TUNLAI THIL AWMZIA

Rev. C.Chanchinmawia’n kum 2008 lam daih tawha Dâwrpui Vêngthar Pastor Bial KṬP Conference-ah, “Vuina châng hria hi kan tam lutuk a, kan vui nasa êm êm mai a…Mi hi kan chhui zung zung mai a, mahni inngaihtuah peih mang si lo. Midang chanchinah hian kan harh rang êm êm a, keimahni chanchinah hian harh chhuah tur a ni. Mi chanchinah kan bengvâr a, mahni chanchinah hian bengvâr tur a ni. Sual chhiar thiam, mahni sual chhiar thiam lo kan ṭhu ṭeuh a ni. Mi sualna kan kâwk zung zung mai a, keimahni chanchin erawh kan hre tlem êm êm, hei hi a pawi lai a ni ṭhin,” a tih kha tun thleng hian a la ngai reng a. Sawrkhâr ruahmanna emaw, VC/LC leh NGO hmalakna kawngah emaw lawngawi lohna, duh khawp lohna phun thawm hriat tur a awm reng a; kohhran chêtnate pawh kan dîm duh tawh chuang lo va. Lungawi tâwk awm mah se lungawi lohna thu au chhuahna tur ‘social media’ a ṭhat êm avâng hian lungawi lo thawm pawh a langsâr hma a, kil tinah kan phun sup sup a nih ber mai hi.

Mahni dinhmun leh nihna inbihchiang duh mang si lovin midang kan vei a. Ruahmantu leh hmalatuten kan duh dan, ṭha kan tih danin hma la se kan duh a; kan duh anga an chet loh chuan kan phun a, kan sawisel a. Awmhmuna kuangkuah chungin mi hmalakna kan thlir a, eng emaw hlekah social media kaltlangin tih dan tur kan kawhhmuh zung zung a. Roreltu leh ruahmanna siam tura ruat leh thlan ni ve mang si lo hian engkima rorel kan tum emaw tih tur a ni. Mahni nihna inhre lovin ram hruaitu leh pawl hruaitute ‘hruaitu’ emaw inti kan kat ta sup mai; mahni inhriat loh hi mi â nihna a ni.

Ram leh hnam hmangaih kawngah hian Mizote tluka ram vei, hnam hmangaih leh humhalh duh hi hnam dang an awm a rinawm loh. Vairengte kiangah ramri buaina han awm hlek se, social media kil tinah kan râk nuai nuai a. Sawrkhâr leh YMA duhkhawp lohna thawm riin a zui zat zel bawk a. Comedian Lalnunsanga’n (thlamuangin chawl se) “A phûr phûr kha a kalna nei lo lo kan lo nia,” a tih ang deuhin, a thawm chhuah ring ring, a pâwr pâwr kha chhungkuaah pawh a thu lo lo kan lo ni leh si ṭhin a, zui tur kan awm lo ṭhin a ni.

Sawrkhâr leh NGO-te pawh hian kan tihtur kan hre tawk lo em ni tih theih a ni ve bawk. Kawngpui siam vil turin YMA kan che rup rup mai a; YMA hian kûang lo kan nawr nge sawrkhârin a kûang a nawr loh vangin kan nawr zawk? Lengpui thlawhna ṭumhmuna building sak mek chim chungchangah pawh khan Rod leh Cement zuar association thlengin kan zu en dik em ni kha? ZDU branch ṭhenkhat lahin National Highway 54 kawng zauh mek kan en dik thul! Sawrkhâr hian a tihtur a hai nge NGO-te hian tihtur kan hai zawk ni le? Nge ni a, thuneihna kan thlakhlelh vâng ni zawk?

Intichangkâng leh khawvel dâi dar tawh inti chung hian hnam dang nupui pasala neih loh thute hi kan chaw tui ber a la nia. A châng phei chuan hnam dang neite kan inhmuhsit siak emaw tih mai tur a nia. Eizawnna leh kan hun tawn avâng hian nupui pasal inneih pawlhte hi thil thleng tur a ni tih kan pawm a hun ve tawh; a ṭha e tihna ni lovin.

Kan ramah hnathawh tur a vâng tiin kan nula tlangvâlte ram pawna hna thawk turin kan fuih a; ṭhahnemngaizualte chhungkua leh ṭhenrual ngai chung chungin an thawk chhuak a. Mihring ve bawk an nih avângin an hnathawhna hmunah hmel duh an va tawng ve a, han inkawp se kan dem leh êm êm lawi a. Hnathawkin va pil vang vang se, sum tam tawk nen lo hawin an Mizopui ngei nei se kan duh a ni. Mahni pawh inthunun thei si lo hian mi fate thunun kan tum a, a fuh thei lo a nih hi.

Dân lo deuha hmalaknate hi ram hmangaihna emaw ti tlat tawkte pawh kan tam ta; dân piah lama hmalak hreh lote thlengin kan inngaihsansiak dawn dawn ta mai chu a nih hi. Ram changkâng apiangah dan an kengkawh ṭhain an zah tih thu an sawi ṭhin a. Kan ram dinhmun thlir chuan a kengkawhtu leh zah lotute dinhmun thlir hian kan chuti teh lua lo tih a lang reng mai. India dân hnuaiah hian misual, dan phal baka che ṭhinte zalên riauva hriatnate pawh a lian ta hle a, dân kalhmang kan hriat tawk loh vang a ni thei ang. Zêp lovah chuan dikna duh intite pawh hian kan chunga thununna lek a nih dawn meuh chuan dânte pawh remchang lo chung chunga pawh fân kan duh a; kan huat zawngte diriamnan erawh a khawng thei ang ber kan duh lawi a.

Mahni hma zawnah kan duh leh châk zâwng tipuitling turin mi tin kan hmanhlel a; social media leh kan nun hi a inang hle. Kan duh loh zâwng leh rilrem loh zâwng deuh a awma kan delete/left hmak hmak ang deuh hian, kan ngaihdan ni lo thil chu kan ngaithla peih lo. Hnathawh tikhaihlak hial khawpin phone kan buaipui a; kan thil mamawh leh hmuh duh zâwng kan hmet chhuak zung zung ang hian kan thil duh leh châk zâwng pawh, naupang chhe thil ngên an sawi ang main ‘tûnah’ kan duh a, kan nghâk thei lo. Hei hian kan nuna dawhtheihna leh midangte hriatthiamna thlengin a tichhia a ni.

Kan thupui ber sakhuana lamah pawh William Booth-an, ‘Thlarau Thianghlim tel lova sakhuana; Krista tel lova Kristianna; simna tel lova piantharna; nun danglam lova chhandamna; Pathian tel lova politics inrêlbawlna; hremhmun tel lova vanram’ a tih zawng zawng kha kan chang zo va. Thlanrawkpa khuangchawi hun laia nihna inthlak hun kha a thleng leh ta emaw tih turin politician ten party dawhsânahah Pathian thu an sawi laiin sakhaw rawngbawltuten pulpit tlangah politics an sawi ta zawk a; hei hi a ni tunlai thil awmzia chu.

- R.Lalfakawma Seling