World Oral Health Day 2017 pualin
March ni 20 hi World Oral Health Day a ni a, kum tinin keini Dental Surgeon-te chuan he ni hi kan hmang ṭhin.
Kan hman dan tlangpuiah chuan Aizawl khawpui veng hrang hrangah leh a chhehvel khaw hrang hrangah Free Clinic neiin kan kal kual ṭhin a, ha leh ka chhung enkawl dan kan zirtir a, Zoram mipuite tan kan theih ang tawk tawkin (theih tawk tlem hle mahse) he ni-ah hian hun kan hmang ve ṭhin a ni. Kuminah hian World Oral Health Day kan hmanna peng pakhat atan ha enkawl dan chungchang tlem te han thai lan ve ṭha kan ti a, mipui nawlpui tana ṭangkai tura kan rin tlem kan han tarlang dawn a ni.
Ha kara thil tang vanga ha na (nuam lo, na vung vung etc.) enkawl dan: Kan hriat ṭheuh angin kum a lo tam deuh chuan ha karah hian kan thil ei (sa ti, rawtuai, kuhva them etc) a tang duh hle mai a, a bikin hapui karah hian, a na duhin chaw ei laia toothpick han hman mai ṭul chang te hi a awm fo va. Ruaithehnaah te, mi ina chawei te hian a buaithlak chang a awm fo ṭhin a ni.
Ha kar awng/ kua awm chhan tlangpui
1. Kuhva leh sahdah ti nasa hoah hian a awm ngei ngei a, kuhva ei kher lovah pawh kum a lo tam chuan a awm duh a; a bikin hapui tawp ber leh a dawttu inkarah hian a awm duh bik. Ha leh ha inkarah hian ruh a awm a, hahniin a tuam leh a ni. Ha kara kan thil ei a lo tan hian zawi zawiin hahni a tawm a (recession), ha leh hahni inkar kua (pocket) a lo zau telh telh a, hei vang hian ha leh ha inkar hnawhphuitu ruh pawh a ral (alveolar septum bone loss) ve zel ṭhin a ni. Kan ha original-ah chuan ha hian (a sehna lai bawrah) zia rang a nei a, hei hian ha kara thil tang tur hi a lo veng (deflects food particles away) ṭhin a ni. Kuhva kan ei nasat emaw kum a lo tam hian kan ha te hi a lo mam ta huau mai a, ha karah thil a lo tang awlsam em em tawh ṭhin a ni.
2. Ha inseh dan rual rem lo vang hian ha kar kua a thil tang hi a awm thei bawk. Entirnan hapui tawp ber hi hnunglamah lo tawlh che ta se, a hma chiaha mi nen an inkarah khan kua/ hmunawl a lo awm ta
ṭhin a. Chutah chuan thil a tang thei ta a ni. Tin ha ṭo rual loah hian a tang duh bawk. A dang lehah chuan ha a seh pui (opposing tooth) khan thil ṭhial zawng khan ha karah kan thil ṭhial kha a seh lut thei bawk.
3. Ha leh ha inkara hahnawhna mam tawk lo, rualrem lo (overhanging restoration) a awm hian thil a tang duh hle.
4. Thil fei deuh leh sak deuh deuh (entirnan bawngsa ti etc) kan ei hian a tang duh bawk.
5. Ha hian seh pui tur (antagonist tooth) a chung lamah emaw hnuai lamah emaw a neih loh hian chu ha chu a dang te aiin a lo dawk thui bik (supra eruption) ṭhin a, hetiang ha karah hian thil a tang ṭhin bawk a ni.
6. Tin ha kara thil a lo tan a kan tih fai ṭhat loh hian ha inkar nget (proximal caries) hi a awm duh a, hei hian ha kar kua chu a ti zauin thil lian tak tak te pawh a tan theih phah ṭhin a ni.
A enkawl dan
1. A hmasa berah chuan ha tihfai (scaling) tur. Ha kar kua chu uluk takin a hnawh phui theih a, a nasat viau tawh phei chuan ha thling ṭhuah fai (root canal treatment) a, ha chu a kar kua awm lo tura tuam (crown and bridge) theih bawk.
2. Ha inkara hahnawhna ṭha tawk lo awm vanga thil tang a nih chuan ha hnawhna chu siam ṭhat (hnawh ṭhat) tur a ni.
3. Ha kara thil a tan chuan ha tihfaina dental floss (lazai ang deuh) emaw, toothpick-in emaw kher fai vat tur.
4. Ha seh pui (opposing tooth) in ha kara thil a seh lut ṭhin (cuspal impinge) a nih chuan chu ha chu nawh mam tur a ni.
5. Hapui tawp seh pui neih loh vanga lo dawk sei bik, chumi vanga thil tang ṭhin a nih chuan phawi mai a ṭha.
6. Ha inkar nget vanga kaw zau a nih chuan hnawh tur a ni.
7. A tawp berah chuan kan thil chin (habit) ṭha lo te hi kan sim a ngai. Entirnan kuhva ei te kan insum emaw kan sim duh chuan si loh chuan eng treatment mah hi a hlawhtling famkim thei ṭhin lo a ni. Kan thil ei tur te chhum hmin ṭha ṭhin ila, thil sak deuh deuh leh fei tak te ei lo vin thil nem leh hnip lam ei uar zawk ila, kan ha a lo hriselin a lo tlo zawk dawn a ni.
A chunga kan sawi zawng zawng te khi phai lam pan ngai lova kan ramah awlsam tea tih theih a ni. Amaherawhchu, kan ha kan entir dawnin kan fimkhurna tur tlem lo sawi ila. Kan inentirna tur doctor chu Dental Council of India a registration mumal tak nei a ni em tih te, tin a telna awm tak Indian Dental Association member leh hriatpui a ni em tih te kan chik ṭhin dawn nia.
Mizo ṭhalai tawh phawt chu YMA member kan ni ṭhin a, mah se ni duh tlat lo awm ta se ‘engemaw’ chhan a awm a ni thei ang. Ha leh a kaihhnawih chungchanga thil hriat chian duh emaw, zawhfiah duh kan neih chuan kan hruaitute engtiklai pawhin an inhawng reng a ni. Aw le, kan thu ziah tlemte hi mi tam tak tan thil ṭangkai a nih ngei kan duh e.
- Dr. G. Lalthianghlima President, Indian Dental Association Mizoram State Branch