Mizo Hnam ṭha
Mizote hi hnam hnufual tribal (Scheduled Tribe) tih kan ni. Han en mai chuan kan ram hi a nawm hmel hran pa lo, phaizawl chhut chuan. Mahse belchiang ila ram boruak nuam, mihring mize nelawm leh boruak nipui laia degree 20-29, a vawh laia 11-21 a tawk chiah zel a nihna hi ram dang laka a ṭhatna a ni.
A thlum a al eiza ṭhin kan ni! British ho Mizoram an rawn luh tan tirh 1871 aṭang kan chhawr em em a nih kha maw. A, AW, B min zirtir a, changkanna nen. Mizote khua leh khua inbeihna an tireh a, rambuai / khaw khawm te a lo ni a, Mizo unaute chu an insuihkhawm leh phah a ni. Mizote thisenah hian harsatna chin fel theihna a awm tlat a ni.
Finna kan lo duhzia hi, Aizawl Mizoram khawpui bera din tum a nih ṭanna, Silchar aṭanga police 400 rual leh an hotupa Mr. Daly an ‘Baja tlang’ an tiha kulh an siam ṭan khan Mizo lal khua leh tuite kha chuan a tir lamah kha chuan anmahni rawn hnehtu vai khawpui kha a an tak em avangin an pem lut duh mang lo a ni.
J.H Lorrain leh F.W Savidge ten a sikul an han siam hnu khan Mizo tam tak chu zirna duh vangin an pem lut ta chauh a ni. LT. Col. C.H. Loch Mizo ten ‘Manding Sap Putara’ an tih maiin Aizawl chu Bawrhsap ṭhuthmun atana a buatsaih hnuah sawrkar hmunpui, lehkha zirna, damdawiin te leh thil dang an bun hnu chuan Mizote pawh an pem luh belh zel a. Kum 1952 a nih meuh chuan Bawrhsap in khawpui awm man mipa kum 18 chin chhungkua a awmte chuan kum khatah in tinin Rs. 3/- zel a chawi tir hial a ngai ta hial a ni.
Hnam fing apiangin zirna an chherchhuan thin tih zawng zawng chu Mizote nunphungah a lang ve ta hian hnam fing leh nachang hria kan nihna a tilang a ni. Kan kal zel a, Mizoram chu India ram state zinga ziak leh chhiar thiam tam berna state kan ni ta hial a ni.
Tlawmngaihna hian chu Mizo nun a chawi sang a ni. Assam-in tuilian a tawrh mekah pawh hian Mizoram sawrkar, Police, YMA, mimal leh pawlten Mizoram aṭangin tuilian tuarte tan in unauna tilangin tui thianghlim in tur litre sing chuang, nittin mamawh ei tur te pein chhanchhuah ngaite tan an pen chhuak zel bawk a ni.
Mizo nun mawi ram pawn lam pawn an entawn, Aizawl silent city tih hial khawpa traffic dan zawm ṭhatna ni bawk hi a chhuanawm mang e. Khawvel hian hria sela he tribal hnam, hnam hnufual an tih fo hi, hnam tluchhe mai lo leh harsatna pawh din chhuah nana hmang ṭhin hnam a ni e.
Kei chuan tribal hnam tiin ka hmusit ve lo; finna leh remna zawng zeltu Mizo hnam ka ti a ni.
- C. Malsawmkimi, Armed Veng South