MIZOTE MAMAWH NUN NGHET

Tun lai hian Mizote zinga kum khat chhung mipui ngaihsan rawn nih hi thil harsa tawp a tling ngeiin a rinawm.

Mizo ziaa nghet em em reng chu kan ze nghet lo lutuk reng hi zu ni mauh a! Zaithiam pakhat a lo lar a, thla hnih khat chhung chu kan sawi vul chuk a, a thla thumna aṭang chuan kan ning leh der tawh thin. Pathian thu hriltu pawh chuti bawk. Chu mai a ni lo, technology lo chhuak thar reng reng hi reilote chhungin kan bawh luih luih a, thla hnih khat chhungin kan hne nghal mai zel a nih hi. Hei hi chu zep chi pawh a ni lo, kan nihna dik tak a ni. Luang thli chhem len ang mai kan ni; thliin min chhemna lam lam kan hawi vel mai mai a ni ber e.

Technology thar rawn chhuak reng leh a nawlpuia Mizote mizia hi a inhmeh tawk em em a ni. Mobile phone zuartute hian mobile phone brand thar lo chhuak apiang lei nghal zat zat thin an awm teuh thu an sawi fo mai. An ta hlui kha a chhiat tawh vang ni lovin, a chhuak thar ber nei hmasa nih duh vang chauhvin an lei thin. Tunah ngat phei chuan kum 10 kal ta ai khan a let eng emaw zatin information hi a chak tawh a. Nizana thu thar kha tukin dar 7 vela ka hriat ve chauh chuan chanchin hlui hria, mitinin an hriat vek tawh hre ve chauh kan ni der tawh a, midang han hrilh chhawng ve ila “I hre ve chauh e law?” min ti sup sup mai a ni.

Tun laia Mizo nawlpuiten kan mamawh nia lang chu kawng engkima nghehna nun hi a ni. American thuziaktu ropui tak Oliver Wendel Holmes chuan “Mi nun nghet chu uluk taka enkawl fate ze dik tak a ni. A mi sakechek nazawng chu an thu hle hle thiam hlei thei lo a ni,” tiin a sawi. Chu nghehna chu kawng kawng thum lekin sawi ta ila:

1. Nun nghet - value system-ah: ‘Value system’ tih awmzia chu kan hriat ṭheuh angin kan ngaihsanzawng sawina a ni. Mizote zingah a bik takin ṭhalaiten kan ngaihsanzawng kan thlak zing lutuk a, changkang nia kan hriatte hi a ‘lau’ ta em em mai a. Changkang kan tihzawng leh kan ngaihsanzawngte awm angin awm ve zel kan tum si a, kan nun hi a ‘lau’ in a dazat lo thei ta lo a ni.

Mi rinawm, mi nghet, mi taima, mi tuarchhel, mi thawkrim leh principles (nun innghahna thuthlung) nghet nei mi te hi hman aṭanga vawiin thlengin ngaihsan tur dik takte an ni zawk. Electronic social media aṭang ringawta hriatna lakhawm mite hi i dah sang lovang u. Pindan chhungril a lehkhabu ṭha chhiar ngar ngar peih mi-ahte hian a ni rinna nghah zawk tur ni. Kan nun enin rei vak lovah electronic social media hi kan la ngainep thuai dawnin a lang.

2. Nun nghet - nun dan phung (lifestyle) ah: Mi dang leh hnam dangte tihdan la reng ringawt mai leh fashion thlak reng ringawt mihring hi ngaihsantlak an ni lo, chung mite chu mi lem (duplicate) mai mai an ni a, reiloteah an ral mai ṭhin. Pathian kan fak dan kalphungah te, kan ṭawng dan kalphungah te hma sawn loh ngawt tur tihna lam ni lovin i thlak danglam zung zung lo deuh ang u, hnam te leh hnam ral tur zia dik tak a ni si a.

3. Nun nghet - kan rin­naah: Mizote chu Kris­tian kan ni deuh vek a. Chhandamna kan beisei dan kawng pawh a danglam hlawm meuh lo. Hetih mek lai hian zawlnei thupuan leh mumang ram aṭanga mi kalsang fal, ‘hei raw ha... halleluiah!’ tia au chunga thupuang nazawngte thawm hian kan rinna hi mi tiderthawng nasa em em a, kan phu suau suau a nih hi. Hengahte hian nghehna nun kan va mamawh tak em. Heti khawpa Bible chhiar tur tam si, Pathian thu ngaithla tam tho bawk si hi kan rinna kawngah hian kan lo la nghet lo em em hi a pawi hle a ni. Mihring chhandam a nih theih dan tur Bible-in a ziah hi chhiar nawn leh ila, chutah chuan phu suau suau lovin hahdam thlapin i innghat ang u.

- Zomawia Khiangte