte awm mah se, a tlangpuiin kan hlim tlang hlein
a lang.

Kawnpui chu zing dar 10 pelh hnuah kan thleng chho a, kan chawl lem lo a. Mihringin kan hma lam hun turte plan lawk hle mah ila, a hlawhtlinna chu Pathian kutah chauh a awm a ni tih hi hriat a pawimawh hle mai. Keiniho zingah pawh kan rilru chuan thil tam tak plan kan neih ṭheuh a rinawm a, Kawnpui khawlaia kan tlan laite khan accident rapthlak kan tawk dawn tih kan hre lo hle a, a hnu minute 10-15 vel lawkah kan nunnate a tawp dawn tih pawh kan hre lo, hliam nasa tak tuarin kan awm dawn a ni tih kan hre hek lo. A hretu awmchhun chu Pathian chauh a ni mai si.

Kawnpui aṭanga kan hla sak – ‘Ka Tho anga ka pa hnenah ka kal teh ang’ tih chu ring tak leh nuam ti takin kan sa… A hnu rei lo teah – kan chuanna Bus hnung lam chu kawngthlang lamah a tawlh liam ta. A ri bup a, a eng zuai a, a thim leh a, kan au ṭe teng tung a, Pathian hnena inhlana 'Lalpa' tia ring taka au ri chu vawiin thleng hian ka bengah a la ri fo. Kei chu ka harh chhuah meuh chuan Bus keh phel – a chhuat lamah ka lo awm reng a. Ka che thei lo, ka bulah hliampui tuar rapthlak tak takte ka hmu, ka ṭanpui thei bik si lo…a va hrehawm tak em! Ka bul lawka Nu pakhat, ka hmelhriat ṭha tak chuan, "Chhunga, min han ṭawngṭaisak teh," a ti a, ka rilruin ka ṭawngṭaisak mawlh mawlh a, ani pawh chu a dak awrh a, a thi ta mai a. Ka bul lawka ka ṭhian pakhat pawhin chutiang bawk chuan min ngen a, kan ṭawngṭaia ani chu a dam chhuak zingah a tel ve ta a. Ka chhak lawkah chuan Tui khawhthla hnuaiah li lian vak lo a lo awm a. 'Tah chuan hliam tuar an tlakhawm nasa hle tih ka hmu bawk. An indelhkhawm ruih mai a. A ṭhen chu che chhuak thei tawh si lo chhantute lo thlen hmaa lo thi tate an awm a ni.

Min chhantu tur Kawnpui khaw mipui, zin veivak sipai hmelte an lo lang ta. Ruang leh chhan tlak la awmte chu kawngpuiah a remchan ang angin an thiar chho ṭan ta. Mizo nih a va nuam em! Mahni Mizo puite ngei pawh inhai theih khawpin hliampui hi a lo tuar theih a lawm maw le! Amak
lo ve.

Kawnpui Damdawiinah min la chho ta… Ruang hmun khatah, hliam damdawiin kawtah kan let ta rum mai. An zingah hian ka ṭhiante (NEHU a MA ka zirpui te) Zosangliana Colney, Wilfred Pahlira, Lalnuntluanga Hnamte, Thansangi te pawh an tel bawk a, keiniho chu Pathian zarah a dam chhuak zingah kan tel hlauh hlawm a.

Khatih laia Kawnpui Doctor – Dr. Zoramthanga fakawmzia, Damdawi ina thawk leh Kawnpui khaw mipui fakawmzia tak kha a va ropuiin, a va Kristian tak em…

Kei atan ngat phei chuan Dr. Zoramthanga nupui leh Kimtei (H/S Teacher) min tuamna tur puan nena min rawn zawng chhuak a, ka lo thih si loh avanga duat taka min enkawltute kha an va hlu em!

Ka chhungte ka thi emaw tia ka ruang la tura lo kal, ka kuang tur – Darthlalang vuah ngat, Pu Chhingkawnga (Chanmari) te siam, ka pu Hrangthanga Colney Jeep-a rawn phurh thlak, hman ngai leh ta si lo, Champhai lama kan chhungte hman chhoh takte kha ka hre reng dawn a nih hi…

Kawnpui leh Aizawl inkar khaw tinah ruang leh hliam phurte min lo hmuak a, Civil Hospital-a mipui tamzia zozaite kha aw… Thla khat leh ni nga Civil Hospital a ka awm hnuin damdawiin ka chhuahsan ve thei ta a, kum tawp lamah ka zirna chhunzawm leh turin Shillong ka pan ve leh thei ta.

Thihna hlim kawr ruama han awm meuh chuan hengte hi ka ngaihtuah –
- Pathian ṭhatzia leh thil tihtheihzia te, Mizo nih nawmzia, ṭanpui ngaite tan a tawp thlenga kan inpek peihzia leh harsatna ruamah chuan azo avai thliar hauh lova inṭanpui ṭhin hnam kan nih hi.
(Vawiin July ni 7 a lo herchhuah leh hian ka Accident tawhpui boral tate leh nung dama la awm zawng zawngte tan he thu hi ka hlan e.)

- Vanlalchhunga, Serchhip Ziahni – 28.11.1981 Long View Nongthymmai Shillong