Written by
C. Luri

World Music Day

Vawiin June 21st hi khawvel pum huap World Music Day a ni a, chhiartute in zavaiin chibai vek ule.

Thupui nei bik ‘Ni’ hrang hrang pual article kan chhiar tawh ṭhin a. Mihringte nuna thil pawimawh tak bet tlat rimawi bik pual article hi chanchinbu-ah chhiar tur a tam lo khawp mai a, hei tlem ka rawn chhawp chhuak ve tawp e.

World Music Day hi 1982 kum khan France-a an Minister of Culture, Jack Lang-a bul ṭana hman a ni a, tunah chuan khawvel pum huapin ram hrang hrangin an hmang mek a ni. Hemi ni hian a bikin professional musician-te ngaihhlut leh an hnathawh hlut ni-ah an hmang ṭhin a ni. Tin, free concert khawlai a neiin, musician hriat la hlawh vak lote pawhin inphochhuah nan te pawh an hmang ṭhin. Khawlai leh vantlang puipunna hmun hrang hrangah hlim takin rimawi leh zai leh lamin mipui an awi a, a duh duhin an zawm a, hun hlimawm zalen tak an hmang ṭhin. Mizoramah pawh hei hi hman ve ziah a ṭha khawp ang.

Music hian ṭangkaina a ngah em em a, khawhar hnemtu leh nun tihahdam nuamtu a ni. Creativity ti pung thei leh depression umbo theitu, ṭhian nei lo tana ṭhian leh ṭhian siam nan a ṭangkai tho si a, in pawhhona siamtu, hnam leh mihring inkara indaidanna bang ṭhiat theitu, mitthi ngaih hnemtu, rilru hrisel put nana min puitu, hmangaihna tipung theitu, sawi sen loh ṭangkaina nei a ni. Harvard mithiamte hmuhchhuah tharah phei chuan lungphu ti ṭha theitu te pawh a ni. Pathian fak leh chawimawi nana hmanraw ṭha tak, lam hruaitu a ni bawk a, sawi sen a ni lo. ‘Where words fail, music speaks’ te pawh an lo ti hial a ni.

Khawvel ram dangte ang thoin rimawi/ music hian Mizote hringnun­ah thuk takin bu a khuar a. Zai thiam leh hla phuah thiam hi chu kan nei tam viau, amaherawh chu hman deuh chang taah kha chuan rimawi thiam hi chu sawi tur an vang pharh a, a sulsutu ropui ber pahnih Pu Vankhama leh Pu P.S Chawngthu te hi an hming a chungnung ber ang. Note reading leh solfa a sulsutu an ni.

Musical instrument tia han sawi tur vak hi kan pi pute hunlaiin kan ngah lem lo a ni. Rawchhem, dar chi hrang hrang, bengbung, phenglawng, talhkhuang, hnah tum te hi a ni mai a. Sap hovin min rawn luhchhuah hnuah leh India mainland te nena kan inzawm hnuah a tum chi, a vuak chi, a ham chi, a perh chi, a thinrik chi etc. te kan hmelhriat chho a, kan inzir chawp a kan thiam ve hle zel.

Hun a in her chho zel a, Radio Station-ah Mizo programme bik te siam a ni a. He tah hian rimawi leh zai in hlut a hlawh chho zel a, Mizoram chhungah ngei AIR leh Doordarshan te an han inbun a. Musicians leh zaithiamten pawimawhna an nei tam tulh tulh a, kan Mizo culture lo ni chho ta zel rimawi, thu leh hla leh lam te hi ṭhenhran theih loh khawpin a lo inzial chho ta a ni.

Hman deuh chang ta Art and Culture Dept pian hma phei kha chuan Information Dept khan Pu Ruatsailoa hoin lammual ah Beat Contest te an buatsaih ṭhin a, Tourism Dept te nen an ṭangho ṭhin a ni mai thei. Heng inelna thianghlim hian music tuina leh zai lamah nasa takin Zofate hma a sawntir. Tin, Theater hall (tuna Vanapa hall bulah hian) zai programme an nei ṭhin bawk.

Vawiin World Music Day ah hian hnam dangten an ram/state ṭheuhah hlim takin hun an hmang ṭheuh turah ngai ila, Keiniah pawh HYVE hall ah MZI ten programme an siam ve a, live in zan dar 8 ah LPS ah a en theih dawn a, in lo en vek dawn nia.

Rimawia kan mi hmasate khan chawimawi an phu em em a, heti taka music leh zai ngaina hnam si hian an hun laiin/an dam laiin an phu angin chawimawi an hlawh lo a, vawiin hian kan ziak kim seng dawn lo nain, hming hraw zual rimawi sulsutu Band leh mimal hmingte tal hi chhawpchhuak ang u aw. Sum hmuh leh lar nana che chhuak pawh kha an ni ber lo, music leh zai kha nuam an ti em a an che chhuak ve mai ṭhin niin a lang. Mual liam tawhte leh la dam mekte hi vawiinah hian kan chawimawi che u a ni.

Rimawi tum thiam, nawt thiam lama sulsutu lar Dengrikhuma te, Thianghlima te, R. Sangzuala te, P.S Chawngthu violin leh piano thiam, Vankhama violin thiam te leh hmeichhe piano thiam 8 grade zo hmasa ber Varparhi leh hmeichhe piano play paha zai thiam P.B Lianthangpuii te pawh kan nei. Vanlalruati, Hlimpuii of Chaltlang, Lalsangzuali Sailo, Siampuii Sailo te pawh kha anmahniin ṭingṭang an inperh thiam.

Vanlalhmangaihi pawh ṭingṭang inperh chawpa zaithiam a nih vang nge, Japan ramte pawh a han zin ve vang vang pha a ni. Tuna kan Tourism Minister nupui Mapari Hnamte pawh hi hmeichhe band pakhata an drummer ve ngat a ni. Tun hnuah Girl band rimawi tum thiam The Chosen pawh hi sawi lang tho ila.

Rimawi thiam band sulsutu hmasa ber pawlte chu The Agents (Thanliana Me-a leh Joseph Zokunga te ho) bakah Down to Earth Musical Drama (Hnema ziah), MRA ah Mizo telte pawhin Mizoram tan sulhnu ṭha tak tak an hnutchhiah. Hun a ral zel a, 1977 bawr velah khawchhak lam aṭangin Zodi an rawn lar thla a, a hnu leh deuhah Vulmawi leh ABC te nasa takin an rawn lar leh a, hei hian Mizoramah zai leh music ah nasa takin tuina a rawn siam a ni. Recording studio te pawh anmahni zarah Zoramin kan neih phah a ni. Recording Studio lo awm chhoh takah hian eizawnnan tun thlengin kan lo hmang chho ta hlawm a ni. Tin, Midnight Operation JBa leh HS Zoliana te din, Crimson Dust leh Creation Flame JBa, PB Liantluanga, PB Lianzama leh Makuka te ho dinte hi a hmasa pawl an ni awm e.

Music band hrang hrang an indin bakah hian kohhran anga Zoram music tiphusui em emtu leh music variety tipungtu Salvation army band te an i din sung sung a, rimawi tum chi bakah, tawtawrawtte Timbrel te khuang chi hrang hrang te Zoramah an hmelhriattir chho a, Adventist-hoin khuang chauh ni lo, piano nena zai an rawn ching chho bawk a. 1989 bawr chho velah MAP band din a ni leh hlawm a, kohhran leh YMA zaipawlte paw'n music rema zai an rawn ching chho zel a, tichuan 1990 bawr chhoah meuh chuan music sequencing, music track leh instrument changkang ring chi Harvest Ministry ten Zoramah an rawn hmelhriattir chho ta a, NE ah Mizote hming an tiṭhain music mellung pawimawh tak an phun a ni.

Hemi hnu deuh hian OTTO band, Terminal, The Three Wizzard, Harvest Ministry (Gospel), Dreamhunter, Tribal Power, Freddy’s Nightmare te an rawn vung chho a, tichuan Zoram pawna che chhuak chiin Third Sovereign, Magdalene (Victor The scavenger phei hi chuan fak a phu hliah hliah, phai lam connection siama sulsutu ber a ni). An hnuah Boomarang an lo lang leh a, anni phei hi chu India ram mai ni lo, international thlengin an inhawlh chho hman a, VH1 top 5 te hial pawh an ni ve pha, hei hi Mizote tan thil ropui lutuk mai a ni. A hnuah, Prophecy, Avora records, Reverse tragedy leh tun hnai maia nuaih 10 rawn hlawh chhuak The Prophets te leh Folk Fusion band; Sound From The Hills te pawh lawm man ṭha tak tak dawnga Mizoram tihmingṭhatu sawi hmaih chi hauh loh an ni. Hnamdangte pawhin heng kan band thiam tak takte vang hian Mizo min ngaisang ve hle a ni.

World Music day ah hian Music ri bung bung bakah a zau zawkah phei chuan khawvel hi rimawiin a khat a. Rannung leh sava hram ri te, lui luang ri te, ruahsur ri te, thliin hnah a chhem ri siau siau te, naupang hlim taka an nui ri her herte pawh hi rimawi an ni. Vawiin hian rimawi tum thiam musicians te chauh ni lo, music in a zawm tel tlat zaithiam te, hla phuah thiam te, lam thiam te, music kaihhnawih eizawngte leh music ngainatu zawng zawng Happy World Music Day vek u.

Martin Luther-a meuh pawhin 'Next to the word of God, the noble art of music is the greatest treasure in the world’ a lo ti. A tawp khar nan ABBA ho hla ‘So I Say Thank You For The Music For Giving It to Me’ tiin tawp i khar deuh raih ang u aw.

- C. Luri