Mizo Language Development board chungchang bawk

Mizo ṭawng vawn him leh humhalhna, tih phuisuina leh tih ṭhan lenna kawnga sawrkár tha hrui hmanga sûl sutu tur ‘Mizo Language Development Board’ kan lo neih ták chungchángah hian, Mizo Grammar Society hi láwm avanga bawp khai sáng páwlah kan tel ve awm e. “Ṭawngah hian thu neitu tak tak a awm theih loh” tih ngaih dan te awm ve bawk mah se, ṭawng hmang dik lo inhremna dan emaw, lung ina inkhung theihna dan emaw te neih theih ni lo mah se; sawrkár chakna hmanga sum nghenchhan (budget) ṭha tak leh thawktu nghet te nei a, a ngaihtuahtu Board kan han nei dáwn ta hi a lawmawm a, hei hian thui tak min pentîr ang tih a chiang reng mai.

Mizo ṭawng ziah dan inang tláng, grammar hmanga chin fela sawi fiah theih hi kan mamawh zînga a hrawl ber zînga mi nia a lan avangin, Mizo Grammar Society pawhin hetiang lam hi kan zir nasat leh kan sawi nasat a ni a; chu chuan inhnialna pawh a ti tam lo thei lo rih a ni. Mizo ṭawng pian ṭo dik leh kalkawng dik, grammar hmanga zawng ho mêk kan nihna hi hriat thiam tlan a ngai rih e.

He Board hma lákna tur hi kan rin aiin a zau dawn a, a hautak dawn bawk. Mizo ṭawng hmakhaw ngaitute ṭan rual a ngai tak zet bawk ang. Ṭawng hi thil nung dang ang bawka che reng; thi ṭhen reng leh pian belh reng, sáwi nghin reng a nih avangin, len hnuk anga thawk leh khata khai kháwm fel duak theih a ni lo vang tih erawh chu kan hriat a pawimawh awm e. Ngaihtuah ngai tam tak zînga thil ṭhenkhat ka han chhawp chhuak ve hrim hrim teh ang:

A AW B en nawn:

Kan missionary hmasate’n a, aw, b min siamsak hi a hluin a ropui tak zet a. Kum 120 ral kan kaipui tawh hnuah hian, a famkim táwk lohna leh siam rem ngai hrette a awm lo maw tih hi mi thil chîk mite ngaihtuahnaa riak chu a ni ta a. He lamah hian ngaihtuahna i han pe hret dawn teh ang.

Pahnih ni si, pakhat anga kan neih, hawrawppuia ṭan ngai, hawrawp inkawp AW aiah Aw, NG aiah Ng, CH aiah Ch ang chite hi kan hawrawp kal hmang nen a inmil kumkhua theiah kan ngai em tih te hi ngaihtuah tham a ni ve awm e.

G dawtah NG kan han dah a, a aw b indawt (a-z)-in khawl thiamna hmangin thu kan han rem dawn a, N dawtah NG a tla lut ta daih ang te hian harsatna min siam mai mai em? N dawtah hian NG hi dah sawn ta daih ila a remchang zawk daih lo maw tih te pawh ngaihtuahnaah a awm.

Kan lam rik dana a hmanna kan neih miah loh G (gi/ek) te hi; a rik dan thlákin GE-in lam ri ta daih ila, a hmanna tur awm ang kan ngah zawk ang em? A gawl (goal), A chhe gen gun em mai, Pa sang geuh gawuh, A chhe geu go tih nan te a ṭangkai phian ang em tih te ngaihtuah tur a awm.

Kan lam rik dan dik tak anga kan a aw b-in a lam fiah phak chiah loh nia lang, tih ngaihna hre lova i kan dah belh ringawt ṭhin ang chi - lii liai, rii riai, chii chiai, bii biai, nghii nghiai ang chia i hnuhnûng záwk kan lam dan, kan lei sir tawn tawnin kan dang a han nawr dan lai tak te hi; Hindi vowel-a i hnuhnûng zawk emaw, an ai tlukpui emaw te hi kan mamawh a ni lo maw?

Thumal din hmun tih chian leh thu mal chher:

Mizo ṭawng hi kawng tam takah a hausak êm êm rualin, thumal chungcháng hi kan ṭawng pachhiatna leh vawiin thlenga kan buaina lian a ni a. Ṭawng danga thumal, a tlukpui thumal dang chher tawh lo va, a sawi fiahna thumal hrang hrang kan pawt kháwma kan ziah zawm ringawt ṭhin ang chi hi chin fel a ngai khawp mai. Thumal ngaiha kan lo ngaih tam tak hi chutiang chu a lo ni a; a thar chher tur pawhin tih ngaihna kan hre vak tlat lo. Hei vang hian thumal thar hi a piang mawh êm êm mai a ni.

Thumal cheibawla kan cheibawl tam tak hi, thumal te ziah hrana dictionary-a dah nghál mai theih tur chi tho kha a ni a. Hming hran kan pêk loh avangin dictionary páwn lamah thumal ang takin kan ziah zawm pût pût a ni ber mai.

Consonant (a, aw, e, i, o, u tih loh zawng) a ṭhianga kan la hman ngai loh tam tak hi kan lei hian a lam thiam tawh tho lo’m ni? Kristian, kraws tih te pawh kan lam thiam êm êm a, thil dangah Kr hi hman (chher) kan tum der si lo. Kan la hman ngai loh, kan lam thiam reng tur si consonant inkawp hmanga thumal chher tur a tam thei hle ang.

“Ṭawng dang pawh ni se, a náwlpuiin Mizo ṭawng tlukin a sipel ang ang hian kan hmang nál tawh tho aláwm, a hrana chher a ngai tawh hlei nêm” tih hi kan ngah. Mahse, Mizo ṭawng dictionary siamtu tu mahin an dictionary-ah chutiang chu an dah mai ngam chuang lo. Kettle chu ketli a nih phawt a ngai; member chu membar a nih phawt a ngai, committee chu kawmiti a nih phawt a ngai; bolt chu bawlṭu a nih phawt a ngai; kopja chu kawpza a nih phawt a ngai; sarkar chu sawrkar a nih phawt a ngai, slipper chu silipar a nih phawt a ngai.

India ṭawngpui zinga Mizo ṭawng telh:

Mizo ṭawng, India ṭawngpui zinga (eight scheduled) telh a ṭulna hi kan mi thiamte sawi kan ngaithla zing tawh a; ṭhahnem pawh kan ngai tlang a, han tih zui ngaihna vak kan hre thui lo ni te pawhin a lang. Sawrkár tha chakna hmanga Mizo Language Development Board kan han neih dawn tákah chuan, hemi kawngah pawh hian awmze nei leh kawng hmang nei záwkin na zawkin hma a lák theih turah i beisei ang. Kan la hlawhtling ngei ngei ang.

Kháwl hman ṭangkaina:

Khawvêl hmanraw changkannaah kan zuang lût dawrh dawrh a; miin computer kháwl te pawh ṭawng lettuah an hmang tawh a; dictionary bu atan an hmang tawh a, thumal lam dan zirtirtuah te an hmang tawh a. Hlimthlá (video) hmangin emaw, aw ri (audio) hmangin emaw , a ziak dah luh hmang te pawhin hetiang lamah hian hák kan la zauh dawn. Hêng zawng zawng atana Mizo ṭawng thun luh a nih ve theih nan software lam thiam te nen theih táwp chhuah tlan a ngai dáwn. Chutianga ti thei tur chuan Microsoft-ah te Mizo ṭawng thun luh ve pawh kan la duh ang. Kháwla thun hmaa kan mamawh erawh chu, kháwlin dik zaiha a lo lehlin a, a lo thliar fel theih nan Mizo ṭawng thumal tih chian a, lák khawm te pawh a ngai ang. Chu tak chu thil hmanhmawhthlák, Mizo ṭawng lama mi ṭhahnemngai, mi thil chîk mi leh mi thiamte thawh ho a ṭulna tur a ni dawn.

Eng pawh ni se, Mizo ṭawng ṭhan zêlna tur chu kan hma lamah kawng a insial ruah turah ngai ta ila. Tuna kan mamawh hnaivai chu a chin fel, a nih dan tih chian, grammar hmanga a din hmun sawi rualrem chu a ni phawt mai awm e.

- R.Lallawmzuala, President Mizo Grammar Society